فرارو- آلوف بن، سردبیر روزنامه هاآرتص و پژوهشگر ارشد در مرکز تاریخ بین الملل معاصر بیل گراهام در دانشگاه تورنتو

به نقل از نشریه فارن افرز، در روز سیزدهم اکتبر، چشم بسیاری از شهروندان اسراییلی به صفحه نمایش ها دوخته شده بود. آتش بس در غزه به تازگی برقرار شده بود و آخرین گروه از بیست گروگان اسراییلی از اسارت حماس آزاد شده بودند. در همین زمان، دونالد ترامپ که از او به عنوان معمار اصلی این توافق یاد می شد، بر سکوی سخنرانی کنست ایستاده بود. او در میان تشویق ها و نگاه های منتظر نمایندگان گفت: این فقط پایان یک جنگ نیست؛ پایان دوره ای از ترور و مرگ است و آغاز عصری تازه از ایمان و امید.

در میان حاضران، بنیامین نتانیاهو، نخست وزیر اسراییل و میزبان رسمی ترامپ نشسته بود. ترامپ فرصت را از دست نداد تا از او قدردانی کند و گفت: می خواهم سپاس خود را از مردی با شجاعت و میهن دوستی استثنایی ابراز کنم. سپس از نخست وزیر خواست تا بایستد. نتانیاهو بلند شد، سرش را به نشانه تأیید تکان داد و لبخندی کوتاه زد. صحنه قابل توجهی بود؛ کمتر کسی تصور می کرد فردی که پس از حمله حماس به اسراییل زیر فشار شدید انتقادات قرار داشت، دو سال بعد همچنان در قدرت باشد و آن هم کنار رییس جمهوری ایالات متحده مورد ستایش قرار گیرد.

آخرین بار که اسراییل در جریان حمله ای غافلگیرانه نخست وزیری چنین جایگاهی داشت، به دوران گولدا مییر بازمی گشت؛ نخست وزیری که اندکی پس از آن بحران از قدرت کنار رفت. اما نتانیاهو مسیر دیگری انتخاب کرد. او هیچ مسئولیتی نپذیرفت و از استعفا خودداری کرد. به جای آن، ارتش و نهادهای اطلاعاتی را مقصر معرفی کرد، در برابر تشکیل کمیته تحقیق مقاومت نشان داد و برای حفظ دولت خود، دامنه جنگ را گسترش داد؛ حتی زمانی که نشانه های فرسودگی داخلی و فشارهای فزاینده خارجی آشکار شده بود.

در لحظه ای که ترامپ پشت تریبون کنست از نتانیاهو تمجید می کرد، نخست وزیر اسراییل ذهنش جای دیگری بود: نبرد بعدی یعنی انتخابات. طبق تقویم سیاسی، انتخابات قرار است در اکتبر 2026 برگزار شود، اما احتمال برگزاری زودتر حتی در ماه ژوئن کاملاً وجود دارد. نتانیاهو سوگند خورده است بار دیگر نامزد شود و این بار نیز پیروز میدان بماند.

برای رسیدن به این هدف، او تلاش میکند جنگ را به عنوان پیروزی بزرگ معرفی کند و منتقدان خود را در نقش دشمنان داخلی نشان دهد. فراتر از این روایت سازی سیاسی، نتانیاهو در سال های اخیر تلاش کرده با تضعیف استقلال قوه قضاییه، تغییر ساختارهای سیاسی، نظامی و اطلاعاتی به نفع گروه های وفادار به خود و همچنین اعمال کنترل بر رسانه ها از طریق چارچوب های قانونی تازه، کشور را به سوی الگویی خودکامه تر سوق دهد.

انتخابات پیش ِ رو در اسراییل عملاً به یک همه پرسی درباره تداوم حکومت نتانیاهو تبدیل خواهد شد. در نگاه نخست، چنین شرایطی می تواند به زیان نتانیاهو تمام شود. او در زمان حمله 7 اکتبر در رأس دولت قرار داشت، وعده پیروزی کامل بر حماس تحقق نیافت و همچنان با پرونده های قضایی متعدد روبه رو است. با این وجود و حتی با وجود عقب بودن در نظرسنجی ها، همچنان این امکان مطرح است که بتواند بار دیگر پیروز شود.

نتانیاهو پایگاهی گسترده و وفادار در اختیار دارد؛ در مقابل، مخالفان او تنها در یک نکته هم صدا هستند: مخالفت با خود او. فراتر از این اشتراک، میان آنها وفاق جدی درباره مسائل سیاسی و امنیتی وجود ندارد. حتی اگر نتانیاهو نتواند اکثریت قاطع به دست آورد، ممکن است بتواند مانع شکل گیری اکثریتی منسجم از سوی رقبای خود شود. نتیجه چنین وضعیتی، دولتی موقت و شکننده خواهد بود؛ ساختاری که نتانیاهو پیش تر نیز نشان داده توانایی اثرگذاری و هدایت آن را دارد.

