اگر شما هم جزء افرادی هستید که چشم های خود را زیاد می مالید و از این کار حس خوبی پیدا می کنید و فکر می کنید خستگی چشم هایتان با این کار برطرف می شود، باید بدانید که این رفتار در حوزه چشم پزشکی بسیار اشتباه و خطرناک است و می تواند شما را به قوز قرنیه مبتلا کند؛ بیماری ای که قرنیه را به تدریج نازک و مخروطی شکل می کند و باعث می شود حتی با عینک هم دید خوبی نداشته باشید.

به گزارش همشهری آنلاین، قوز قرنیه یا کراتوکونوس (Keratoconus)، نوعی بیماری مزمن چشمی است که به علت ضعف در ساختار قرنیه ایجاد می شود و در نتیجه قرنیه به تدریج به سمت بیرون محدب می شود و شکل مخروطی به خود می گیرد و اصطلاحا قوز می کند.

به گفته متخصصان، ابتلا به این بیماری کمتر از 20 درصد به عوامل ژنتیکی مربوط است و بیشتر عوامل آن محیطی هستند.

فرهاد نجات، جراح و متخصص چشم و عضو انجمن تخصصی جراحان چشم اتحادیه اروپا می گوید: مهم ترین عوامل محیطی، مالیدن و خاراندن مداوم چشم ها و بیماری های آلرژیک است. البته مالیدن چشم ها به تنهایی معمولاً باعث ایجاد قوز قرنیه از صفر نمی شود، اما اگر کسی استعداد ژنتیکی یا ضعف ساختاری در قرنیه داشته باشد، این عادت می تواند محرک بروز یا عامل تشدید بیماری باشد.

نجات درباره ارتباط آلرژی چشمی و قوز قرنیه می گوید: خیلی از مواردِ قوز قرنیه در طول عمر فردی که هیچ وقت نمی خواسته عمل کند و شماره پایینی داشته، تشخیص داده نمی شد، اما همین فرد اگر آلرژی داشته باشد و مدام چشم های خود را بخاراند، قوز قرنیه ناگهان 7 8 شماره، شماره چشمش را بالا می برد.

به گفته این چشم پزشک، در کودکانی که مستعد آلرژی هستند، حساسیت به بوها، گرد و خاک، حیوانات خانگی و گل های آپارتمانی می تواند باعث خارش مزمن چشم و پیشرفت سریع بیماری شود. بنابراین والدین باید نسبت به آلرژی کودک و عوامل حساسیت زا توجه جدی داشته باشند.

به گفته این جراح چشم، آستیگمات بودن چشم ها و بالا رفتن مداوم شماره چشم ها هم یکی از علائم وجود قوز قرنیه است. چون شماره آستیگمات معمولاً بعد از 7-8 سالگی دیگر ثابت می ماند. اما اگر هر سال بالا رفت، باید به وجود قوز قرنیه شک کرد و آن را پیگیری کرد.

بیماری قوز قرنیه معمولا خود را در سنین زیر 20 سالگی نشان می دهد و اگر درمان نشود، پیشرفت می کند و تا 30 - 35 سالگی هم ادامه پیدا می کند. در حالی که با تشخیص به موقع می توان جلوی پیشرفت آن را گرفت.

این متخصص می گوید و ادامه می دهد: قوز قرنیه انواع مختلفی دارد، اما 90 تا 95 درصد بیماران به نوع شایع آن مبتلا می شوند.

به گفته نجات، شروع این بیماری معمولاً در سنین تینیجری یا نوجوانی است؛ یعنی حدود 11 12 سالگی تا 19 تا 20 سالگی در اکثر افراد. این بیماری در بعضی افراد بسیار خفیف است و دیدشان با یک عینک اصلاح می شود و شماره چشم شان دیگر خیلی بالا نمی رود.

عضو انجمن تخصصی جراحان چشم اتحادیه اروپا درپاسخ به این سوال که والدین چطور می توانند این عارضه را در فرزندان خود تشخیص دهند و به موقع پیگیری کنند، می گوید: دو راه وجود دارد؛ اول، وجود سابقه خانوادگی است؛ اگر پدر، مادر، عمو، خاله یا دایی دچار قوز قرنیه باشد یا موقع مراجعه برای عمل لیزر به او گفته شده باشد شما قوز قرنیه دارید و نمی توانید عمل کنید ، خانواده باید هوشیار شوند و حتماً فرزندشان را در نوجوانی برای معاینه تخصصی پیش چشم پزشک ببرند تا تشخیص زودهنگام ممکن شود. دوم، افزایش تدریجی و مداوم شماره چشم در کودک است. به خصوص شماره آستیگمات. اگر فرزندی دارید که هر سال شماره آستیگماتش زیاد می شود، باید به قوز قرنیه شک کنید و او را برای معاینه پیش چشم پزشک ببرید.

