مهرداد خدیر، روزنامه نگار، در یادداشتی در عصر ایران نوشت:

به تازگی از آقای ابراهیم فیاض پژوهش گر حوزه جامعه شناسی و استاد گروه مردم شناسی دانشگاه تهران ویدیویی در فضای مجازی منتشر شده که در آن می گوید: آقای مطهری را به عنوان یک آخوند انقلابی قبول نداشتند. شاهنشاهی بود!

وی برای رفع تعجب مخاطبی که می گوید: ادعای خیلی بزرگی است، این گونه دلیل می آورد که یکی از مسؤولان امنیتی راست گرا در نهادی در نیاوران به اسنادی دست یافته که نشان می دهد آقای مطهری 35 یا 37 نامه خطاب به شاه نوشته با عنوان اعلیحضرت و تا پاریس نرفته و با امام صحبت نکرده بود انقلابی نشده بود و بعد که از پاریس بازمی گردد و در 6 ماه دوم با 5 سخنرانی که کتاب می شود انقلابی می شود و فرقان هم به همین خاطر بعد از انقلاب او را ترور کرد که او انقلابی نبوده (و حالا رییس شورای انقلاب شده).

درباره این ادعا می توان نکاتی را طرح کرد. هر چند که قاعدتا آقای علی مطهری هم واکنش نشان خواهد داد کما این که نوبت قبل وقتی نوشتم استاد مطهری با این که در لندن بود ولی در مراسم دکتر شریعتی شرکت نکرد و ادعای این نویسنده مستند به سخنان دکتر سروش و مشاهدات پدرم از نزدیک بود در واکنش نوشتند بعد از درگذشت شریعتی به اتفاق مرحوم علامه طباطبایی به لندن رفته بودند و توضیح دادم: منظور نه مراسم تشییع که آیین های بعدی یادبود بود!

باری، نه برای خوش آیند علی آقای مطهری که همچنان به دنبال راه حلی برای حجاب زنان است (به جای به رسمیت شناختن حق پوشش و تنوع سبک زندگی و تقبیح داغ و درفش برای تحمیل حکومتی به شهروندان با ادعای مالکیت خیابان) که از موضع بیان واقعیت نکاتی را درباره مدعای آقای ابراهیم فیاض می توان مطرح کرد با این توضیح که ابراهیم فیاض و فیاض زاهد دو تن هستند و اگرچه هر دو اهل قلم و فکرند.

1. آقای مطهری برانداز نبود ولی هرگز آخوند شاهی نبود. چون اساسا ارتزاق او از روحانیت و وعظ و منبر نبود. از قم به تهران آمده یا به خاطر مطالعات و تأملات فلسفی در قم تحمل نشده و در تهران در دانشکده الهیات به تدریس مشغول شده بود. در حالی که مدرک دانشگاهی نداشت و با تشخیص شخص پرفسور رضا رییس دانشگاه تهران و تأیید هیأت علمی دانشکده شامل چهره هایی چون دکتر زرین کوب و مهدوی دامغانی با آن مراتب علمی به استادی رسید و بیشتر به عنوان استاد شناخته بود تا با القاب مذهبی و از این رو تعبیر آخوند آن هم از نوع شاهی آن روا نیست.

2. در دهه 50 و در رژیم شاه آخوند حکومتی به درست یا در مقام انگ به کسانی گفته می شد که با اوقاف ارتباط داشتند یا در علن یا خفا از آیت الله خمینی یا مجاهدین خلق انتقاد می کردند یا با روحانیون غیر سیاسی مثل آقای خوانساری رفت و آمد داشتند یا به انجمن حجتیه منتسب بودند یا در برخی محافل رسمی دیده می شدند و مطهری در هیچ یک از این فقرات نمی گنجید. به عکس حشر و نشر او با مهندس بازرگان و دکتر سحابی و تیپ های دانشگاهی مذهبی و دو انجمن اسلامی مهندسین و پزشکان بود.

