عبدالکریم حسین زاده، معاون رییس جمهور در امور توسعه روستایی و مناطق محروم در روزنامه ایران نوشت: گاهی گفتنِ حقیقت سنگین است اما نگفتنِ آن مرگ آور. در تاریخ سیاست لحظاتی هست که دولت ها میان دو راهی مصلحت و حقیقت می ایستند؛ یک سو آرامش کوتاه مدت پنهان کاری است و سوی دیگر بی قراری صداقت. اکثر دولت ها اولی را برمی گزینند؛ معدودی اما دومی را و آنان اند که مسیر تاریخ را تغییر می دهند.

سخنان و اظهارات صریح رییس جمهوری درباره بحران های واقعی کشور را باید در همین چهارچوب دید؛ از خشکسالی و خطر فرونشست زمین تا هشدار درباره آینده تهران. سخنانی که نه از سر ناامیدی، بلکه از سر واقع بینی و مسئولیت بیان شده اند. هر چند برخی تلاش ها به کار رفت تا به جای پرداختن به اصل بحران های مورد اشاره و روش حل آن ها، رییس جمهوری را متهم به سیاه نمایی و نگران کردن مردم کنند. گویی اگر چشم بر واقعیت ببندیم، بحران هم ناپدید می شود. اما تاریخ نشان داده است که پنهان کردن واقعیت خودِ بحران است. هیچ جامعه ای با سکوت و سانسور به سلامت نرسیده است.

اتفاقاً سخنان اخیر دکتر پزشکیان باید تبدیل به نقطه آغازی در کلیت دولت برای نگرش به مسائل و بحران های کشور شود. در دهه های گذشته ما بارها آزموده ایم که پوشاندن حقیقت به نام مصلحت جز انباشت خطا و فرسایش اعتماد نتیجه ای نداشته است. در هر بزنگاه ملی از اقتصاد تا محیط زیست، عادت کرده ایم واقعیت را نرم تر، کوتاه تر یا ناقص بگوییم. اما حاصل چه بوده است؟ امروز همان بحران هایی که سال ها درباره شان سکوت شد، چون تندبادی بر سر کشور وزیده اند.

جان استوارت میل در قرن نوزدهم میلادی هشدار داد: اگر حقیقت را از بیمِ آسیب گفتن پنهان کنیم، توانِ شناختِ حقیقت را از دست خواهیم داد. امروز در قرن بیست ویکم این هشدار نه تنها فلسفی، بلکه راهبردی است. ما سال هاست از پیامدهای پنهان کاری رنج می کشیم. بحران آب، فرسایش خاک، ورشکستگی صندوق ها، بدهی های پنهان و واقعیت هایی که هر بار پرداختن به آن ها و رفتن در مسیر حل بنیادین شان به وقت مناسب موکول شدند، حالا بر دوش مردم سنگینی می کنند.

در چنین زمینه ای اقدام رییس جمهوری برای گفتن صریح واقعیت های کشور، نه تنها صرفاً یک موضع گیری سیاسی نیست بلکه می تواند یک چرخش پارادایمی در حکمرانی باشد؛ گذار از سیاستِ کنترل اطلاعات به سیاستِ اعتماد . این تصمیم بازتعریف رابطه دولت و ملت است، رابطه ای که دیگر بر ترس از دانستن بنا نمی شود، بلکه بر بلوغ دانستن استوار است.

آنچه رییس جمهوری امروز می گوید، نه اغراق است و نه تهدید. بخشی از واقعیتی است که دیر یا زود باید گفته می شد. واقعیتی که همچنان بخش های ناگفته دیگری هم دارد. او برخلاف سنت مألوف سیاست ورزی در ایران، ترجیح داده به جای تزیین واقعیت، آن را بی پرده با مردم در میان بگذارد. این یعنی احترام به مردم، نه بی اعتمادی به آنان.

بخشی از کسانی که امروز از گفتن واقعیت می ترسند، همان هایی اند که روزی در ماجرای برجام و برای تأکید بر افشای بخش های امنیتی مذاکرات فریاد می زدند مردم نامحرم نیستند. آن زمان دانستن را حق مردم می دانستند و امروز در قبال موضوعاتی که زیست روزمره جامعه را درگیر خود کرده، سکوت را مصلحت می دانند. این تناقضی آشکار است. گویی دانستن تا زمانی فضیلت است که در خدمت رقابت سیاسی باشد، نه خدمت به جامعه.