توصیف نتانیاهو به عنوان چهره ای تفرقه افکن تنها بخشی از واقعیت را بازتاب می دهد. برای حامیان او، نتانیاهو شخصیتی نجات بخش است؛ مبارزی در خط مقدم جنگ فرهنگی ای که جامعه یهودی اسراییل را به دو اردوگاه تقسیم کرده است. او تلاش می کند نخبگان قدیمیِ سکولار، لیبرال و غرب گرا را با طبقه ای تازه جایگزین کند: محافظه کار، مذهبی و آشکارا ملی گرا؛ طبقه ای که مشکلی با اجرای قوانینی ندارد که به شکلی گسترده، تبعیض علیه غیر یهودیان را نهادینه می کند.

اما برای مخالفان، نتانیاهو سیاستمداری پوپولیست و عمیقاً فاسد است که برای دستیابی و حفظ قدرت از هر ابزاری از جمله دامن زدن حساب شده به شکاف های طبقاتی بهره می برد؛. از نگاه آنان، حتی در دوران جنگ نیز اهداف اصلی او کمتر به امنیت ملی مربوط می شود و بیشتر به تقویت چهره شخصی اش، رهایی از پرونده های کیفری و ماندن در قدرت هست. به بیان دیگر، مسئله محوری او نه نجات اسراییل، بلکه نجات خود اوست.

جاه طلبی های خودکامه نتانیاهو به تدریج حمایت از او را کاهش داده است. از زمان اعلام طرح های مربوط به تغییرات قضایی، تقریباً تمامی نظرسنجی های مستقل نشان دادند که ائتلاف تحت رهبری لیکود دیگر توان کسب اکثریت را ندارد. نظرسنجی های کانال 12 این روند را به خوبی نشان می دهد: در ماه مه 2023، ائتلاف نتانیاهو قادر بود 52 کرسی از 120 کرسی کنست را به دست آورد. تا دسامبر همان سال، چند ماه پس از حملات، این رقم به 44 کرسی سقوط کرد. اما پس از ترور حسن نصرالله، رهبر حزب الله، دوباره به 52 کرسی بازگشت و امروز نیز در همین حدود باقی مانده است.

با این حال، محبوبیت پایین ائتلاف به خودیِ خود به معنای شکست قطعی در انتخابات نیست؛ چرا که در ساختار پیچیده و چندپاره سیاست اسراییل، پیروزی صرفاً به کسب آرا محدود نمی شود و به همان اندازه، توانایی جلوگیری از شکل گیری ائتلاف های جایگزین اهمیت دارد. نتانیاهو با چند مزیت وارد رقابت سال 2026 می شود. مهم ترین مزیت، جایگاه نخست وزیری است که به او کنترل مستقیم بر جنگ، بودجه و سیاست های مالیاتی می دهد. او می تواند با آغاز دور تازه ای از درگیری با حماس، حزب الله یا ایران، انتخابات را به تعویق بیندازد؛ یا از طریق کاهش مالیات و ارائه امتیازات اقتصادی، آرای بخش هایی از جامعه را به سوی خود جلب کند.

نتانیاهو از یک پایگاه سیاسی منسجم و وفادار برخوردار است؛ پایگاهی که چشم اندازی مشترک را دنبال می کند: برتری قوم یهود بر فلسطینیان، ایده گسترش قلمرو اسراییل به کرانه باختری و غزه و حتی بخش هایی از سوریه، و مخالفت قاطع با تشکیل دولت مستقل فلسطینی. این جریان همچنین با هر نهادی که بتواند قدرت دولت را محدود کند سر سازگاری ندارد.

در نقطه مقابل، اپوزیسیون نتانیاهو پراکنده و چندپاره است. احزاب مخالف، اگرچه در مخالفت با شخص نتانیاهو و بلندپروازی های او هم صدا هستند، اما در حوزه سیاست، شکاف ها و اختلافات عمیق دارند. برخی در عمل با بخش هایی از دستور کار ملی گرایانه او همراهند و برخی دیگر به طور جدی در برابر آن ایستاده اند.

