ماده نارنجی رنگ و چسبنده درون مجرای گوش احتمالاً آخرین چیزی است که دوست دارید در یک گفتگوی مودبانه در موردش حرف بزنید. جرم گوش اما به طور فزاینده ای توجه دانشمندان را به خود جلب کرده است. آن ها می خواهند از جرم گوش برای درک بهتر بیماری ها و اختلالاتی نظیر سرطان، بیماری های قلبی، و اختلالات متابولیکی مانند دیابت نوع 2 استفاده کنند.

به گزارش بی بی سی فارسی، نام علمی این ماده چسبناک سرومن است و ترکیبی از ترشحات دو نوع غده است که مجرای بیرونی گوش را پوشانده اند: غدد سرومنی و غدد چربی. این ماده چسبناک هنگام خروج با مو، سلول های مرده پوست و سایر ذرات بدن مخلوط و به بافت مومی شکلی تبدیل می شود که همه می شناسیم و سعی می کنیم تا حد امکان به آن فکر نکنیم.

این ماده پس از شکل گیری در مجرای گوش، با مکانیزمی شبیه به نوار نقاله به سمت بیرون حرکت می کند. در این مسیر به سلول های پوست می چسبد و همراه با آن ها با سرعتی حدود یک بیستم میلی متر در روز از گوش خارج می شود.

در رابطه با کارکرد اصلی جرم گوش اختلاف نظر وجود دارد، اما محتمل ترین کاربرد آن این است که مجرای گوش را تمیز و مرطوب نگه دارد. با این حال، جرم گوش به عنوان یک سد دفاعی کارآمد نیز عمل می کند و مانع از ورود باکتری ها، قارچ ها و حتی مهمانان ناخوانده ای مثل حشرات به داخل سر ما می شود. تا اینجای کار همه چیز کمی ناخوشایند به نظر می رسد. و احتمالاً به دلیل همین ظاهر نه چندان دلپذیر است که جرم گوش نسبت به سایر ترشحات بدن کمتر مورد توجه محققان قرار گرفته است.

اما حالا این روند به لطف مجموعه ای از کشفیات علمی شگفت انگیز رو به تغییر است. اولین یافته این است که جرم گوش یک فرد می تواند اطلاعاتی حیرت انگیز، از جزیی ترین نکات گرفته تا مهم ترین مسائل، درباره او فاش کند.

برای مثال، اکثر افراد با ریشه های اروپایی یا آفریقایی، جرم گوشی مرطوب دارند که زرد یا نارنجی رنگ و چسبناک است. اما در مقابل، 95 درصد مردم شرق آسیا، جرم گوش شان خشک، خاکستری و غیر چسبناک است.

ژنی که مرطوب یا خشک بودن جرم گوش را تعیین می کند، ABCC11 نام دارد. نکته جالب اینجاست که همین ژن در بوی زیر بغل افراد هم نقش دارد. حدود 2 درصد از مردم که عمدتاً جرم گوش شان خشک است نسخه ای از این ژن را در بدن خود دارند که باعث می شود زیر بغل شان هیچ بویی نداشته باشد.

اما مفیدترین کشفیات مربوط به جرم گوش شاید آن هایی باشند که نشان می دهند این ماده چسبناک چه اطلاعاتی درباره وضعیت سلامتی ما فاش می کند.

منبع تصویر، Getty Images

توضیح تصویر، دانشمندان امیدوارند که سرنخ های موجود در جرم گوش بتواند به درمان بیماری ها کمک کند

سال 1971، نیکلاس ال. پتراکیس، استاد پزشکی دانشگاه کالیفرنیا در سان فرانسیسکو دریافت زنان با نژادهای قفقازی، آفریقایی-آمریکایی و آلمانی در آمریکا که همگی جرم گوش مرطوب دارند، تقریباً چهار برابر بیشتر از زنان ژاپنی و تایوانی با جرم گوش خشک در معرض خطر مرگ ناشی از سرطان پستان قرار دارند.

در سال 2010 هم پژوهشگران موسسه فناوری توکیو از 270 بیمار زن مبتلا به سرطان پستان مهاجم و 273 داوطلب زن به عنوان گروه کنترل، نمونه خون گرفتند. آن ها دریافتند که زنان ژاپنی مبتلا به سرطان پستان تا 77 درصد بیشتر از داوطلبان سالم ژن مربوط به جرم گوش مرطوب را داشتند.