شفافیت شعار نیست؛ بنیان حکمرانی مسئولانه است. اگر قرار است مردم در حل مسائل مشارکت کنند، باید بدانند چه چیزی در خطر است. نمی توان از جامعه خواست صرفه جویی کند، اما از وضعیت واقعی منابع آب چیزی نداند. نمی توان از مردم خواست مالیات بدهند و هم زمان واقعیت بدهی ها و ناترازی ها را پنهان کرد. بی اطلاعی مادر بی اعتمادی است.

واقعیت این است که سفیدشویی از سیاه نمایی خطرناک تر است. سیاه نمایی دست کم اصل بحران را می بیند، هر چند در اندازه آن اغراق می کند، اما سفیدشویی بحران را پاک می کند تا از نگاه ها پنهان بماند. بحرانِ انکار، دیر یا زود از دل زمین می جوشد. انکار، جامعه را بی دفاع می کند. مثل پزشکی که بیماری را پنهان می کند تا بیمار نترسد؛ در حالی که تأخیر در تشخیص گاه مرگبارتر از خود بیماری است.

این همان خطری است که جامعه ما بارها لمس کرده است. وقتی گفتن سخت می شود، شنیدن هم از میان می رود و وقتی شنیدن از میان رفت، دولت و ملت دو زبانِ بی گفت وگو می شوند. زبان هایی که هر کدام جملات خود را می سازند بی آنکه قوه شنیداری و ادراکی در طرف مقابل باشد.

گفتنِ حقیقت شجاعت می خواهد. رییس جمهوری این مسیر دشوار را انتخاب کرده است، زیرا می داند اگر قرار است مردم در تصمیم های بزرگ سهیم شوند، باید به آنان اعتماد کرد. مردمی که حقیقت را می دانند آماده تر، صبورتر و همراه ترند. پنهان کاری شاید برای مدتی آرامش ظاهری بیاورد، اما در بلندمدت به فروپاشی سرمایه اعتماد منجر می شود و بی اعتمادی هیچ حکومتی را قوی نکرده است.

مضاف بر اینها باید بپذیریم که در عصر ارتباطات هیچ واقعیتی پنهان نمی ماند. دیر یا زود خبر از هر دیواری عبور می کند. در این دنیای جدید، شفافیت دیگر انتخاب نیست؛ ضرورت است. اگر ما حقیقت را نگوییم، حقیقت از دهان دیگران گفته می شود، گاه آمیخته با تحریف و سوء نیت. در چنین شرایطی، سکوت دولت بلندترین فریاد بی اعتمادی است.

شفافیت دشمن امید نیست، بلکه پیش شرط آن است. امید واقعی از آگاهی زاده می شود، نه از انکار. مردمی که می دانند کشور در چه وضعی است، می توانند تصمیم درست بگیرند و حتی در دشواری ها هم همراه بمانند. اما مردمی که در تاریکی نگه داشته می شوند، در اولین لغزش از قطار اعتماد پیاده می شوند. مردمی که می دانند کشورشان در چه وضعی است، منتقد می شوند اما مأیوس نه. چون احساس می کنند در تصمیم سازی شریک اند، نه ناظر.

رییس جمهوری با صراحت خود، در حقیقت از یک اصل بنیادین دفاع می کند: حق مردم برای دانستن. این نه امتیاز که حق طبیعی ملت است. اگر مردم شریک درد باشند، شریک درمان نیز خواهند شد. او همچنین یک اصل طلایی دیگر را هم تثبیت می کند؛ کتمان درد دیگر هیچ امتیازی برای کسی به همراه نخواهد داشت.

حقیقت گاهی تلخ است. اما این تلخی به اندازه دروغِ شیرین ویرانگر نیست. امروز کشور ما بیش از هر زمان دیگر، به صداقت در گفتار و شجاعت در تصمیم نیاز دارد. سخنان شفاف و صریح رییس جمهوری درباره بحران های کشور می تواند و باید گام ابتدایی برای رفتن به این مسیر باشد.