در شهر تهران وضعیت ساختمان های ناایمن یکی از چالش های عمده شهری است که از جنبه های مختلف از جمله ایمنی حریق، زلزله، ساخت وساز غیراصولی و تهدید بررسی می شود.

به گزارش اعتماد، طبق اعلام سازمان آتش نشانی و خدمات ایمنی شهرداری تهران حدود 80 هزار ساختمان ناایمن در تهران شناسایی شده اند. این در حالی است سه سال پیش این آمار کمتر بوده است؛ فروردین 1401 مدیرعامل سازمان آتش نشانی تهران گفته بود که 33 هزار ساختمان ناایمن در پایتخت ایران شناسایی شده است.

طبق گزارشات در مناطق مختلف شهر بیشترین تمرکز ساختمان های ناایمن در منطقه های 11 و 12 تهران بوده است. رعایت نکردن کامل الزامات ایمنی همچون سیستم های هشدار و اطفای حریق، ساخت ساختمان ها در دوره ای که ضوابط ایمنی با آیین نامه های جامع به طور کامل اجرایی نشده بود، بافت فرسوده و ساختمان هایی که مقاوم سازی نشده اند یا در معرض خطر زلزله هستند و نمای ساختمان ها مثل نمای کامپوزیت که ممکن است زمان آتش سوزی خطر بیشتری ایجاد کنند چند نکته از دلایل ناایمن بودن ساختمان هاست.

با این حال شهرداری تهران و سازمان آتش نشانی بازدیدها و پایش هایی انجام داده اند و ساختمان ها را به چهار دسته از لحاظ خطر تقسیم کرده اند: ایمن، ناایمن اندک، نیازمند بهسازی لرزه ای و نیازمند تخریب و نوسازی. در بحث ساختمان های ناایمن چالش هایی وجود دارد؛

کمبود منابع مالی یا انگیزه برای مقاوم سازی و ارتقای ایمنی برخی ساختمان ها، مشکلات حقوقی یا مالکیتی که ممکن است مالکان به سرعت اقدام نکنند، ضوابط نگهداری پس از ساخت و فقدان اطلاعات کامل عمومی و شفافیت در انتشار فهرست ساختمان های ناایمن هر از گاهی فهرست ساختمان های ناایمن در تهران منتشر می شود. حالا اعتماد به آخرین اظهارات مسوولان مربوطه که در مورد ساختمان های ناایمن و پرخطر بوده، پرداخته است.

یازدهم آبان ماه جاری، مهدی چمران، رییس شورای شهر تهران با اشاره به پلمب پاساژهای شانزلیزه و آلومینیوم گفت: دادستانی باید موضوع را پیگیری کند و شهرداری نیز گزارش لازم را ارایه دهد تا پاساژهای ناایمن تا زمانی که به ایمنی نرسیدند، اجازه فعالیت نداشته باشند.

دهم آبان ماه، کامران عبدولی، معاون پیشگیری سازمان آتش نشانی و خدمات ایمنی شهرداری تهران گفت: بر اساس ارزیابی های تخصصی انجام شده، 11 ساختمان در محدوده بازار در وضعیت بسیار پرخطر از نظر حریق قرار دارند و سازمان آتش نشانی به طور جدی وارد رسیدگی به آن ها شده است. در صورتی که مالکان و مدیران این بناها نسبت به اجرای دستورالعمل های ایمنی اقدام نکنند، این ساختمان ها تا پایان سال تعیین تکلیف شده و احتمال پلمب آن ها وجود دارد.