با این حال، هنوز هم بحث های زیادی بر سر این یافته وجود دارد. مطالعات گسترده ای که در آلمان، استرالیا و ایتالیا انجام شده هیچ تفاوتی در خطر ابتلا به سرطان پستان میان افراد با جرم گوش مرطوب و خشک پیدا نکرده اند. البته باید به این نکته هم توجه داشت که تعداد افراد دارای جرم گوش خشک در این کشورها بسیار اندک است.

اما آنچه بیشتر قطعیت دارد، ارتباط میان برخی بیماری های سیستمیک با موادی است که در جرم گوش یافت می شوند. به عنوان مثال، بیماری ادرار شربت افرا را در نظر بگیرید؛ این یک اختلال ژنتیکی نادر است که مانع از تجزیه برخی از اسیدهای آمینه موجود در غذا می شود. این وضعیت موجب تجمع ترکیبات فرار در خون و ادرار می شود که در نتیجه آن ادرار فرد بویی متمایز شبیه به شربت افرا می گیرد.

نام مولکولی که باعث ایجاد بوی شیرین ادرار می شود سوتولون است و جالب اینکه در جرم گوش افراد مبتلا به این بیماری هم وجود دارد. این یعنی می توان این بیماری را به سادگی و با گرفتن نمونه از گوش فرد تشخیص داد. روشی بسیار ساده تر و ارزان تر از انجام آزمایش ژنتیک. هر چند شاید اصلا نیازی به انجام آزمایش نباشد.

رابی آن موسا، شیمی دان محیط زیست در دانشگاه ایالتی لوییزیانا، می گوید: جرم گوش واقعاً بوی شربت افرا می دهد. بنابراین، اگر ظرف 12 ساعت پس از تولد نوزاد این بوی خاص و دلپذیر را حس کنید، معنایش این است که نوزاد به این اختلال مادرزادی متابولیسم مبتلاست.

گاهی اوقات بیماری کووید 19 را هم می توان از طریق بررسی جرم گوش تشخیص داد، همین طور دیابت نوع 1 یا نوع 2 را. پژوهش های اولیه حاکی از آن است که جرم گوش می تواند به تشخیص نوع خاصی از بیماری قلبی هم کمک کند. گرچه هنوز تشخیص این بیماری با آزمایش خون آسان تر است.

بیماری مِنییِر یکی دیگر از این بیماری هاست؛ اختلالی مربوط به گوش داخلی که باعث سرگیجه و کم شنوایی می شود. موسا می گوید: علائم این بیماری از جمله تهوع شدید و سرگیجه می توانند بسیار فلج کننده باشند. تا حدی که رانندگی یا تنها جایی رفتن برای فرد غیر ممکن می شود. در نهایت هم گوشی که درگیر این اختلال است، شنوایی اش را به طور کامل از دست می دهد.

منبع تصویر، Getty Images

توضیح تصویر، ممکن است ماه ها طول بکشد تا جرم تولید شده در مجرای گوش به گوش بیرونی برسد

یک تیم تحقیقاتی به سرپرستی موسا اخیراً دریافتند که میزان سه نوع اسید چرب در جرم گوش بیماران مبتلا به بیماری منییر کمتر از افراد سالم است. این نخستین باری است که یک نشانگر زیستی برای این بیماری کشف شده. تشخیص اختلال منییر معمولاً با کنار گذاشتن سایر احتمالات صورت می گیرد و این فرایند می تواند سال ها طول بکشد. اما این کشف تازه، این امیدواری را ایجاد کرده که در آینده پزشکان بتوانند از جرم گوش برای تشخیص سریع تر این بیماری کمک بگیرند.

موسا می گوید: علاقه ما به جرم گوش به عنوان نشانگر بیماری ها عمدتا روی آن دسته از بیماری ها متمرکز است که تشخیص شان با مایعات بیولوژیکی معمول مثل خون، ادرار یا مایع مغزی-نخاعی بسیار سخت است . بیماری هایی که چون نادر هستند، زمان زیادی برای تشخیص شان لازم است.

اما چه چیزی جرم گوش را به منبعی چنین ارزشمند از اطلاعات سلامتی تبدیل کرده است؟ پاسخ این سوال در این واقعیت نهفته است که ترشحات مومی شکل گوش می توانند بازتابی از واکنش های شیمیایی درونی بدن یا همان متابولیسم باشند.

