دافنه جکسون، نخستین زن استاد فیزیک بریتانیا، نه تنها در عرصه فیزیک هسته ای و پزشکی پیشگام بود، بلکه با راه اندازی برنامه ای ویژه، مسیر بازگشت زنان به پژوهش را هموار کرد و الهام بخش نسل های بعدی شد.

به گزارش ایسنا، دافنه فرانسیس جکسون اولین استاد زن فیزیک در بریتانیا، فیزیکدان برجسته هسته ای و مدافع زنان در حوزه علوم، فناوری، مهندسی و ریاضیات بود. او در پیترفربورو متولد شد و محیط اولیه زندگی اش انگیزه ای برای غلبه بر موانع جنسیتی در حوزه ای مردانه به او داد. دافنه جکسون در طول حرفه خود، کمک های مهمی به فیزیک هسته ای، به ویژه در حوزه دزیمتری تابش و مدل سازی واکنش های هسته ای کرد و بعدها تخصص خود را به حوزه پزشکی نیز وارد کرد. در این گزارش قصد داریم با این فیزیکدان الهام بخش آشنا شویم.

جکسون در پیترفربورو متولد شد. پدرش اپراتور ماشین آلات و مادرش پیش از ازدواج طراح پارچه بود. او در مدرسه دخترانه پیترفربورو تحصیل کرد و در آنجا با درخشش علمی توانست برای دوره فیزیک در کالج امپریال لندن درخواست دهد.

به نقل از آی ای، در آنجا تنها دو دانشجوی زن از بین 90 نفر دانشجو وجود داشت، وضعیتی که نابرابری جنسیتی آن زمان را نشان می داد. بعدها به دعوت لوییس التون، جکسون به کالج باترسیا که دانشگاه سورِی امروزی است، منتقل شد تا فیزیک هسته ای بخواند.

کار علمی اولیه او بر مدل های ساختاری هسته های اتمی متمرکز بود و تحقیقات خود را درباره نظریه واکنش های هسته ای و رفتار جذب ذره زیراتمی پیون انجام داد. او در سال 1962 دکترا گرفت و مسیر حرفه ای برجسته خود در پژوهش و کار دانشگاهی را آغاز کرد.

در سال 1919، جکسون از موقعیت اولیه خود کناره گیری کرد تا اولین منشی انجمن مهندسین زن (WES) و اولین سردبیر مجله The Woman Engineer شود و تا سال 1932 این نقش را ادامه داد. در ماه ژوئن سال 1920، او همچنین در تاسیس شرکت مهندسی زنان Atalanta Ltd مشارکت کرد.

در ماه نوامبر سال 1924، جکسون هم مؤسس و اولین مدیر انجمن برق برای زنان شد، سازمانی پیشگام که هدفش ترویج استفاده خانگی از برق و کاهش بار کاری زنان بود.

در دانشگاه سورِی، کار جکسون در فیزیک هسته ای به فهم دزیمتری تابش و محاسبه حد مجاز تابش برای کارکنان هسته ای انجامید. الگوریتم های پیشگامانه او برای انتقال نوترون از میان مواد پایه، طراحی های محافظت مدرن را شکل داد.

دزیمتری تابش (Radiation Dosimetry) علمی است که میزان و اثرات تابش یونیزه شده بر مواد، به ویژه بافت های زیستی را اندازه گیری و ارزیابی می کند. به زبان ساده تر، دزیمتری تابش مشخص می کند که چقدر تابش، یک شخص، دستگاه یا ماده را تحت تاثیر قرار داده و چه اثراتی ممکن است داشته باشد.

تحقیقات اولیه او همچنین به توسعه مدل های هسته های اتمی، نظریه های واکنش های هسته ای و بررسی جذب ذرات زیراتمی مانند پیون ها کمک کرد. در مراحل بعدی حرفه، تمرکز خود را به کاربردهای پزشکی فیزیک هسته ای معطوف کرد.

او در توسعه ابزارهای تشخیصی، از جمله تحقیقات اولیه در تکنیک های توموگرافی که زمینه ساز اسکنرهای پزشکی مدرن شد، نقش داشت. در طول حرفه خود، جکسون تعداد زیادی مقاله منتشر کرد که 55 مورد از آنها در زمینه کاربرد فیزیک هسته ای در پزشکی بود و در کمیته ها و نهادهای علمی مختلف نیز نقشی تأثیرگذار داشت.

