سید مرتضی مبلغ معاون وزیر کشور در دولت اصلاحات، معتقد است، اگر انجام اصلاحات اقتصادی و رفع ناترازی های بنیادین در کوتاه مدت دشوار است و به رفع تحریم ها و توافقات حوزه سیاست خارجی نیاز دارد، انجام اصلاحات سیاسی ، اجتماعی و فرهنگی در کوتاه مدت ممکن است و باعث افزایش رضایتمندی عموم مردم می شود. مبلغ درگفت وگو با اعتماد با واکاوی دوران پسا جنگ 12 روزه به همه مسائلی می پردازد که زمینه افزایش رضایتمندی مردم را فراهم می کند. واقع آن است که پس از جنگ 12 روزه، مهم ترین ضرورت مطرح شده از سوی نخبگان، کارشناسان و دانشگاهیان، موضوع حفاظت از انسجام و اتحاد ایجاد شده در جنگ بود.

به گزارش اعتماد، انسجامی که باعث شد دشمنان نتوانند به اهداف از پیش تعیین شده خود دست یابند. در واقع گفته شد همانطور که مردم در بزنگاه تهاجم دشمنان بیرونی، پشت ایران و تمامیت ارضی کشور ایستادند، نظام حکمرانی هم پس از فرونشستن غبار جنگ، باید رضایتمندی و مطالبات مردم را مد نظر قرار دهد. در این فضا بود که جوی از خوش بینی شکل گرفت و این امیدواری ایجاد شد که زمینه های انجام این اصلاحات فراهم شود.

اهمیت این اصلاحات در این بود که زمینه های بازدارندگی بیشتری را برای کشورمان فراهم می کرد. حافظه تاریخی ایرانیان هنوز از یاد نبرده بود که عامل اصلی که باعث شد آمریکای مدل جرج بوش در سال های ابتدایی قرن21 به جای ایران،2کشور عراق و افغانستان را هدف تهاجم همه جانبه خود قرار دهد، مشارکت بیش از 70درصدی مردم در انتخابات منتج به دوم خرداد 76 و رای 20میلیونی به سید محمد خاتمی بود. در واقع مشارکت بالای مردم در انتخابات و رای قابل توجه به خاتمی ، آنچنان بازدارندگی را برای کشورمان ایجاد کرده بود که ایده تهاجم به ایران از سوی دشمنان اساسا امکان اجرایی شدن پیدا نمی کرد.

اهمیت این بازدارندگی پس از دوم خرداد 76 زمانی برجسته تر می شود که بدانیم ایران در آن برهه هنوز به توان دفاع موشکی مجهز نشده بود. به عبارت روشن تر، شکل بازدارندگی که با مشارکت مردم ایجاد شده باشد، اثرگذار تر است. در یک چنین فضایی از امیدواری بود که، ایران وارد دوران پساجنگ 12 روزه شد. اما هر اندازه از 5تیرماه فاصله گرفته شد، صدای مصلحان در فضای سیاسی کشور کمتر طنین انداز شد و دوباره این طیف های رادیکال و تندرو بودند که به بهانه های مختلف در مسیر فعالیت های دولت، فعالان مدنی و تشکل های مردم نهاد مانع تراشی کرده و مسیر اصلاحات را پر سنگلاخ تر می ساختند. مبلغ که در دولت اصلاحات بر جایگاه مهم معاونت سیاسی و امنیتی وزارت کشور تکیه زده بود در این گفت وگو به زمینه های ایجاد این رضایتمندی عمومی و موانع آن می پردازد.

موضوع اتحاد و انسجام ایجاد شده پس از جنگ 12 روزه گزاره مهمی است که نخبگان و دانشگاهیان کشورمان بر آن تاکید دارند. آیا یک چنین شرایطی به نفع مطالبات مردم ایجاد شده است؟

قبل از ورود به بحث لازم است به یک بحث مهم توجه شود و آن اینکه حین جنگ و تجاوز اسراییل به ایران و پس از آن، اجماعی بین مقامات ارشد کشور و حاکمان شکل گرفت که در کنار دفاع موثری که نیروهای نظامی ایران انجام دادند، وحدت و انسجام مردم (و اینکه وارد بازی دشمنان نشدند) فوق العاده برای ایجاد بازدارندگی کشورمان مهم بود. به دنبال آن این ایده شکل گرفت که برای تقویت این انسجام لازم است تلاش های جدی صورت گیرد.

در ابتدا هم امیدواری هایی شکل گرفت که حاکمیت با توجه به شرایط مساعدی که ایجاد شده و درس های از گذشته برای تقویت انسجام ملی به دنبال حرکت هایی در راستای تقویت انسجام ملی و افزایش رضایتمندی است. متاسفانه این جریان خیلی زود فراموش شد و شرایط مانند گذشته شد و به قول معروف سیستم به تنظیمات کارخانه ای خود بازگشت. امروز حرکت جدی و اساسی و موثری به نفع مطالبات مردم مشاهده نمی شود. اینکه حاکمیت برنامه ای را اجرایی کرده باشد که انسجامی که خودشان روی آن اجماع کرده بودند، محقق شود هنوز مشاهده نمی شود. مایه تاسف بسیار است که چرا از این فرصت طلایی به درستی استفاده نشد.