3. بعد از اختلاف مطهری و شریعتی این شایعه پیچید که چون ساواک به حسینیه ارشاد حساس شده مطهری آنجا را ترک کرده و تا مطهری بود ساواک ارشاد را تحمل می کرد و همین باعث انگ به استاد مطهری شد. در حالی که دیگرانی هم بعدا خود دکتر شریعتی را به ارتباط با ساواک متهم کردند. بعد از انقلاب این ادعا تکرار شد و کار به جایی رسید که شخص رهبری در دیداری که سید حمید زیارتی مشهور به روحانی و نویسنده مجموعه ناتمام نهضت امام خمینی حضور داشت به او تشر زدند این وصله ها به دکتر نمی چسبد و می دانیم آیت الله خامنه ای از دوستان و علاقه مندان هر دوست: هم مطهری و هم شریعتی.

4. بله. مطهری به مبارزه مسلحانه هرگز باور نداشت و خطر اصلی را هم کمونیسم می دانست و اختلاف بنیادین او با شریعتی نیز همین بود که مطهری می گفت کمونیسم دشمن ماست و شریعتی می گفت کمونیسم رقیب ماست نه دشمن ما.

مطهری منتقد جدی مجاهدین خلق بود و زودتر از دیگران آموزه های آنان را آمیزه اسلام و مارکسیسم تشخیص داد ولی نه برای خوش آیند رژیم شاه که از منظر اعتقادی. کما این که دوستی او با مهندس بازرگان گواه است که نسبتی با حکومت نداشت.

5. اگر باور به اصلاحات به معنی شاهی بودن باشد مهندس بازرگان هم شاهی بود چون او هم تا قبل از 57 معتقد به براندازی نبود اما کسی او را به هواداری از شاه متهم نمی کرد سهل است لقب او چریک پیر بود. اگر شاه به نصایح گروه اندیشمندان هوشنگ نهاوندی گوش داده یا مفاد نامه سرگشوده رهبران جبهه ملی (کریم سنجابی، شاپور بختیار و داریوش فروهر) در خرداد 56 را اجرا کرده و تن به انتخابات آزاد داده بود بعید نبود مطهری هم مثل بازرگان از همین روند حمایت کند کما این که ابا نداشت در مجله زن روز مقاله بنویسد اما هرگز شبیه روحانیون اوقافی و درباری و حتی وعاظی چون فلسفی و راشد نبود. مطهری، مطهری بود.

6. اگر قرار باشد انقلابی بودن را تنها با نشانه زندان و تبعید بشناسیم، بله مطهری نه زندان رفت نه تبعید شد. شاید یکی دو بار مختصر احضاری شده باشد. اما مگر بهشتی و باهنر و موسوی اردبیلی زندانی و شکنجه شده بودند؟ حبس و آزار هاشمی رفسنجانی به خاطر ارتباط او با مجاهدین خلق بود و درباره آیت الله خامنه ای هم باز اتهام ارتباط با گروه های مسلح را مطرح کردند که بازداشت و تبعید شدند و در اسناد ساواک در بازرسی خانه در سال 56 آمده: روحانیِ ناراحتی است و در خانه جلد کتاب مطهری دارد و 15 جلد کتاب شریعتی.

طبیعی است که با روحانیون غیر مرتبط با مجاهدین یا دیگر گروه های مسلح چندان کاری نداشتند یا در مبارزه با کمونیسم که فوبیای شاه بود به چشم همراه به معممین می نگریستند و خیال می کردند تهدید اصلی آن هایند نه مذهبی ها و شخص شاه از روحانیون با الفاظ تحقیرآمیز یاد می کرد و جدی شان نمی گرفت یا هشدار درباره تحرکات یا تحریمات نیروهای مذهبی را جدی نمی گرفت. در خاطرات اسدالله عَلَم آمده که از حضور دانشجویان دختر چادری در داشنگاه شیراز (پهلوی) شگفت زده شده و شاه گفته کمونیست اند و او می گوید: اعلیحضرت! دختر کمونیست که چادر سر نمی کند. من سال ها رییس همین دانشگاه بودم و دانشجوی دختر چادری ندیده بودم.

اگر مطهری آخوند شاهی بود پس لابد بهشتی و باهنر و موسوی اردبیلی هم چنین بودند که با دستگاه آموزش و پرورش آن زمان غیر مستقیم همکاری داشتند. اما این گونه نیست. مطهری و بهشتی و باهنر و موسوی اردبیلی رفتارهای مسالمت جویانه تر داشتند اما به شدت مورد اعتماد امام خمینی بودند و همین یعنی انقلابی دیگر! مگر می شود انقلابی نباشی و مورد وثوق انقلابی ترین شخص باشی؟!

