یک هزار و 624 نفر به دلیل آلودگی هوا در یک سال گذشته در خوزستان جان خود را از دست داده اند. این را دانشگاه علوم پزشکی جندی شاپور اهواز در حالی اعلام کرد که آلودگی هوا در روزهای اخیر در خوزستان مرزهای بحران را رد کرده است.

به گزارش اعتماد، پاییز در حالی به نیمه رسیده که خوزستان همچنان با دود و غبار سنگین دست به گریبان است. نیمه نخست سال که با دود غلیظ آتش سوزی های هورالعظیم سپری شده بود، حالا با تشدید مشعل سوزی های نفت و آتش سوزی های مزارع کشاورزی و نیشکر و توزیع سوخت غیراستاندارد بحرانی تر شده است.

مصوبات کارگروه اضطرار آلودگی هوای خوزستان تاکنون ثمری نداشته و کار به جایی رسیده که مدارس ابتدایی و متوسطه اول در 24 شهرستان تا پایان آبان غیرحضوری اعلام شده است. دانشگاه علوم پزشکی جندی شاپور اهواز در روزهای اخیر باز هم زنگ خطر را به صدا درآورده و نسبت به افزایش 66 درصدی مراجعات قلبی و تنفسی ناشی از آلودگی هوا در 18 ماه گذشته هشدار داده که 70 درصد مربوط به کودکان زیر 14 سال و 50 درصد از آن ها کودکان زیر 6 سال هستند.

دانشگاه علوم پزشکی جندی شاپور اهواز اعلام کرده است: رکورد مراجعه به بیمارستان های خوزستان در پی آلودگی هوا شکسته شده و در 24 ساعت منتهی به 8 صبح روز 19 آبان، یک هزار و 100 بیمار به بیمارستان ها مراجعه کردند که بیشترین تعداد ثبت شده مراجعه کنندگان قلبی تنفسی غیرعفونی به مراکز درمانی در پی آلودگی هوا در سال است. 13 درصد مراجعه کنندگان کودک بوده اند و بیشترین مراجعات هم در اهواز و سوسنگرد بوده است.

نزدیک ظهر است، اما هنوز مه غلیظی از غبار و دود روی اهواز را پوشانده، این وضعیت مرکز خوزستان در دو ماه گذشته است که با انواع آلاینده ها محاصره شده. آیدا کلاس پنجم ابتدایی به جای نیمکت مدرسه، روی صندلی سالن انتظار بیمارستان کودکان ابوذر اهواز بی حال و رنگ پریده نشسته است. مدارس غیرحضوری شده، اما مادرش می گوید: دخترم آسم دارد و در روزهای آلوده همیشه بدحال است و نمی تواند به مدرسه برود. از اوایل شروع سال تحصیلی درگیر این مشکل هستیم و امروز هم نمی تواند نفس بکشد.

آن طور که مصیب رفیعی پور ، مدیر امور بیماری ها و مراکز تشخیصی درمانی دانشگاه جندی شاپور اهواز گفته است: آلودگی هوا که در سال 1401 پنجمین عامل مرگ کودکان زیر پنج سال بوده، امسال به عنوان دومین عامل مرگ این کودکان معرفی شده است.

پیش از این هم دانشگاه علوم پزشکی اهواز اعلام کرده بود: در یک سال گذشته بیش از 100 هزار کودک زیر 14 سال که به واسطه آلودگی هوا دچار مشکلات قلبی و تنفسی شده بودند، به مراکز درمانی مراجعه کردند. همچنین در نیمه نخست امسال، بیش از 60 هزار نفر به دلیل عوارض قلبی - تنفسی ناشی از آلودگی هوا به مراکز درمانی مراجعه کرده اند. اینها نشان می دهد شرایط برای بزرگسالان هم وخیم است.

