اسماعیل کهرم، کارشناس محیط زیست، در گفت وگویی با انتقاد از سیاست های نادرست آبی می گوید: سدسازی بی رویه یکی از عوامل مهم هدررفت آب است، چون تبخیر آب پشت سدها سرسام آور است و در بسیاری از موارد مکان یابی سدها هم اشتباه بوده است. او همچنین تأکید می کند که در نبود مدیریت علمی و سپردن کار به افراد غیرمتخصص، بحران آب روزبه روز شدیدتر می شود.

به گزارش خبرآنلاین، متن کامل این گفت وگو در ادامه آمده است.

*نظر شما درباره مطرح شدن ایده تخلیه تهران به عنوان راهکار موقتی برای کمبود آب چیست؟

در تهران حدود سیزده تا چهارده میلیون نفر زندگی می کنند، چگونه می توان چنین جمعیتی را جابه جا کرد؟ آقای رییس جمهور نمی داند انتقال چنین جمعیتی چه گرفتاری هایی دارد، ضمن این که می خواهد این جمعیت را کجا ببرد؟ آقای احمدی نژاد زمانی تصمیم داشت یک وزارتخانه را به شیراز منتقل کند، می دانید چقدر خسارات به بار آورد؟ چه کتاب های نفیسی در اثر باران و موارد دیگر از بین رفت، حال چگونه می خواهند شهری چون تهران را تخلیه کنند؟ ایشان حرف های شدنی نمی زند. حتی اگر بگویند با تانکر آب به تهران بیاوریم و بین مردم توزیع کنیم، بسیار منطقی تر از تخلیه شهر است. تخلیه چهارده میلیون نفر یعنی انتقال آن ها به منطقه ای که باید آب و امکانات کافی داشته باشد، در حالی که چنین جایی وجود ندارد. به نظرم فشار کاری برای ایشان اذیت کننده شده و ضد و نقیض می گوید.

*از نظر شما راه حل عملی برای مدیریت بحران آب چیست؟

باید به جای طرح های غیرعملی، منابع آب را کنترل و در مصرف صرفه جویی کنیم. بر اساس آمار رسمی، در کشور حدود یک میلیون چاه وجود دارد که نیمی از آن ها غیرمجاز است. با همکاری منابع طبیعی، سازمان محیط زیست و ارتش می توان حدود دویست وپنجاه هزار چاه غیرمجاز را بست. همچنین بسیاری از کشاورزان با پمپ های غیرمجاز از رودخانه ها آب می کشند، این پمپ ها و چاه های غیرقانونی مانند مواد مخدر غیرمجازند و باید جمع آوری شوند. با این اقدام، سفره های زیرزمینی دوباره پر می شوند و با تشویق به اندکی صرفه جویی، بحران تا حد زیادی رفع خواهد شد.

در اروپا هر نفر روزانه حدود 150 لیتر آب مصرف می کند، اما در ایران این میزان دو برابر است. به جای پرداختن به مسائل حاشیه ای، باید مردم را به صرفه جویی تشویق کرد. یازده سال پیش من و دیگر کارشناسان محیط زیست پیش بینی کرده بودیم که اگر خشکسالی ادامه پیدا کند، که ادامه هم پیدا کرد چراکه ما الان در سال ششم خشکسالی هستیم، و مصرف هم همین قدر باشد، تهران طی ده سال بعد با بحران آب مواجه می شود، و امروز دقیقاً همان اتفاق افتاده است.

*در وضعیتی که آب کم داریم هدر رفت آب در ایران زیاد است، این طور نیست؟

بله، حدود 91 تا 92 درصد آب در بخش کشاورزی مصرف می شود، سه تا چهار درصد در صنعت و سه تا چهار درصد در مصارف خانگی. اگر روش های آبیاری اصلاح شود، صرفه جویی چشمگیری خواهیم داشت. آبیاری قطره ای و بارانی که ابتدا در اسراییل طراحی شد، یکی از بهترین روش هاست. با وجود بیابان های وسیع اسراییل با این شیوه در تأمین آب خودکفا شده است.

*درباره هدررفت آب در شبکه شهری چه طور؟

لوله های آبرسانی فرسوده اند و حدود سی درصد آب به دلیل نشتی و خرابی هدر می رود. اگر شبکه ها تعمیر شوند، مقدار زیادی از آب حفظ می شود.

*برخی معتقدند پروژه های سدسازی یکی از دلایل ایجاد بحران آب در ایران شد، این درست است؟

بله، سدسازی شبیه به یک دیوار خشک مقابل آب ایستاده است، سد که آب نمی آورد.

*اما دولت ها مدعی هستند که ما برای تامین برق و انرژی مجبور هستیم سدسازی کنیم.

