تمرکز سپرده ها و تسهیلات دهی در استان تهران به یکی از ویژگی های اصلی سیستم بانکی ایران تبدیل شده است.

به گزارش دنیای اقتصاد، سهم سپرده های ارزی و ریالی استان تهران از کل سپرده ها به 59 درصد رسیده که بالاترین میزان پنج سال اخیر است. تمرکز بالای سپرده ها و تسهیلات می تواند چالش هایی از قبیل عدم تعادل منطقه ای در رشد و توسعه اقتصادی، کاهش انعطاف پذیری بازار بانکی و کاهش توان رقابت را به دنبال داشته باشد.

تجمع زیاد منابع و تسهیلات در یک منطقه می تواند ریسک تمرکز را افزایش دهد و موجب شود شرکت های تهرانی بیشتر از کسب وکارهای مناطق کمتر توسعه یافته به تسهیلات دست یابند.

بر اساس گزارش رسمی بانک مرکزی، مانده کل سپرده های بانکی تا پایان مرداد سال جاری حدود 15 هزار و 793 همت بوده که از این میزان 9 هزار و 325 همت در استان تهران متمرکز است. سهم تهران از کل سپرده ها به حدود 62.2 درصد رسیده است. در حوزه تسهیلات نیز بیش از 62 درصد کل تسهیلات بانکی کشور در استان تهران پرداخت شده است.

این امر نشان می دهد بخش عمده منابع و اعتبارات بانکی کشور به جای توزیع متوازن در استان ها، در پایتخت متمرکز شده اند. سهم تسهیلات تهران در مرداد 1402 حدود 60 درصد بود، درحالی که در مرداد 1400 به 65.03 درصد می رسید.

محمدرضا فرزین، رییس کل بانک مرکزی، با اشاره به عدم توازن شدید جغرافیایی گفته است: 62 درصد تسهیلات و 59 درصد سپرده ها در تهران متمرکز شده اند، درحالی که سهم تهران از تولید تنها 22 درصد است. پایتخت نشینی دفاتر شرکت های بزرگ و تأمین مالی پروژه های ملی، دو علت اصلی این تمرکز هستند.

با این حال حتی با حذف این موارد، فاصله تهران با دیگر استان ها زیاد است. بانک مرکزی تصمیم گرفته با افزایش اختیارات شعب در استان ها و الزام به ماندگاری بخشی از سپرده ها در همان استان ها، وضعیت تمرکز منابع را بهبود دهد. کارشناسان می گویند در حالی که بیش از 60 درصد سپرده ها در تهران متمرکز است، سهم تولید استان از این منابع کمتر از 30 درصد است؛ یعنی بخش بزرگی از نقدینگی کشور در فعالیت های غیرمولد پایتخت در گردش است.

تمرکز سپرده ها و تسهیلات بانکی در استان تهران حاصل مجموعه ای از عوامل ساختاری و نهادی است؛ از جمله تمرکز فعالیت های اقتصادی، حضور دفاتر مرکزی بنگاه ها، اجرای پروژه های بزرگ ملی و ساختار متمرکز تصمیم گیری بانک ها. این تمرکز پیامدهایی چون کاهش انعطاف پذیری بازار بانکی، تشدید نابرابری منطقه ای، افزایش ریسک سیستم بانکی و تضعیف رقابت میان بانک ها را دارد. در نتیجه، تمرکز بیش از حد منابع بانکی در تهران نه تنها به تعادل توسعه منطقه ای آسیب می زند بلکه کارآیی و پایداری نظام مالی کشور را نیز با چالش روبه رو می کند.

پژوهش ها نشان می دهند سطح بهینه تمرکز زمانی است که سهم سه استان برتر اقتصادی از کل سپرده ها کمتر از 50 درصد باشد.