مریم 45ساله ساکن اهواز می گوید که به خاطر آلودگی هوا از 10 سال پیش به آسم مبتلا شده و از دو سال قبل نیز همسرش دچار تنگی نفس شده است: وقتی هوا آلوده می شود آنقدر بدحال می شویم که مجبور بودیم هر روزمان را در بیمارستان سپری کنیم، به همین دلیل ناچار شدیم دستگاه اکسیژن و دستگاه نبولایزر بخریم. داروها گران و نایاب است و در این اواخر نمونه های هندی و ایرانی در بازار بوده که کارایی نداشت. در و پنجره ها را هم ببندیم، فایده ای ندارد. دکترها می گویند باید از اهواز برویم ولی به خاطر شغل همسرم فعلا امکان مهاجرت نداریم.

رفیعی پور، مدیر امور بیماری ها و مراکز تشخیصی درمانی دانشگاه جندی شاپور اهواز از مراجعه بیش از 38 هزار بیمار با مشکلات منتسب به آلودگی هوا به بیمارستان های تحت پوشش این دانشگاه از ابتدای پاییز امسال خبر می دهد که نسبت به همین بازه در سال گذشته افزایش حدود 20 درصدی بار مراجعات را نشان می دهد: مهر ماه 21 هزار و 760 بیمار با مشکلات قلبی و تنفسی غیرعفونی و 20 روز اول آبان 16 هزار و 254 بیمار با این مشکلات به بیمارستان های تحت پوشش مراجعه کردند.

او با بیان اینکه آمار مراجعات مربوط به آلودگی هوا صعودی بوده است، می گوید: موضوع نگران کننده تر آن است که آلودگی هوا هر چه مزمن تر می شود، بیماران با شیب بیشتری مراجعه می کنند و افرادی که متاثر می شوند به مرور زمان علایمشان شدیدتر می شود؛ مثلا ممکن است بیمار قلبی یا مبتلا به دیابت که قبلا فقط علایم تنگی نفس داشت الان کارش به بستری می رسد.

سید محمدرضا موالی زاده ، استاندار خوزستان گفته است: آلودگی هوا زندگی را برای مردم دشوار کرده و حتی یکی از عوامل مهاجرت از خوزستان است.

اما خبرها حاکی است مصوبات دولت در 25 شهریور، برای اطفای حریق در بخش عراقی هورالعظیم (هورالحویزه) محقق نشده و آتش سوزی در این تالاب همچنان ادامه دارد، سایر صنایع هم از آلایندگی شان کم نکردند. اعتراض ها و کارزارهای خوزستانی ها در این مدت نیز راه به جایی نبرده است.

با این حال محمدجعفر قائم پناه ، معاون اجرایی رییس جمهور در سفر اخیر خود به خوزستان مقابله با آلودگی هوای این استان را اولویت دولت عنوان کرد. شورای هماهنگی مدیریت بحران خوزستان در جلسه اضطراری که 18 آبان برگزار شد، بسته جامع مقابله با آلودگی هوا در سه بازه زمانی کوتاه مدت، میان مدت و بلندمدت را تصویب کرد. ساماندهی منابع آلاینده، ضرورت توزیع بنزین یورو 4 در شهرهای آلوده، تعقیب قضایی متخلفان، درمان رایگان بیماران تنفسی و پیگیری دیپلماتیک آتش سوزی های هورالعظیم در عراق مهم ترین این مصوبات بوده اند.

پرتال اطلاع رسانی استانداری خوزستان از آغاز توزیع بنزین یورو 4 در اهواز و شهرهای صنعتی به دستور استاندار خوزستان از 19 آبان خبر داده و اعلام کرده است: در حال حاضر روزانه 500 هزار لیتر بنزین یورو4 در بین جایگاه های سوخت شهرستان اهواز توزیع می شود که با این مصوبه تا یک میلیون و 200 هزار لیتر افزایش می یابد. نیاز کلی استان به بنزین یورو4 حدود 3 میلیون لیتر در روز است، این در حالی است که میزان تولید بنزین یورو4 در پالایشگاه آبادان روزانه بیش از 4 میلیون لیتر است.