پرسش مهم این است که چه عاملی باعث شده ، اصلاحات ضروری که سیستم سیاسی بر انجام آن به توافق رسیده بود به تعویق بیفتند؟

عامل اصلی، تحرکات طیف های تندرو است. به نظر می رسد که تندروها و جریان افراطی که بارها دلسوزان هشدار داده اند اینها خطر بزرگی برای کشور هستند و خواسته یا ناخواسته همسو با دشمنان قسم خورده عمل می کنند در بخش های مختلف سیستم رسوخ کرده اند. فضاسازی ها، حرکات، تحرکات و حاشیه سازی های این رادیکال ها اجازه نداده است این اصلاحات ضروری رخ دهد. البته جای تعجب است که چطور عقلا و بزرگان حاکمیت متوجه اهمیت این فرصت نیستند و در حال از دست دادن فرصت هستند. مساله بعدی این است که برای ایجاد رضایتمندی در دو عرصه می توان کار کرد؛ نخست عرصه های اقتصادی است که انجام آن برای شرایط امروز ایران و بحران هایی چون تورم های افسارگسیخته و فقر فزاینده بسیار مهم است.

عرصه مهم بعدی عرصه های سیاسی، اجتماعی و فرهنگی است. به طور طبیعی در عرصه نخست که مسایل اقتصادی است، ایجاد رضایتمندی بسیار دشوار است و عوامل بیرونی هم در آن نقش آفرین هستند. ایران به درآمد نیاز دارد، به ابزار و امکانات مادی و مالی نیاز دارد و با توجه به تحریم ها، بحران ها و مشکلاتی که انباشت شده و انواع ناترازی های انباشت شده طی سالیان گذشته به سادگی نمی توان در این زمینه کارهای جدی و موثر در کوتاه مدت انجام داد. اما در عرصه های سیاسی، اجتماعی و فرهنگی، به راحتی می توان اقداماتی را انجام داد. هزینه هم ندارد و اراده سیاسی و درک و فهم درست نیاز دارد.

در این زمینه می توان اقدامات فوری و موثر انجام داد. به سرعت می شد مقدار قابل توجهی رضایتمندی در جامعه ایجاد کرد، اعتماد و سرمایه اجتماعی را افزایش داد. اما متاسفانه به دلیل افکار تند و متوهمانه ای که تندروها دارند و آن را پمپاژ می کنند، این اتفاق تا به امروز رخ نداده است. حتی اگر مسئولان هم بخواهند این اصلاحات را اجرایی کنند با سد سدید این افکار متحجر و متوهم روبه رو می شوند.

شما معادله ای را تصویرسازی کرده اید که در آن انجام اصلاحات در بخش های مختلف به عنوان یک ضرورت عاجل مطرح است. در عین حال اشاره کردید موانعی چون تحرکات تندروها هم اجازه چنین اصلاحات حیاتی را نمی دهند. برای حل این معادله و تناقض چه باید کرد؟

فکر می کنم نظام حکمرانی هر چه سریع تر باید خود را از مخمصه ای که تندروها برایش ایجاد کرده اند، نجات دهد. به تدریج با حاشیه رانده شدن اینها و اقدامات موثر در جامعه می تواند حرکت های رضایت بخشی را ایجاد کند که منجر به افزایش انسجام اجتماعی و اتحاد ملی شود. بزرگ ترین عامل بازدارنده ، ایجاد این رضایتمندی عمومی است. این انسجام و رضایتمندی عمومی برگ های برنده جمهوری اسلامی درمذاکرات و در مواجهه با دشمنان را افزایش می دهد. ضمن اینکه توان دیپلماسی را هم بالا می برد.

این اصلاحات حتما مصادیقی هم دارد. اگر قرار باشد به صورت مصداقی به این اصلاحات ضروری اشاره کنید، کدام عوامل را موثر می دانید؟

به برخی از موارد بارها اشاره شده است. یکی از آنها فیلترینگ است. صدها بار گفته شده که فیلترینگ به هیچ وجه و مطلقا منویات و اهداف فیلترکنندگان را برآورده نکرده است. یک نفر نمی تواند دلیل یا دلایلی جزیی بیاورد که فیلترینگ فلان آثار مثبت را داشته و فلان هدف نظام را تامین کرده است. در مقابل خسارات بسیاری به کشور و افکار عمومی وارد کرده است و منجر به ایجاد شکاف میان ملت و سیستم شده است. بسیاری از کسب و کارها با فیلترینگ آسیب دیدند.

