فرارو- در دل جنگل های بارانی آمازون، کوهی با تقارنی خیره کننده پدیدار شده که منشأ آن همچنان معماست؛ پدیده ای که مرز میان علم، اسطوره و محیط زیست را در هم آمیخته است.

به نقل از دیلی گلکسی، در عمق جنگل های انبوه آمازون، کوهی مخروطی و تقریباً بی نقص از دل پوشش سبز برآمده است؛ ساختاری چنان منظم که ذهن دانشمندان را به چالش کشیده و برای قبایل بومی، جایگاهی مقدس یافته است. منشأ این کوه ناشناخته است، تقارنش غیرعادی و برخی گمان می کنند که شاید رازی در دل خود نهفته دارد که بتواند نگاه ما به تاریخ باستانی آمریکای جنوبی را دگرگون کند.

در اعماق جنگل های آمازون در پرو، نزدیک مرز برزیل، پدیده ای طبیعی توجه دانشمندان و مردم محلی را یکسان برانگیخته است. این کوه که سرو ال کونو (Cerro El Cono) نام دارد، از دل جنگل های هموار پارک ملی سیِرا دل دیویسور سربرآورده و شباهتی شگفت انگیز به یک هرم کامل دارد. شکل هندسی دقیق و هماهنگ آن باعث شده میان زمین شناسان، باستان شناسان و رهبران بومی بحث و جدل درگیرد.

از فاصله ای بیش از 400 کیلومتر، حتی از رشته کوه آند نیز می توان ال کونو را دید. این کوه که حدود 400 متر ارتفاع دارد، در میان زمین های پست و پوشیده از جنگل های بارانی به صورت تپه ای کاملاً متفاوت جلوه می کند. برخی دانشمندان آن را بقایای فرسایش یافته ی یک آتشفشان خاموش می دانند، در حالی که دیگران احتمال می دهند این شکل به دلیل فرسایش طبیعی طی هزاران سال ایجاد شده باشد. عده ای نیز فرضیه ای جذاب تر اما بحث برانگیزتر مطرح کرده اند: شاید این ساختار بقایای یک هرم باستانیِ انسانی باشد که زیر لایه های خاک و گیاهان پنهان مانده است.

ال کونو تنها و منزوی ایستاده است. در حالی که بیشتر قله های منطقه ی سیِرا دل دیویسور در مجموعه ای از تپه ها و خط الرأس ها پراکنده اند، این کوه به صورت مستقل از زمین برآمده است. شیب های نرم و تقارن شگفت انگیزش باعث شده برخی از آن با عنوان آلپامایوی آمازون یاد کنند، اشاره ای به قله ی معروف آلپامایو در رشته کوه آند که به دلیل شکل هرم مانندش شهرت جهانی دارد.

زمین شناسان درباره منشأ آن اختلاف نظر دارند. یک نظریه آن را هسته ی فرسایش یافته ی یک آتشفشان خاموش می داند، نظریه ای که با داده های وزارت محیط زیست پرو و مستندات ثبت شده در پرونده ی نامزدی این منطقه برای فهرست میراث جهانی یونسکو هم خوانی دارد. دیدگاهی دیگر آن را نتیجه ی فرسایش استثنایی باد و آب در طول میلیون ها سال می داند که بر سنگ های خاص این منطقه اثر گذاشته اند.

اما نظریه ی سوم، که در رسانه ها و شبکه های اجتماعی رواج یافته، مدعی است این کوه ممکن است سازه ای دست ساز از دوران پیشاکلمبی باشد؛ شاید هرمی باستانی که گذر زمان و پوشش گیاهی آن را از دید پنهان کرده است. هنوز هیچ شواهد باستان شناسی رسمی یا حفاری علمی برای تأیید این فرضیه وجود ندارد، اما شکل هندسی بی نقص آن چنان شگفت انگیز است که حتی برخی دانشمندان را نیز وسوسه کرده تا بپرسند: آیا طبیعت می تواند چنین دقیق باشد؟

دکتر لوییس خایمه کاستییو، باستان شناس و وزیر پیشین فرهنگ پرو، در گفت وگویی با بی بی سی موندُو گفته است: از نگاه تصاویر ماهواره ای، واقعاً حیرت انگیز است. اما طبیعت بارها نشان داده که می تواند ما را با اشکال کاملاً منظم شگفت زده کند.

