ورودی آب به سدهای کشور 43 درصد کاهش یافته و ذخایر حیاتی در پایین ترین سطح سال های اخیر قرار گرفته است؛ کارشناسان هشدار می دهند در صورت تداوم مصرف فعلی، تابستان آینده از امسال خشک تر است.

با کاهش 43 درصدی ورودی آب به سدهای کشور، هشدارها درباره بحران آب ایران وارد مرحله تازه ای شده است. بنا بر اعلام شرکت مدیریت منابع آب ایران، هم اینک 48 سد تأمین کننده آب شرب کشور کمتر از 20 درصد ذخیره دارند؛ عددی که در مقایسه با سال گذشته بیانگر فشردگی بی سابقه منابع و آمادگی برای وضعیت بحرانی است. به گفته مقامات وزارت نیرو، در حال حاضر 15 استان ایران در شرایط قرمز آبی قرار گرفته اند و شهرهای مشهد، تهران، اراک و اصفهان در کانون اولویت های مدیریتی آب قرار دارند.

رژیم بارش ها در کشور طی دو سال گذشته به طور جدی تغییر کرده است. در حالی که میانگین بارندگی سالانه در ایران از حد طبیعی فراتر رفته بود، امسال در بسیاری از مناطق مرکزی و شرقی، سطح بارش ها کاهش یافت و منابع ورودی سدها با افت چشمگیر روبه رو شدند. کارشناسان می گویند افت 43 درصدی ورودی به سدها می تواند موجب کاهش قابل توجه ذخیره در ماه های پایانی سال و بروز خاموشی های آبی محلی شود.

همزمان بررسی ها نشان می دهد از یک میلیون چاه کشاورزی فعال، تنها 21 هزار حلقه چاه تحت کنترل آبفا است؛ آماری که از ضعف جدی نظارت بر برداشت آب زیرزمینی حکایت دارد.

در چنین شرایطی، طرح های انتقال آب عملاً تنها گزینه اضطراری وزارت نیرو برای جلوگیری از بحران هستند. به گفته یکی از مدیران صنعت آب، 7 همت (هزار میلیارد تومان) هزینه انتقال آب طالقان به تهران شده و برای تکمیل سایر طرح های بحرانی کشور 30 همت بودجه نیاز است. با این وجود کارشناسان هشدار می دهند که انتقال آب صرفاً مُسکّن است و نمی تواند جایگزین اصلاح الگوی مصرف شود.

ایران دارای 146 هزار کیلومتر خطوط انتقال آب و حدود 350 هزار کیلومتر شبکه توزیع است که بخش های زیادی از آن به نوسازی فوری نیاز دارند. در کنار سدها، تنها 20 میلیون مترمکعب منبع ذخیره آب شرب مستقل وجود دارد. در سطح سلامت آب، وزارت نیرو اعلام کرده که 950 آزمایشگاه فعال کیفیت آب را به صورت روزانه پایش می کنند و تأکید می شود کیفیت خط قرمز است ؛ به عبارت دیگر، از چاه هایی با نیترات بالا به هیچ عنوان آب شرب توزیع نمی شود.

در مواجهه با بحران آبی، مقام های وزارت نیرو از واژه جیره بندی فاصله گرفته اند. مسئولان این وزارتخانه می گویند استفاده از واژه جیره بندی در فضای افکار عمومی غلط است. باید گفت وگو و آگاهی بخشی را جایگزین هشدارهای بی مورد کنیم. به گفته آنها، ایران به دلیل وسعت، اقلیم و جمعیت بالا، شرایطی کاملاً متفاوت با بسیاری از کشورهای کم آب دارد و نمی توان سیاست های کنترل مصرف را با الگوی واحد اجرا کرد.

این مقام مسئول تأکید کرد که ناترازی های آبی سال های قبل به خوبی مدیریت شده اند، اما رفتار مصرف کنندگان در ماه های آینده عامل تعیین کننده خواهد بود. در نیمه نخست سال جاری، مصرف آب حدود 10 درصد کاهش یافت، اما در هفته های اخیر این روند دوباره شکسته شده است.

آمار رسمی نشان می دهد 67 درصد مردم ایران بالاتر از استاندارد جهانی مصرف آب دارند. این رقم به ویژه در مناطق شهری و حاشیه ای به سطوح هشدار رسیده است. در تهران، تحلیل کارشناسان نشان می دهد که تنها 10 درصد کاهش مصرف می تواند کمبود 3.5 مترمکعب بر ثانیه را مدیریت کند. بااین حال در یک ماه اخیر رفتار مصرفی پایتخت نشینان به سمت افزایش بازگشته و احتمال کمبود در زمستان وجود دارد.

کارشناسان محیط زیست و هواشناسی معتقدند تغییر رژیم بارش ها و گرمایش اقلیم، بحران آب ایران را از مرحله مدیریتی به مرحله اقلیمی رسانده است؛ بحرانی که با وجود ساخت سد و انتقال آب، بدون تغییر رفتار جمعی قابل کنترل نیست. برخی تحلیلگران هشدار داده اند ادامه مصرف کنونی می تواند طی دو سال آینده ایران را با ناترازی 8 میلیارد مترمکعبی در منابع آب تجدیدپذیر روبه رو کند.

حال، با نزدیک شدن به فصل سرد و کاهش بارش ها، وزارت نیرو خود را برای سناریوی سختی آماده می کند: تداوم وضعیت قرمز در 15 استان، احتمال سهمیه بندی محدود در برخی مناطق؛ و الزام به فرهنگ سازی گسترده برای کاهش مصرف.

به نظر می رسد بحران آب دیگر نه در آمار که در زندگی روزمره ایرانیان جریان دارد بحرانی بی صدا ولی بی رحم که اگر باور عمومی برای تغییر مصرف شکل نگیرد، تابستان آینده می تواند نخستین سال ورود ایران به دوره خشکی فراگیر باشد.

منبع: انتخاب