محمدجواد اشرفی ، مدیرکل حفاظت محیط زیست خوزستان، آلودگی هوا در این استان را یک بحران ساختاری با منابع متعدد داخلی و خارجی عنوان می کند که دیگر یک پدیده فصلی نیست.

او آلودگی هوای اهواز و دیگر شهرهای استان را ناشی از چند منبع اصلی می داند که آثار تجمعی آن ها باعث تداوم شرایط ناسالم هوا شده است: بخش عراقی تالاب هورالعظیم (هورالحویزه) همچنان در حال سوختن است، اما به دلیل سکون هوا، در روزهای اخیر تاثیر مستقیمی بر هوای اهواز نداشته است. تردد شهری، فعالیت های صنعتی و فلرهای نفتی منابع ثابت آلودگی در این شهرستان هستند و در روزهای اخیر سوزاندن مزارع کشاورزی به ویژه مزارع نیشکر به عنوان عوامل ثانویه در افزایش غلظت آلاینده ها نقش داشته است. سوزاندن زباله و لاستیک های فرسوده در حاشیه شهرها نیز یکی از منابع پنهان، اما موثر آلودگی است که در مناطق مختلف اهواز از جمله کیانشهر و کوت عبدالله مشاهده می شود. علاوه بر این، پایداری جوی و کاهش ارتفاع لایه مرزی جو این شرایط را تشدید کرده است.

شورای مدیریت بحران خوزستان، سوزاندن بقایای گیاهی و ضایعات کشاورزی را ممنوع کرده و با متخلفان برخورد قضایی خواهد شد. همچنین کشت و صنعت های نیشکر موظف به جلوگیری از سوزاندن مزارع خود است. ویدیوهای منتشر شده در فضای مجازی حکایت از برداشت سیاه و آتش زدن مزارع کشت و صنعت های نیشکر میرزاکوچک و فارابی دارد.

ناصری، مدیرعامل شرکت توسعه نیشکر گفته است که امسال از ابتدای فصل برداشت، هیچ گونه آتش سوزی در مزارع نیشکر اتفاق نیفتاده و برداشت به صورت سبز انجام شده است.

با این حال مدیرکل حفاظت محیط زیست خوزستان می گوید: در روزهای اخیر 25 هزار هکتار از مزارع کشاورزی به ویژه شالیزارها سوزانده شده است. همچنین مزارع نیشکر به صورت محدود آتش سوزی داشتند که با توجه به اینکه فصل برداشت به تازگی شروع شده، پیش بینی می شود این آتش زدن ها بیشتر شود. در صنایع نیشکر خوزستان تنها 40 درصد برداشت سبز انجام می شود.

بنا بر گزارش اداره کل حفاظت محیط زیست خوزستان در هشت ماه اول امسال، شهر اهواز بیش از 82 روز با کیفیت هوا در وضعیت ناسالم و بسیار ناسالم روبه رو بوده است؛ در حالی که در مدت مشابه سال گذشته، این رقم حدود 20 روز بود. بر اساس طرح جامع کاهش آلودگی هوای اهواز که در سال 1383 تدوین و در سال 1394 برای افق 20ساله بازنگری شد، بخش صنعت با 76 درصد در رتبه اول آلاینده های هوای این شهرستان اعلام شده که بیش از دوسوم آن مربوط به صنایع نفتی است.

بخش حمل و نقل با 20 درصد در رتبه دوم و بخش خانگی و تجاری با 3 درصد در رتبه سوم قرار دارند. بخش کشاورزی نیز دارای سهمی بسیار ناچیز در انتشار آلاینده های هوا گزارش شده که در رتبه بعدی قرار می گیرد. اما مدیرکل حفاظت محیط زیست خوزستان در جلسه اخیر کمیته اضطرار آلودگی هوای استان آمار متفاوتی از سهم منابع آلاینده هوا اعلام کرد که واکنش های بسیاری به دنبال داشت.