حتی در موضوع جنگ اخیر نیز بخش یهودی اپوزیسیون عملاً میدان را به نتانیاهو واگذار کرده است. یاییر گولان، ژنرال پیشین که باقی مانده های چپ صهیونیستی را در قالب حزب دموکرات ها سازماندهی کرده، گاهی حملات اسراییل در غزه را با عباراتی تند توصیف کرده؛ از جمله این که کشوری که کشتن نوزادان را به سرگرمی تبدیل کرده است. با این حال، او نیز حاضر نیست به صراحت با جنگ مخالفت کند یا نسبت به رنج فلسطینیان همدلی علنی نشان دهد. گولان همچنان از راه حل دو دولت حمایت می کند، اما آن را در آینده ای دور ممکن می داند.

نیرومندترین رقیب نتانیاهو، نفتالی بنت، نخست وزیر پیشین اسراییل است؛ سیاستمداری که از ژوئن 2021 تا ژوئن 2022 برای یک سال سلطه پانزده ساله نتانیاهو را متوقف کرد. بنت فردی جاه طلب، هدف محور و عاری از پرونده های فساد شخصی است. بنت دو جریان مهم در فرهنگ معاصر اسراییل را در خود جمع کرده: ملی گرایی مذهبی و مادی گرایی سکولار. او به خوبی می داند که در نظام چندحزبی اسراییل، کلید قدرت در توانایی جابه جایی میان ائتلاف ها و جذب نمایندگان ناراضی نهفته است.

نتانیاهو نیز سال ها همین تاکتیک را به کار بسته بود و با پیشنهاد وزارتخانه ها، حمایت رقبای بالقوه را جلب می کرد. بنت نیز برای سال ها در کابینه او حضور داشت (از 2013 تا 2020)، تا آنکه به وزارت دفاع رسید و حتی از جناح راست از او پیشی گرفت. اما در سال 2021، او حرکت تاکتیکی بزرگی انجام داد: از راست عبور کرد و ائتلافی کم سابقه با یاییر لاپید تشکیل داد. همین مانور فرصت طلبانه او را به قدرت رساند.

این دولت تغییر اما تنها یک سال دوام آورد و سقوط آن مسیر بازگشت انتقام جویانه نتانیاهو را هموار کرد. با این حال، تشکیل چنین دولتی نشان دا د که بنت توانایی عبور از شکاف های عمیق اجتماعی را دارد: میان راست و چپ، میان یهودیان و عرب ها، و میان مذهبی ها و سکولارها. شعار احتمالی او در انتخابات پیش ِ رو می تواند چنین باشد: نتانیاهو تفرقه می افکند، من متحد می کنم.

با این همه، مسیر بنت بدون مانع نیست. او پس از پایان نخست وزیری از کنست کناره گیری کرده بود و تنها به تازگی اعلام بازگشت کرده است. هنوز تیم سیاسی منسجمی ندارد و رهبران پراکنده اپوزیسیون حتی بر سر گرفتن یک عکس مشترک نیز به توافق نرسیده اند. علاوه بر این، بنت اعلام کرده که مانند بسیاری دیگر از سیاستمداران، حاضر به ائتلاف با احزاب عرب نیست؛ موضوعی که در عمل می تواند تشکیل هرگونه اکثریت باثبات را دشوار کند.

خشونت پلیس و فرسودگی عمومی ناشی از جنگ باعث کاهش شدت اعتراض ها شده است. با این حال، شاید در نگاه اول درک این موضوع دشوار باشد که چرا بخشی از اسراییلی ها همچنان خواهان بازگشت نتانیاهو هستند؛ اما حامیان او این تحقیقات و فشارها را بخشی از توطئه ای از سوی دولت پنهان برای جلوگیری از شکل گیری تئوکراسی یهودی مطلوب شان می بینند.

از این نظر، آنان شباهتی آشکار با سرسخت ترین هواداران دونالد ترامپ دارند. هر دو رهبر از الگوی سیاسی مشابهی بهره می برند. و در کشوری که حمایت ایالات متحده حیاتی است، نتانیاهو پشتوانه ترامپ را دارد. ترامپ حتی محاکمه های او را شکار جادوگران خوانده است؛ همان عبارتی که درباره پرونده های خود به کار برده بود. او در سخنرانی اش در کنست، از رییس جمهور اسراییل خواست نتانیاهو را عفو کند. از این رو، تعجبی نداشت که نتانیاهو هنگام سخنرانی ترامپ لبخند بزند؛ حتی در حالی که خود را برای دشوارترین و تازه ترین نبرد سیاسی زندگی اش آماده می کرد. پیروزی در انتخابات پیشِ رو شاید دشوارتر از جنگیدن با حماس باشد. اما این عرصه برای نتانیاهو آشنا است؛ او بازمانده ای تمام عیار است و ممکن است بار دیگر پیروز شود.