نلسون روبرتو آنتونیوسی فیلیو، استاد شیمی دانشگاه فدرال گویاس برزیل با اشاره به بیماری های از جمله دیابت، سرطان، پارکینسون و آلزایمر، می گوید: ریشه بسیاری از بیماری ها در موجودات زنده، سوخت وساز بدن است. در چنین شرایطی، میتوکندری ها - یعنی اندامک های سلولی که وظیفه تبدیل چربی ها، کربوهیدرات ها و پروتیین ها به انرژی را بر عهده دارند - رفتاری متفاوت با سلول های سالم از خود بروز می دهند. آن ها مواد شیمیایی متفاوتی ترشح می کنند و حتی ممکن تولید برخی مواد شیمیایی دیگر در بدن را متوقف کنند.

پژوهشگران آزمایشگاه آنتونیوسی فیلیو کشف کرده اند که تنوع مواد موجود در جرم گوش، در مقایسه با سایر مایعات بیولوژیکی مانند خون، ادرار، عرق و اشک بسیار بیشتر است.

بروس کیمبال، متخصص بوم شناسی شیمیایی در مرکز تحقیقاتی مونل در فیلادلفیا می گوید: این مساله کاملاً منطقی به نظر می رسد چون جرم گوش به ندرت جایگزین و بیشتر در گوش انباشته می شود. بنابراین این ایده که این ماده می تواند تصویری بلندمدت از تغییرات متابولیسم ارائه دهد به هیچ وجه دور از ذهن نیست.

با در نظر گرفتن این موضوع، آنتونیوسی فیلیو و تیمش طراحی و راه اندازی فرایندی به نام سرومن گرام را آغاز کرده اند. این یک ابزاری تشخیصی است که به ادعای آن ها می تواند از طریق بررسی جرم گوش، با دقتی بالا برخی انواع سرطان را تشخیص دهد.

در یک مطالعه که سال 2019 انجام شد، تیم آنتونیوسی فیلیو نمونه جرم گوش 52 بیمار مبتلا به سرطان غدد لنفاوی، کارسینوم ( نوعی از سرطان است که ممکن است روی بافت پوست یا بافت پوششی هر یک از اندام های بدن شکل بگیرد) یا سرطان خون را جمع آوری کرد. آن ها همچنین از 50 فرد سالم هم نمونه جرم گوش گرفتند. آنتونیوسی فیلیو و تیمش نمونه ها را با روشی تجزیه و تحلیل کردند که قادر است با دقت بالا وجود ترکیبات آلی فرار را شناسایی کند. ترکیبات آلی فرار مواد شیمیایی هستند که به راحتی در دمای اتاق تبخیر می شوند.

پژوهشگران در جرم گوش شرکت کنندگان 27 ترکیب شیمیایی که در تشخیص سرطان مثل اثر انگشت عمل می کنند را شناسایی کردند. به بیان دیگر، آن ها توانستند تنها با بررسی میزان همین 27 ماده، با دقت 100 درصدی پیش بینی کنند که آیا فردی به سرطان مبتلا است یا نه. نکته جالب این بود که این آزمایش نمی توانست انواع مختلف سرطان را از یکدیگر متمایز کند و این نشان می دهد که این ترکیبات شیمیایی یا مستقیماً توسط خود سلول های سرطانی، یا در واکنش به وجود آن ها در بدن افراد مبتلا به این سرطان ها تولید می شوند.

آنتونیوسی فیلیو می گوید: با این که سرطان شامل صدها بیماری مختلف است، اما از دیدگاه متابولیکی، یک فرآیند بیوشیمیایی واحد محسوب می شود که در هر مرحله ای از طریق بررسی انواع خاصی از ترکیبات آلی فرار قابل تشخیص است.

با این که سال 2019 این تیم موفق شد 27 نوع ترکیب آلی فرار را شناسایی کند، اما اکنون تمرکز آن ها روی تعداد کمی از این ترکیبات است که به طور اختصاصی توسط سلول های سرطانی و به عنوان بخشی از متابولیسم منحصر به فرد آن ها تولید می شوند. آنتونیوسی فیلیو می گوید در مطالعه ای که هنوز منتشر نشده، آن ها همچنین نشان داده اند که سرومن گرام می تواند اختلالات متابولیکی که در مراحل پیش سرطانی رخ می دهد را شناسایی کند. سلول ها در این مراحل هنوز سرطانی نشده اند اما تغییرات غیر طبیعی از خود نشان می دهند که ممکن است به سرطان منجر شود.

