پایتخت کشور در حالی درگیر جیره بندی احتمالی آب است که کارشناسان می گویند استان فارس و شهر شیراز در صورت ادامه روند خشکسالی، طی چند سال آینده با کاهش جدی منابع آب شرب مواجه خواهد شد و شرایطی به مراتب بحرانی تر نسبت به تهران را تجربه می کند.

به گزارش ایلنا، در حالی که سیاست انتقال آب از مناطق دیگر به عنوان راه نجات مطرح می شود، بسیاری از متخصصان معتقدند این نسخه نه تنها درمان نیست بلکه خود زخمی تازه بر پیکر محیط زیست است. از نگاه آنان، راهکار پایدار نه در جابجایی آب، بلکه در تغییر الگوی مصرف، بازتعریف نظام کشاورزی و بازگرداندن نقش مردم در مدیریت منابع است.

در سطح جهانی، کشورهایی که با بحران مشابه روبه رو بودند، با تکیه بر فناوری های نوین، احیای قنات ها، اصلاح الگوی کشت و ایجاد تشکل های مردمی توانسته اند منابع محدود آب را مدیریت کنند.

اما در ایران، هنوز بسیاری از تصمیم ها در غیاب داده های دقیق و مدل های علمی گرفته می شود؛ مدل هایی که در مراکز پژوهشی مانند دانشگاه شیراز وجود دارد، اما کمتر مورد استفاده قرار می گیرد.

اکنون کارشناسان هشدار می دهند که بحران آب در ایران از مرحله هشدار عبور کرده و به مرحله ناامنی آبی رسیده است؛ مرحله ای که در آن، تأمین آب شرب، امنیت غذایی و حتی آرامش اجتماعی در معرض تهدید قرار می گیرد.

در چنین شرایطی، اگر سیاست گذاری ها به روز نشود و مدیریت منابع به دست جامعه علمی و مردم سپرده نشود، آینده ای که برای پایتخت پیش بینی می شود، به زودی دامان سایر استان ها از جمله فارس را نیز خواهد گرفت.

رییس مرکز پژوهش های علوم جوی و اقیانوس دانشگاه شیراز، در توضیح وضعیت بحرانی آب در کشور و احتمال جیره بندی و مهاجرت اجباری در کلان شهرها، از جمله تهران و شیراز، گفت: واقعیت این است که بسیاری از متخصصان و دلسوزان حوزه آب و محیط زیست، بارها نسبت به بروز چنین شرایطی هشدار داده بودند و اکنون به نقطه ای رسیده ایم که پایان مسیر همان هشدارهاست.

سید محمدجعفر ناظم السادات با بیان اینکه این بحران تنها مختص تهران نیست و بسیاری از کلان شهرها از جمله شیراز درگیر آن خواهند شد، افزود: وضعیت شیراز به نوعی بدتر از تهران است، چراکه تهران به واسطه رشته کوه های البرز و سدهای اطراف خود ممکن است از منابعی آب دریافت کند، اما شیراز از چنین امکانی بی بهره است.

ناظم السادات تأکید کرد: در شیراز به جای صدور پروانه های ساخت وساز و توسعه بی رویه شهر، باید برای حفظ منابع آبی موجود چاره اندیشی شود.

به گفته وی، آب در شیراز و حتی در استان فارس طی چند سال آینده به پایان می رسد و انتقال آب از سد درودزن یا دیگر سدها به این شهر اقدامی اشتباه است، زیرا هر استان باید با توجه به منابع آبی خود، امکانات و جمعیتش را مدیریت کند، نه آنکه آب را از مناطق دیگر انتقال دهد.

رییس مرکز پژوهش های علوم جوی و اقیانوسی دانشگاه شیراز افزود: برنامه های انتقال آب اغلب با هدف سودآوری انجام می شود و در حالی که سال ها درباره تبعات آن هشدار داده شده، اکنون بحران شدید آب در فارس و شیراز در حال تشدید است.

به گفته وی، توسعه نامتوازن شهر شیراز توجیه پذیر نیست و باید امکانات و زیرساخت ها در شهرهای کوچک تر فراهم شود تا از مهاجرت به این کلان شهر جلوگیری و توزیع عادلانه منابع انجام شود.