باندها و رانت ها و کارتل های فیلترفروشی پیدا شدند که سودهای کلانی را به جیب زدند. همین کارتل ها و باندها امروز به یکی از عوامل مقابله با رفع فیلترینگ هستند. بحث چند ده همت درآمد فروش فیلترشکن ها مطرح است. طبیعی است که این کلونی ها در برابر رفع فیلترینگ مقاومت می کنند.آسیب مهم دیگر اینکه بستر جامعه را برای جاسوسی و کسب اطلاعات فراهم کرده است. یعنی با فیلترینگ ، افرادی که به دنبال نفوذ هستند راحت تر می توانند در ارکان مختلف جامعه و کشور نفوذ کنند. برخی موافقان فیلترینگ استدلال می کنند که مثلا مدیران فیلترینگ زیر بار شرط هایی که ما می گذاریم نمی روند! خب که چی! ثم ماذا! آیا پس از فیلترینگ ایران مخاطبان تلگرام کمتر شده اند؟ مدیران این اپلیکیشن ها آسیب دیده اند؟ این اتفاق نیفتاده و در آینده هم رخ نمی دهد.

این استدلال از کمترین منطق برخوردار است. با این تهدیدات هیچ اتفاقات مثبتی به نفع ایرانیان رخ نمی دهد. این وسط مردمی آسیب می بینند که به جریان سیال اطلاعات دسترسی ندارند و هزینه های ماهانه آنها به دلیل خرید فیلترشکن افزایش یافته است. از سوی دیگر منافذ جاسوسی ایجاد شده است. در یک چنین شرایطی عقل حکم می کند این محدودیت ارتباطی رفع شود. نه به گونه ای که اثر نداشته باشد بلکه به صورت فراگیر و اثر بخش. متاسفانه برخی اقدامات اثر بخش از سوی حاکمیت به نحوی آرام و کند صورت می گیرد که اثر مثبتی ندارد. اما اگر به شکل هوشمندانه و فوری انجام شود، آثار مثبت بسیاری خواهد داشت.

موارد مصداقی که اشاره کردید اغلب در حوزه ارتباطات و برخی موارد مرتب با آن بود. در حوزه های سیاسی و اجتماعی این اصلاحات چه شکل و شمایلی باید داشته باشد؟

مهم ترین بحث در حوزه مسائل سیاسی بحث زندانیان سیاسی و حصر است.اگر این محدودیت ها جمع شوند هیچ اتفاقی رخ نمی دهد. زندانی سیاسی در زندان هم حرف خود را می زند. کسانی که در حصر هستند هم دیدگاه های خود را بیان می کنند. از سوی دیگر اگر اقدام فوری و فوتی برای رفع حصر و آزادی زندانیان سیاسی رخ دهد، جامعه احساس می کند حاکمیت به نفع آنها اصلاحاتی را انجام می دهد. در رابطه با برخی نهادها و تریبون ها که دایما پمپاژ منفی و تشدید شکاف و کینه و نفرت دارند باید اصلاحات صورت گیرد.

بارها دلسوزان کشور گفته اند مدیریت حاکم بر صدا و سیما بیشتر باعث افتراق و چندگانگی و دو قطبی می شود اما توجهی به این تذکارها نمی شود. یکی از عوامل مهمی که باعث مرجعیت شبکه های ضد ایرانی ماهواره ای شده اند، عملکرد نادرست و افراطی صدا و سیما بوده است. ضرورت این اصلاحات روشن است. هر انسان عاقلی با نگاه کردن به برنامه های صدا و سیما متوجه می شود این برنامه ها غیر حرفه ای، ناصواب و بد عمل می کنند. این موضوعی است که باید به سرعت مورد رسیدگی قرار گیرند. همین طور تریبون های مختلفی که به حاکمیت منتسب هستند.

اینها حرف مردم را نمی زنند و به گونه ای عمل می کنند که مشکلات و شکاف ها تشدید می شود. اینها به انسجام ایجاد شده، ضربه می زنند. حاکمیت باید به این موضوع هم توجه نشان داده و رفتار و رویکرد و دیدگاه های این تریبون داران را تغییر دهد. این اصلاحات مواردی هستند که نه بودجه بالا و نه ارتباطات ویژه و... نیاز دارد، بلکه با یک اراده جدی این اصلاحات را می توان سامان داد. با استفاده از اندیشمندان و صاحب نظرانی که دلسوز کشور هستند ، می توان اصلاحات جدی را در این زمینه ها آغاز کرد. فکر می کنم اگر این تحولات به سرعت صورت گیرد انسجام جدی در ایران فراهم می شود.

این اقدامات به سرعت و به شکل موثر بستری را فراهم می کند تا اقدامات نوع اول که اقتصادی هستند، دشوارند و نیاز به منابع زیاد دارند، ساده تر شوند. یعنی حل مشکلات اقتصادی و معیشتی و رفع ناترازی هایی که کشور با آنها دست به گریبان است. در سیاست خارجی هم امر بسیار روشن و تجربه ای که ثبت شده این است که هر زمان که انسجام داخلی و رضایتمندی عمومی بالاتر برود، دشمنان بیرونی حساب کار خود را می کنند و متوجه می شوند با یک ملت و دولت منسجم و یکپارچه طرفند که به راحتی نمی توان در صفوف آن رخنه ایجاد کرد.