به گفته اشرفی این آمار که بر مبنای سیاهه انتشار (سهم بندی منابع آلاینده) در سال 1400 ارایه شده، نشان می دهد فعالیت های حمل ونقل شهری با حدود 66 درصد بیشترین سهم را در تولید آلاینده های کلانشهر اهواز دارند و نقش فلرهای نفتی حدود 16 درصد در تولید آلاینده هاست.

روابط عمومی اداره کل حفاظت محیط زیست در پاسخ به رسانه هایی که این آمار را عقب نشینی حفاظت محیط زیست خوزستان از اعلام میزان آلایندگی فلرهای نفتی دانسته اند، توضیح داده است: این عدد همچنان مورد تایید است و هیچ گونه تغییر یا عقب نشینی در آن صورت نگرفته. لازم به تاکید است که این آمار به معنای کم اهمیت بودن نقش فلرها نیست. هر چند سهم کلی فلرها در مجموع آلاینده ها حدود 16 درصد است، اما در میان گازهای خاص مانند اکسیدهای گوگرد (SOx)، سهم فلرها بسیار بالا و بیش از 99 درصد برآورد شده است. همچنین سهم منابع متحرک در انتشار اکسیدهای نیتروژن (NOx) 44درصد است، اما در بین کل منابع آلاینده و آلاینده های هدف (مجموع آلاینده های اهواز) حدود 65 درصد را شامل می شود. ضمنا مطالعات سیاهه انتشار از طریق سازمان حفاظت محیط زیست کشور در حال بازنگری و به روزرسانی است.

ادامه آلودگی ناشی از سوختن گازهای همراه نفت، این موضوع را به کارگروه ملی آلودگی هوای کشور کشانده و دستور جمع آوری 65 فلر فعال اطراف اهواز و کنترل انتشار گاز H2S در مجموعه کریت کمپ به عنوان تهدیدی جدی برای سلامت شهروندان از سوی معاون اجرایی رییس جمهور و رییس سازمان محیط زیست صادر شده است. فلرینگ تاسیسات نفتی در کل خوزستان وجود دارد ولی نزدیکی به مناطق مسکونی در اهواز، تاثیرگذاری آن را شدید کرده است.

اشرفی، مدیرکل حفاظت محیط زیست خوزستان در نشست خبری اخیر کارگروه اضطرار آلودگی هوای خوزستان از اعلام شکایت علیه مدیران پنج شرکت نفتی به دلیل فلرسوزی خبر داده است.

گزارش های اداره کل حفاظت محیط زیست خوزستان حاکی است 15 مشعل نفتی (فلر) در نزدیکی محدوده شهر اهواز، 29 مشعل در حریم شهر اهواز و 82 مشعل در محدوده شهرستان اهواز وجود دارد که مربوط به شرکت مناطق نفتخیز جنوب (بزرگ ترین شرکت نفتی) است. در منطقه کریت کمپ در شرق اهواز، حدود 15 میلیون فوت مکعب در روز گاز ترش که یک گاز سمی است، سوزانده می شود که با تولید روزانه 9 میلیون تن گاز دی اکسیدکربن و سه میلیون تن گاز سولفید هیدروژن هر روز فضای شهر اهواز را تحت تاثیر قرار می دهند.

ابراهیم پیرامون ، مدیرعامل شرکت ملی مناطق نفتخیز جنوب پنجشنبه در بازدید میدانی از فرآیند بهسوزی فلرهای شرق اهواز گفته است: طرح بهسوزی و حذف کامل دود برای 21 مشعل بلند واقع در اطراف شهر اهواز تعریف شده که تاکنون بهینه سازی 12 دستگاه از این تعداد به پایان رسیده و در مدار عملیات قرار گرفته اند.