رهبری او فراتر از تحقیق بود، زیرا او بین سال های 1983 تا 1985 رییس انجمن مهندسین زن شد و پس از آن نایب رییس مؤسسه فیزیک گردید و به دنبال آن به عنوان جوان ترین عضو برجسته این مؤسسه انتخاب شد. در سال 1985 ، با آگاهی از چالش های زنان برای بازگشت به حرفه پس از مرخصی مربوط به خانواده، برنامه ای را طراحی کرد که به زنان اجازه می داد دو سال به صورت نیمه وقت کار کنند تا بازگشت به کار آسان تر شود .

مرخصی خانواده (Family Leave) به نوعی مرخصی کاری قانونی یا قراردادی گفته می شود که به کارکنان اجازه می دهد به دلیل مسائل مربوط به خانواده مثل تولد یا مراقبت از فرزند، بیماری اعضای خانواده، یا مرگ نزدیکان از کار دور بمانند، بدون اینکه شغل خود را از دست بدهند.

در سال 1987، جکسون به عنوان افسر نشان امپراتوری بریتانیا (OBE) به دلیل کمک هایش به علم و حمایت از زنان در حوزه های علم، فناوری، مهندسی و ریاضیات منصوب شد. او به کار خود ادامه داد، هرچند با بیماری سرطان دست و پنجه نرم می کرد، بیماری که از طریق تحقیقات خود با مؤسسه تحقیقات سرطان و بیمارستان رویال مارسدن نیز به مبارزه با آن کمک کرده بود. جکسون در سال 1991 در گیلدفورد درگذشت.

میراث او از طریق برنامه هایی که به نامش ایجاد شد، زنده مانده است. مدال و جایزه دافنه جکسون که در سال 2016 توسط مؤسسه فیزیک معرفی شد، مشارکت های برجسته حرفه ای در آموزش فیزیک و گسترش مشارکت در این حوزه را نمایان می کند.

در سال 1992، صندوق دافنه جکسون برای حمایت از پژوهشگران بااستعداد حوزه های علم، فناوری، مهندسی و ریاضیات که پس از مرخصی مربوط به خانواده قصد بازگشت به حرفه خود را داشتند، تأسیس شد؛ تا سال 2019، این صندوق تا امروز بیش از 500 نفر را در مسیر بازگشت به حرفه های تحقیقاتی و فنی حمایت کرده است. برنامه فلوشیپ ابتدا ویژه زنان بود، اما بعدها شامل همه پژوهشگران در تمامی رشته ها شد. صندوق در سال های اخیر برنامه های ویژه ای را برای افراد حرفه فنی و مهارت محور نیز ایجاد کرده و همچنان قصد دارد حمایت و فرصت های بیشتری را فراهم کند.

در سال 2020، لوح یادبود آبی در مدرسه سابق دافنه، مدرسه کانتی گرامر پیترفربورو، رونمایی شد تا اطمینان حاصل شود که کار پیشگامانه و تلاش هایش برای ارتقای فرصت های زنان در علم همچنان به یاد مانده و جشن گرفته شود.

خانواده، دوستان و همکاران او خاطراتشان از این زن الهام بخش را اینگونه بازگو کرده اند :

خواهرزاده او، سوزان بالگارنی، از حمایت و تشویق شخصی دافنه می گوید: دافنه الگوی بزرگی برای من بود، اما هرگز مرا به سمت علم سوق نداد. او باور داشت که باید دنبال علاقه خود بروی.

با وجود اینکه خانواده او زمینه دانشگاهی نداشتند، والدینش او را تشویق کردند تا رؤیای تحصیل دانشگاهی خود را دنبال کند. او در مدرسه دخترانه ای در پیترفربورو تحصیل کرد، جایی که به گفته برادرش، رون، به همه درس ها علاقه مند و در آنها موفق بود. دانشمندان و دانشجویان بسیاری او را به عنوان مدیری الهام بخش به یاد دارند.

زندگی و میراث دافنه جکسون به ما یادآوری می کند که هر گامی که برای علم، عدالت و حمایت از دیگران برمی داریم، می تواند مسیر زندگی هزاران نفر را روشن کند. او نه تنها مرزهای دانش را درنوردید، بلکه دریچه ای به سوی امید و فرصت برای زنانی گشود که می خواستند رؤیای خود را دنبال کنند. یاد او همیشه روشن، الهام بخش و جاودانه خواهد ماند.