خیلی ها تصور می کنند قوز قرنیه شدید باعث کوری می شود اما نجات اطمینان می دهد که این عارضه، فرد را کور نمی کند. این بیماری به هیچ عنوان باعث نابینایی یا ناتوانی نمی شود، اما آزاردهنده است. چون فرد حتی با عینک هم دید صددرصدی پیدا نمی کند و به علاوه، تا آخر عمر نمی تواند جراحی های حذف عینک انجام دهد.

قوز قرنیه در ایران نسبت به سایر کشورها شیوع بالاتری دارد. به گفته متخصصان، شیوع این بیماری نه تنها در ایران، بلکه در خاورمیانه نسبت به دنیا بیشتر است. شیوع این بیماری در ایران و منطقه 2.5 درصد و در دنیا پنج صدم درصد است؛ یعنی آمار ابتلا به این عارضه در ایران 10 برابر دنیا است.

نجات درباره دلایل شیوع این بیماری در ایران و منطقه این طور توضیح می دهد: قبلاً برآوردها پایین تر بود و از هر 100 هزار نفر فقط 2 نفر مبتلا شناسایی می شدند، اما با پیشرفت تجهیزات تشخیصی و افزایش آگاهی خانواده ها، موارد بیشتری شناسایی می شوند. افزایش انجام عمل های لیزری هم به شناسایی بیماران کمک کرده است. چون قبل از جراحی، از همه بیماران عکس تخصصی قرنیه گرفته می شود و در صورت ابتلا به قوز قرنیه، عمل انجام نمی شود.

این چشم پزشک، دلیل دیگری را هم عنوان می کند که بسیار جالب و مهم است: در کشورهای نزدیک به خط استوا، گرما و آلرژی باعث افزایش شیوع بیماری می شود. مثلاً کودکان جنوب ایران، عربستان یا دوبی به دلیل خارش و مالش چشم در معرض خطر بیشتری اند. در حالی که در مناطق سرد مانند قطب جنوب، این بیماری تقریباً دیده نمی شود. بنابراین شرایط اقلیمی، ابزارهای تشخیص و آگاهی عمومی همگی در افزایش شناسایی بیماری نقش دارند.

نجات به مطالعه مهمی که در میان اسکیموها در قطب جنوب انجام شده، اشاره می کند و می گوید: این مطالعه نشان داد افرادی که ژن بیماری قوز قرنیه را دارند، اما به دلیل سرمای زیاد قطب و پوشیدن دستکش های ضخیم نمی توانند چشم خود را بمالند و بخارند، هرگز دچار قوز قرنیه جدی نشده اند. این یافته بسیار قابل توجه است.

درمان های قوز قرنیه بستگی به مرحله ای از پیشرفت بیماری دارد که فرد مراجعه می کند. نجات می گوید: مهم ترین نکته در همه رشته های پزشکی، تشخیص به موقع است. اگر بیماری زود تشخیص داده شود، می توان با جراحی کراس لینکینگ (Cross-linking) و بدون نیاز به بیهوشی، جلوی پیشرفت آن را گرفت. مثلاً اگر کودک 13ساله ای در همان سن تحت این عمل قرار گیرد، شماره چشمش ثابت می ماند و دیگر افزایش نمی یابد. اما اگر دیر تشخیص داده شود، ممکن است بیماری تا 30 سالگی پیشرفت کند.

قوز قرنیه درمان های مختلفی دارد. به گفته نجات، درمان بسته به میزان دید و نیازهای شغلی هر فرد متفاوت است. مثلاً خانم خانه دار یا کشاورزی که با دید 80 تا 90 درصدیِ عینک در کار روزمره مشکلی ندارد، نیازی به درمان بیشتر ندارد. اما حسابداران، کارمندان بانک یا کارشناسان آی تی که نیاز به دید دقیق تر دارند، باید از لنزهای مخصوص استفاده کنند. این لنزها صبح روی چشم گذاشته و شب برداشته می شوند و در طول روز دید کامل می دهند. با این لنزها نباید استحمام یا شنا کرد.

به گفته عضو انجمن تخصصی جراحان چشم اتحادیه اروپا، در موارد شدید قوز قرنیه، عینک و لنز دیگر مؤثر نیستند و از جراحی هایی مانند کاشت حلقه یا لنز داخل چشمی استفاده می شود. این روش ها جایگزین عینک نیستند، اما دید را تا حدود 95 درصد بهبود می دهند. با این حال برای فعالیت های حساسی مثل خلبانی یا رانندگی حرفه ای مناسب نیستند. در مراحل بسیار پیشرفته هم وقتی هیچ یک از درمان ها مؤثر نباشند، آخرین گزینه پیوند قرنیه است.