این در حالی است که طرح آماک و طرح جمع آوری گازهای همراه نفت که سال ها از طرف وزارت نفت و مناطق نفتخیز جنوب مطرح می شد، نتایج ملموسی نداشته است. همچنین تعهدات شرکت مناطق نفتخیز جنوب برای جمع آوری و بهسوزی گازهای همراه نفت در 24 مشعل در اهواز که در پی تشکیل پرونده قضایی قرار بود تا پایان سال 1403 انجام شود نیز محقق نشد. این تعهدات به تابستان 1404 موکول شد ولی قرار بود تا پایان 1403 بهسوزی و جمع آوری گازهای همراه 9 مشعل انجام شود.

حالا صغری رستمی ، رییس اداره حفاظت محیط زیست اهواز ادعای شرکت نفت در عمل به تعهداتش را رد می کند: پیگیری های زیادی برای اجرای این مصوبات شده و شرکت نفت هم هر ماه گزارش پیشرفت کار را می دهد، اما این گزارش ها را تایید نکردیم، چون قابلیت پایش نداشت و ضمن آنکه چیزی که به چشم می دیدیم، خلاف واقع بود.

او می گوید: اخیرا مقام قضایی از ما توضیح خواسته و ما هم اعلام کردیم که شرکت نفت مدعی است اقداماتی انجام داده ولی ما کاهشی در فلرینگ مشاهده نکردیم و از نظر ما برای بهسوزی و جمع آوری گازهای همراه اتفاقی نیفتاده است. در واقع کاهشی در فلرینگ مشاهده نکردیم و از نظر ما وضعیت سوزاندن گازهای همراه بدتر هم شده است.

اوایل آبان ماه، قرارداد بزرگ ترین طرح جمع آوری گازهای مشعل کشور با حضور وبیناری رییس جمهور امضا و قرار شد 295 میلیون فوت مکعب گاز همراه نفت تا دو سال آینده جمع آوری شود. رستمی توضیح می دهد: برنامه جمع آوری گازهای همراه نفت برای انتشار گازهای مستمر است، یعنی فعالیت فلری که عوامل بیرونی آن را تغییر نمی دهد. منت ها ما بیشترین فلرینگ را در شرایط غیرمستمر داریم. به این معنی که مشکلات فنی در مشعل به دلیل اینکه تجهیزات فرسودگی خیلی شدیدی دارند و قطع برق های متعدد که در این سیستم ها اتفاق می افتد. مثلا در تابستان شدیدا قطع برق داشتیم و شات داون تاسیسات همیشه با فلرینگ همراه است. مدیران نفت می گویند که برای این حالت انتشار غیرمستمر کاری نمی توان انجام داد در حالی که بیشترین فلرینگ ناشی از انتشار غیرمستمر است. ما اینها را هم به مقام قضایی انعکاس دادیم.

رییس اداره حفاظت محیط زیست اهواز همچنین بر افزایش سهمیه بنزین استاندارد در این شهرستان تاکید می کند: بنزین معمولی که در اهواز توزیع می شود مقادیر زیادی گوگرد دارد و سهمیه بنزین استاندارد برای اهواز بسیار ناچیز است به همین دلیل درخواست کردیم همه سهمیه به صورت بنزین یورو توزیع شود. البته ما آماری از سوخت توزیع شده بین جایگاه های سوخت نداریم که با چه استانداردی و به چه مقدار توزیع می شود و با اینکه چند بار درخواست کردیم آماری به ما داده نشده است.

رستمی مساله آلودگی هوای اهواز را کمپلکسی توصیف می کند که دارای متغیرهای زیادی است: از سوخت تا فلرهای نفتی و سوزاندن زمین های کشاورزی و نیشکر، همه این عوامل در آلودگی هوا نقش دارند و باید برای اصلاح همه آن ها مطالبه کرد. اینکه به دنبال سهم بندی این منابع برویم نوعی سردرگمی ایجاد می کند، چراکه فرای هر سهمی که این آلاینده ها دارند باید استانداردها را رعایت کنند.

او همچنین بر لزوم به روزرسانی مطالعات مربوط به آلودگی هوا با استفاده از داده های درست و دقیق تاکید می کند، به دلیل اینکه مدت زیادی از مطالعات قبلی گذشته است.