آنتونیوسی فیلیو می گوید: بنابر آمار و ارقام پزشکی بیشتر سرطان هایی که در مرحله اول تشخیص داده می شوند، تا 90 درصد شانس بهبود دارند، بنابر این می توان تصور کرد که با تشخیص بیماری در مراحل پیش سرطانی، میزان موفقیت در درمان بسیار بالاتر هم خواهد رفت.

منبع تصویر، Getty Images

توضیح تصویر، جرم گوش همچون یک سد دفاعی مانع از ورود باکتری ها و قارچ ها به داخل سر ما می شود

این تیم همچنین در حال بررسی امکان تشخیص تغییرات متابولیکی در مراحل ابتدایی بیماری های تخریب کننده سیستم عصبی مانند پارکینسون و آلزایمر با استفاده از این روش است. البته، این تحقیقات هنوز در مراحل اولیه خود قرار دارند.

آنتونیوسی فیلیو می گوید: امیدواریم در آینده سرومن گرام به یک معاینه بالینی معمول تبدیل و ترجیحاً هر شش ماه یک بار انجام شود. این آزمایش امکان تشخیص همزمان بیماری هایی مانند دیابت، سرطان، پارکینسون و آلزایمر را تنها با مقدار کمی جرم گوش فراهم می کند و به غیر از آن به بررسی تغییرات متابولیکی ناشی از سایر مشکلات سلامتی کمک خواهد کرد.

آنتونیوسی فیلیو می گوید در بیمارستان آمارال کاروالیو در برزیل سرومن گرام به تازگی به عنوان یک روش تشخیص و نظارت برای درمان سرطان پذیرفته شده است.

موسا هم امیدوار است که پژوهش هایش روزی بتواند به افراد مبتلا به بیماری مِنییِر - که در حال حاضر درمانی ندارد- کمک کند. او در اولین قدم امیدوار است بتواند آزمایش خود را روی نمونه بزرگ تری از بیماران پیاده کند و پس از تایید آن، یک تست تشخیصی تولید کند که پزشکان بتواند در مطب های خود از آن استفاده کنند.

موسا می گوید: در حال حاضر، مشغول ساخت یک کیت آزمایشی هستیم که شباهت زیادی به کیت های خانگی موجود در بازار از جمله تست های کووید-19 دارد.

موسا می گوید: صرفِ مشاهده اینکه میزان سه نوع اسید چرب در جرم گوش فرد مبتلا به مِنییِر در مقایسه با یک فرد سالم بسیار کمتر است، می تواند ما را به سرنخ هایی برساند که ارزش بررسی های بیشتر را دارند. این یافته می تواند به ما در شناسایی دلیل بروز این اختلال یا حتی درمان آن کمک کند.

به گفته موسا هنوز کارهای اساسی زیادی لازم است تا ترکیب شیمیایی جرم گوش طبیعی و سالم را بشناسیم و بفهمیم که این ترکیب در حالت های مختلف بیماری چگونه تغییر می کند. اما او امیدوار است روزی جرم گوش هم درست مثل سایر آزمایش های روتین از جمله خون در بیمارستان ها برای تشخیص بیماری ها مورد بررسی قرار بگیرد.

موسا می گوید: جرم گوش بستری فوق العاده برای بررسی و آزمایش است، چون سرشار از چربی است و بسیاری از بیماری ها نتیجه اختلال در سوخت و ساز چربی ها هستند.

پردیتا بارران، شیمیدان و استاد طیف سنجی جرمی در دانشگاه منچستر انگلستان، به طور خاص روی جرم گوش مطالعه نمی کند اما به بررسی مولکول های زیستی و امکان استفاده از از آن ها برای تشخیص بیماری ها پرداخته است. او هم معتقد است که دست کم از لحاظ نظری، منطقی به نظر می رسد که جرم گوش مکان مناسبی برای یافتن نشانه های بیماری باشد.

بارران می گوید: ترکیبات موجود در خون معمولاً محلول در آب هستند. در حالی که جرم گوش ماده ای سرشار از چربی است و چربی ها هم با آب سازگاری ندارند. بنابراین، اگر فقط خون را بررسی کنیم، تنها نیمی از واقعیت را خواهیم دید. چربی ها مثل قناری در معدن زغال سنگ هستند؛ آن ها اولین مولکول هایی هستند که شروع به تغییر می کنند و زنگ خطر را به صدا در می اورند.