بهتر است بگوییم مطهری و بهشتی و موسوی اردبیلی و باهتر می خواستند یک زندگی متوسط و به نسبت مرفه هم داشته باشند. به دستور مستقیم دکتر رضا برای مطهری به عنوان استاد وامی اختصاص یافت تا بتواند اتومبیل بنز خریداری کند. او و بهشتی در شمال تهران ساکن بودند و آقای موسوی اردبیلی دو همسر داشت و 10 فرزند و من محصل مدرسه او (مفید) در خانه شان مبلمانی بهتر از خانه خودمان دیدم. اما در مدرسه همان موسوی اردبیلی در صبح روزی که خبر درگذشت سید مصطفای خمینی منتشر شد تا ظهر قرآن پخش شد و کلاس ها تعطیل بود و هرگز 9 آبان روز تولد ولیعهد مراسم نداشتیم و سرود شاهنشاهی هم نمی خواندیم و گروه پیشاهنگی هم نداشتیم. شاهی کدام است؟!

7. نزدیک ترین و صمیمی ترین دوست آقای مطهری کسی نبود جز آیت الله منتظری که به جز مراتب عالی فقهی در حد مرجعیت به لحاظ مبارزاتی حتی از طالقانی جلوتر بود و گفته شده آقای طالقانی به اندازه آقای منتظری زجز و شکنجه ندید و در واقع طالقانی در زندان ابهت و جایگاهی ویژه داشت. چگونه ممکن است اتقلابی نباشی و شاهی باشی و با بازرگان و منتظری رفیق باشی؟!

علی مطهری این خاطره را با تلخی نقل می کند که وقتی بعد حصر به دیدن آقای منتظری رفتم به من گفتند: علی دیدی با من چه کردند؟ این لحن به شدت عاطفی از عمق رابطه منتظری و مطهری حکایت می کند. مگر می شود یکی از مشهورترین روحانیون انقلابی که خبر آزادی او در 4 آبان 57 تیتر صفحه اول روزنامه ها شد با آخوند غیر انقلابی این قدر دوست و صمیمی باشد و به انتخاب او به عنوان رییس شورای انقلاب خرده نگیرد؟

8. اشاره آقای فیاض احتمالا به اسناد مرکز اسناد در میدان تجریش است که دست رسی به مجموعه آن ها بعد از روح الله حسینیان امکان پذیر شده. وگرنه نمی دانم منظور از نیاوران چیست. به هر رو خطاب قرار دادن با عنوان اعلیحضرت و حتی شاهنشاه آریامهر علامت شاهی بودن نیست. چون امام خمینی هم قبل از 42 چنین خطابی دارد. اصولا روحانیت تصوری از مدل حکومت شیعی غیر پادشاهی نداشته و یکی از دلایل سکوت آقای بروجردی در قبال کودتای 28 مرداد یا شایعه تلگراف تبریک بازگشت این بوده که حکومت به دست کمونیست ها بیفتد. به مخیله احدی خطور نمی کرد می توان جمهوری اسلامی برپا کرد. در بالا اشاره شد دغدغه اصلی آقای مطهری هم دست بالای کمونیست ها بوده و احتمالا شاه را بر حاکم شدن کمونیست ها ترجیح می دادند اما با این همه او مقلد آیت الله خمینی و به شدت مورد علاقه ایشان بود تا جایی که دیدیم کسی که در عزای فرزند خود نگریست و با مرگ مصطفی کنار آمد در سوگ مطهری در علن گریست.

9. مطهری با سید حسین نصر و احسان نراقی که از معتمدان دربار بودند دوستی داشت ولی این هم به معنی شاهی بودن او نیست. آخوند شاهی که عضو و حتی رییس شورای انقلاب نمی شود. گیرم امام خمینی از ایران دور بود و نمی دانست او مثلا انقلابی نیست آدمی در اندازه و آوازه طالقانی که مرد شماره 2 انقلاب بود چگونه عضو شورایی شد که رییس آن یک غیر انقلابی باشد و دیدیم که طالقانی تا چه حد از ترور مطهری متأثر شد و از او در کنار شریعتی یاد کرد.