برای جوامع بومی منطقه، از جمله قوم ایسکوناوا، ال کونو صرفاً یک پدیده ی طبیعی نیست؛ بلکه روحی زنده و نگهبان مقدس به شمار می رود. در جهان بینی سنتی مردم آند و آمازون، چنین قله هایی آپوس نامیده می شوند، ارواح کوهستانی ای که میان زمین و آسمان پیوند برقرار می کنند.

این باورها از طریق سنت شفاهی از نسلی به نسل دیگر منتقل شده و هنوز نیز در آیین های مذهبی و مراسم سنتی مردم محلی حضور دارد. در اطراف دامنه ی کوه، آیین های نمادینی برگزار می شود که ارتباط دیرینه ی انسان و طبیعت را زنده نگه می دارد.

پارک ملی سیِرا دل دیویسور که این کوه در آن قرار دارد، بیش از 1.3 میلیون هکتار وسعت دارد و یکی از مناطق دارای بیشترین تنوع زیستی در آمازون به شمار می رود. این پارک به تنهایی بیش از 500 میلیون تُن دی اکسیدکربن در خود ذخیره کرده است؛ رقمی که بیش از نیمی از کل انتشار سالانه ی خودروهای شخصی در ایالات متحده است.

با این حال، منطقه در امان نیست. داده های ماهواره ای پروژه ی پایش آمازون آندی (MAAP) نشان می دهد که فعالیت های غیرقانونی همچون قاچاق چوب، استخراج معادن و کشت گیاه کوکا در این منطقه رو به افزایش است. این فعالیت ها نه تنها اکوسیستم را تهدید می کنند، بلکه خطر انتقال بیماری به جوامع بومی منزوی را نیز افزایش می دهند.

برای مقابله با این تهدیدها، سازمان خدمات ملی مناطق حفاظت شده ی پرو (SERNANP) با همکاری ارتش، مقامات محلی و سازمان های مردم نهاد اقدام به گشت زنی های هوایی با پهپاد، کنترل مسیرهای آبی با قایق های تندرو و استفاده از گشت های بومی کرده است. با وجود پیشرفت هایی که حاصل شده، اجرای کامل قوانین در منطقه ای که تنها از راه رودخانه یا هوا قابل دسترسی است، همچنان دشوار باقی مانده است.

اگرچه ال کونو در منطقه ای دورافتاده و صعب العبور قرار دارد، اما توجه جهانیان را به خود جلب کرده است. انتشار گزارشی در وب سایت علمی Live Science باعث شد تصاویر ماهواره ای این کوه در شبکه های اجتماعی به سرعت پخش شود و علاقه مندان به باستان شناسی و جغرافیا را به بحث و بررسی وادارد.

اما پژوهشگران هشدار می دهند که نباید این هیجان اینترنتی باعث شود اهمیت زیست محیطی منطقه نادیده گرفته شود. دکتر ساشا پاره، نویسنده و پژوهشگر حوزه ی تنوع زیستی آمریکای جنوبی، می گوید: چه ال کونو بقایای آتشفشان باشد، چه پدیده ای ناشی از فرسایش یا صرفاً تصادفی زیبا، ارزش علمی آن در اکوسیستمی نهفته است که از آن محافظت می کند.

در نهایت، این کوه مرموز به نمادی دوگانه تبدیل شده است: از یک سو نمادی از شگفتی های ناشناخته ی طبیعت که هنوز علم نتوانسته آن را به طور کامل توضیح دهد، و از سوی دیگر یادآور شکنندگی و ارزشمند بودن اکوسیستم آمازون؛ جایی که اسرار باستان و بحران های زیست محیطی در کنار هم قرار گرفته اند.

در جهانی که به سرعت در حال تغییر است، شاید ال کونو پاسخی به پرسشی بزرگ تر باشد: آیا انسان می تواند میان کنجکاوی علمی و احترام به طبیعت تعادلی پایدار بیابد؟