وی با اشاره به هشدار متخصصان درباره پیامدهای اجتماعی کم آبی یادآور شد: کشور ما خشک و نیمه خشک است و باید برای مدیریت منابع آبی با تشکیل کمیته هایی منطقه ای و اعطای اختیارات ویژه، متناسب با شرایط هر منطقه تصمیم گیری شود.

ناظم السادات هشدار داد که کاهش آب می تواند منجر به افزایش جرایم شود و از این رو، هر سه قوه باید در مدیریت آب کشور نقش فعال داشته باشند و ادامه داد: انتقال آب و شیرین سازی آن از نظر اقتصادی توجیه ندارد، چراکه برای هر مترمکعب آب چند یورو هزینه می شود. ای کاش به جای صرف این هزینه ها برای طرح های انتقال آب، منابع مالی به کشاورزان اختصاص می یافت تا به سمت مشاغل جایگزین حرکت کنند.

رییس مرکز پژوهش های علوم جوی و اقیانوسی دانشگاه شیراز تصریح کرد: امروز بسیاری از کشاورزان برای گذران زندگی تا عمق 200 تا 300 متری زمین حفاری می کنند که این نیز در مقایسه با هزینه های شیرین سازی آب منطقی نیست.

ناظم السادات یادآور شد: طی سال های گذشته بارها هشدار داده ایم که کاهش بارش ها مستلزم تغییر الگوی کشاورزی است، اما این موضوع جدی گرفته نشد. در کشورهایی که در حوزه آب موفق بوده اند، مدیریت منابع در دست مردم بوده است؛ چنان که در گذشته مالکیت قنات ها و باغات نیز به مردم تعلق داشت. اما با اجرای قانون توزیع عادلانه آب، مالکیت از مردم گرفته شد و این امر موجب حذف مردم از عرصه مدیریت آب شد.

وی تأکید کرد: تا زمانی که مردم در صحنه مدیریت آب حضور نداشته باشند، اختلافات و مشکلات بیشتر می شود. باید هرچه سریع تر مردم را از طریق تعاونی ها و اتحادیه ها وارد عرصه مدیریت منابع آب کرد تا بر اساس منافع خودشان تصمیم بگیرند.

رییس مرکز پژوهش های علوم جوی و اقیانوسی دانشگاه شیراز با اشاره به کاهش بارندگی ها گفت: میزان بارش ها پاسخگوی نیاز مردم نیست و در برخی دشت های شیراز باید برداشت آب متوقف شود، زیرا این دشت ها منابع آب آشامیدنی مردم هستند.

وی درباره اقدامات علمی دانشگاه شیراز اظهار داشت: در مرکز پژوهش های علوم جوی و اقیانوسی دانشگاه، مدل های پیش بینی برای تحلیل وضعیت کشاورزی، بارندگی، سرمازدگی و خشکسالی طراحی شده، اما دستگاه ها از این مدل ها استقبال نمی کنند و زیرساخت لازم برای تحلیل داده ها وجود ندارد.

به گفته وی، هر شهر از لامرد تا آباده ویژگی های متفاوتی دارد و تحلیل شرایط بارشی برای کشاورزی در هر منطقه ضروری است.

ناظم السادات پیش بینی کرد که از اواخر پاییز و در زمستان بارندگی ها نزدیک به شرایط نرمال باشد، اما مجموع بارش های سالانه همچنان کمتر از میانگین است و بیشترین احتمال بارش در زمستان خواهد بود.

وی افزود: در فصل بهار چشم انداز بارش ضعیف است، بنابراین باید در کشت و مصرف آب شرب دقت شود؛ در غیر این صورت، ممکن است روزی مردم برای یک لیوان آب با دشواری روبه رو شوند.

شرایط اقلیمی بارش های کم و برداشت های بی رویه از منابع آبی دردهه های گذشته منجر به بحران آب در بسیاری از شهرها شده است و این بحران برای شهرهای کشاورزی محور جدی تر خواهد بود.