ساختمان های بحرانی بازار شامل سرای وحید (خیابان خیام شمالی، بازار پاچنار، بازار سیدولی)، سرای حاج ملاعلی (بازار زید، بین چهارسوق بزرگ و کوچک)، سرای سیدولی (15 خرداد، بازار پاچنار، محوطه امامزاده سیدولی)، سرای اتفاق (عباس آباد، بازار تهران)، پاساژ شناسا (خیابان خیام شمالی، بازار پاچنار، کوچه سیدولی)، پاساژ زورخانه (خیابان خیام شمالی، ابتدای کوچه زورخانه)، پاساژ وحدت (خیابان 15 خرداد، بازار نوروزخان، چهارسوق بزرگ بازار مسگرها، انتهای کوچه کنی)، پاساژ بلور (خیابان 15 خرداد، سبزه میدان، بازار کفاش ها، بازار زید، پلاک 41)، سرای باغچه علی گوله (خیابان مولوی، بازار حضرتی، بازار نجارها، روبه روی سیداسماعیل دوم، پلاک 52)، سرای رشتی (بازار کفاش ها، بازار زید، پلاک 25)، پاساژ طلازاده (بازار نوروزخان، چهارسوق بزرگ، بازار مسگرها، پلاک 129) هستند.

در اکثر این بناها، سیم کشی های برق فرسوده و آشفته است، سیستم اعلام و اطفای حریق خودکار وجود ندارد، راه های خروج ایمن طراحی نشده و روشنایی اضطراری و علایم خروج یا ناقصند یا اصلا وجود ندارند. همچنین ارتباط مستقیم بین طبقات از طریق رایزرها و سقف ها باعث می شود که در صورت بروز آتش سوزی، شعله و دود به سرعت در ساختمان گسترش پیدا کند.

در کنار این مشکلات، بار اشتعال بالا، نبود تهویه مناسب برای کنترل حرارت و دود و ضعف جدی در جان پناه ها و تجهیزات ایمنی باعث شده است تا این ساختمان ها در طبقه بحرانی قرار گیرند. به مالکان اخطار رسمی داده ایم تا اگر همکاری نکنند، با هماهنگی نهادهای قضایی، همانند پرونده ساختمان آلومینیوم و شانزلیزه، برخورد قانونی شود و پلمب قطعی صورت گیرد.

معاون پیشگیری سازمان آتش نشانی و خدمات ایمنی شهرداری تهران در مورد ساختمان های ناایمن گفت: تعداد ساختمان های بحرانی تهران در حال حاضر به حدود 54 مورد رسیده است. متاسفانه برخی از این ساختمان ها در گذشته حتی قراردادها و دستورالعمل های ایمنی خود را به سازمان آتش نشانی ارایه کرده بودند، اما روند کار متوقف شد. ساختمان آلومینیوم اجرای سیستم های اعلام و اطفای حریق را آغاز کرده بود، اما هیچ کدام راه اندازی نشده و به صورت ناقص باقی مانده است.

در حال حاضر سیستم اطفای فاقد آب، بررسی ایمنی سیم کشی برق انجام نشده و پلکان ها و مسیرهای خروج دوربندی نشده اند. همچنین سیستم تهویه و فشار مثبت پلکان نیز نصب نشده است. در نتیجه ساختمان هنوز در شرایط ایمن قرار ندارد. این ساختمان به رغم داشتن آتش نشان مقیم 24ساعته و اقدام به موقع هنگام حریق اخیر، همچنان ناایمن است و کمیته ایمنی منطقه 11 درباره آن تصمیم گیری کرده است. در صورت ادامه این وضعیت، موضوع پلمب با دستور قضایی دنبال خواهد شد که چند روز گذشته نیز این امر محقق شد.

در این ساختمان هیچ یک از سیستم های ایمنی اجرا نشده است. با وجود اخطارها و مکاتبات مکرر با مالک و حتی اعلام موضوع به دادستانی، هنوز نه سیستم اعلام و نه اطفای حریق راه اندازی نشده و عملا در فاز صفر ایمن سازی قرار دارد. اگر این روند ادامه یابد، دادستانی به طور جدی وارد عمل شده و پلمب می شود که این پاساژ نیز چند روز پیش از سوی شهرداری منطقه پلمب شد. این ساختمان با بار اشتعال بسیار بالا و عمدتا پارچه، بارها به عنوان یکی از ساختمان های ناایمن نقاط منطقه 11 مطرح شده است.