سدسازی بی رویه از عوامل مهم هدررفت آب است، درحالی که ما با سد سازی دنبال رکورد بودیم، در بسیاری موارد مکان یابی سدها نادرست بوده است، اگر سد سفیدرود فقط یک کیلومتر بالاتر یا پایین تر ساخته می شد، عمرش دو برابر می شد اما الان پر از رسوب است؛ خودشان می گویند 28 سد ایران کمتر از سی میلیون متر مکعب آب دارند.

*شما گفتید سد سازی سبب هدر رفت آب می شود، چه طوری؟

تبخیر آب پشت سدها بسیار زیاد است، 120 میلیارد متر مکعب برای کشاورزی آب مصرف می کنیم، حدود یک سوم این آب مصرفی کشاورزی کشور به شکل تبخیر از بین می رود، بنابراین در پشت سدها که دریاچه های آب تشکیل می شود تبخیر آب سرسام آور است.

*با وجود هشدار کارشناسان، چرا این روند ادامه دارد؟

چون مدیریت علمی وجود ندارد. رییس جمهور خودش گفته است متخصصان سر کار نیستند. وقتی کار به دست غیرمتخصص سپرده شود، نتیجه همین است. حتی یکی از روحانیون اخیراً گفته باید برای باران در بیابان نماز بخوانیم، در حالی که کشور پر از متخصص است، مذتی قبل در میناب بندرعباس کنفرانسی درباره آب بود، چهار نفر از متخصصین حوزه آب آن جا بودند، تمام محاسبات مربوطط به آب را انجام داده بودند، کدامیک از این ها سرکار بودند؟

*درباره طرح انتقال آب از خلیج فارس و دریای عمان چه نظری دارید؟

کاملاً مخالفم. انتقال آب هم در مبدأ مشکل ایجاد می کند هم در مقصد، در دولت آقای خاتمی آب از خلیج فارس به یزد و کرمان منتقل کردند در دولت احمدی نژاد قرار بود آب دریای خزر به گرمسار و رادان منتقل کنند، باید گفت شماها رییس ایران هستید نه یک منطقه.

در پروژه های انتقال آب از دریا باید آب شیرین شود، اگر در مبدا شیرین کنیم نمک آن را کجا می خواهیم بریزیم؟ همان قدر که خون ما انسان ها به مقدار قند حساس هست آب دریا هم به نمک حساسیت دارد، نمک زیادی تمام موجودات را از بین می برد. اما اگر آب شیرین کن را در مبدا نگذاریم بعد از مدتی نمک در لوله ها رسوب می کند، بنابراین تخلیه آن هزینه بر است و کار درستی نیست.

*با وجود کمبود آب برخی صنایع بزرگ در مناطق خشک ایجاد شده اند، این مسئله را چگونه می بینید؟

اشتباه بزرگی است. ما صنایع بزرگی مانند فولاد مبارکه و ذوب آهن اصفهان را در قلب کویر ساخته ایم و رود زاینده رود را خشک کرده ایم، این صنایع باید در کنار خلیج فارس احداث می شدند. در اصفهان که منطقه ای کویری است علاوه بر صنعت سنگین برنج و هندوانه و خربزه هم کاشته اند؛ محصولاتی که آب فراوان می خواهند. هزینه آبی که صرف یک خربزه می شود چندین برابر قیمت فروش آن است. ما آب را با قیمتی کمتر از ارزش واقعی صرف کشاورزی می کنیم و بعد محصول را ارزان به کشورهای عربی می فروشیم، یک مقدار هم اگه محصولات لک داشته باشد محصول را پس می فرسند.

متأسفانه از تالاب ها نیز برای مصارف کشاورزی آب برداشت می شود. از تالاب میقان اراک و دریاچه پریشان فارس آب می کشند تا برای کشاورزی استفاده کنند. دریاچه پریشان فارس مگر چقدر آب دارد که بخواهید از آب آن برای کشاورزی استفاده کنید؟ وقتی آب دریاچه پریشان تمام شد خودسوزی کرد، اشعه خورشید به ریشه گیاهان رسید و آتش گرفت، من پیش استاندار وقت فارس رفتم و همین نکته را گفتم، با شوخی گفت دلمه بادمجان هایی که در تهران مصرف می کنید از همین جا می آید. من هم گفتم به عنوان یک تهرانی می گویم شکمم کارد بخورد که من این بادمجان ها را نخورم، شما دارید یک دریاچه را خشک می کنید و به آتش می کشید به خاطر این که تهرانی ها دلمه بادمجان می خواهند، این چه منطقی است؟

مجموع عوامل در کشاورزی، صنعت و شبکه شهری باعث بحران آب شده اند. تنها راه باقی مانده در چنین وضعیتی و برای کوتاه مدت فقط صرفه جویی است، امیدواریم در روزهای آینده بارندگی داشته باشیم.