در تاریخ 29 مهر سال جاری، حکم قطع انشعاب آن با حضور نمایندگان قوه قضاییه و آتش نشانی صادر و ابلاغ شد و در صورت عدم اقدام فوری، فاز بعدی اجرای حکم پلمب خواهد بود. ساختمان اقاقیا نیز شرایط مشابهی دارد و در زمره چهار ساختمان پرخطر منطقه 11 محسوب می شود. این چهار ساختمان از جمله موارد بسیار پرخطر تهران هستند. ساختمان آلومینیوم در شرایط پرخطر و سه ساختمان اقاقیا، مهستان و شانزلیزه در وضعیت بسیار پرخطر قرار دارند. اگر مالکان نسبت به ایمن سازی اقدام نکنند، این بناها می توانند سرنوشت مشابه پلاسکو را تکرار کنند.

پنجم آبان نیز عبدولی، معاون پیشگیری سازمان آتش نشانی و خدمات ایمنی شهرداری تهران در مورد 11 ساختمان بحرانی در قلب بازار تهران گفت: موضوع بازار تهران سال هاست به عنوان یکی از دغدغه های اصلی برای مدیریت شهری مطرح است. یکی از مشکلات اصلی بازار، نبود تفکیک و منطقه بندی مناسب میان صنف های مختلف است.

با وجود گذشت زمان طولانی، هنوز اقدام موثری در این زمینه انجام نشده است. یکی از پیشنهادهای ما از همان روز نخست این بود که هر چه سریع تر این جداسازی انجام شود تا دست کم صنف هایی که در معرض خطر بیشتری هستند، از سایر صنف ها جدا شوند. جداسازی اتفاق نیفتاد، اما سال های گذشته پیرو هشدارها و تذکرات سازمان آتش نشانی که انجام داد ما تقریبا توانستیم در این چند سال 1357 پلاک که هر کدام بالای 200 مغازه است را شناسایی کنیم.

از این تعداد 11 ساختمان بحرانی باقی مانده است. از 129 ساختمان بحرانی در تهران که 14 مورد آن در بازار تهران قرار داشت، 3 مورد ایمن سازی شده و 11 مورد دیگر باقی مانده که جزو ساختمان های بسیار پرخطر یا بحرانی است. هشدارهای داده شده، بی نتیجه مانده است. ساختمان های پرخطر ما نیز 829 ساختمان است و همچنین 320 ساختمان میان خطر و 197 ساختمان کم خطر در بازار تهران وجود دارد.

همچنین علی نصیری، رییس سازمان پیشگیری و مدیریت تهران نیز گفت: مسائل ناایمنی بازار تهران با پیچیدگی هایی که دارد، یک راهکاری برای آن تدوین که مصوبه ستاد بازآفرینی شهر تهران شده که با حضور استاندار وقت تهران و شهردار تهران و همه دستگاه ها مصوب شده است. این مصوبه 34 اقدام دارد. این تعداد در چهار دسته اقدامات از جمله اقدامات مرتبط با بحث مخاطرات و حریق، کاربری و فعالیت، زیرساخت ها و مسائل حقوقی و مالکیت است. بازار تهران، بالای پشت بام برخی رستوران ها را مشاهده می کنیم، می بینیم چند ده تا و بعضا چند صدتا کپسول گاز کنار هم قرار دارد. یکسری از اصناف باید از بازار بزرگ تهران با تعامل جابه جا شوند.

اواخر مهر ماه سال جاری نیز قدرت الله محمدی، درباره آخرین وضعیت بیمارستان های ناایمن گفت: در حال حاضر تنها چهار بیمارستان تهران شامل بیمارستان سینا، بیمارستان امام خمینی (ره)، بیمارستان شهدای یافت آباد و بیمارستان رسول اکرم در فهرست ساختمان های ناایمن باقی مانده اند که برای هر چهار مرکز، اقدامات لازم جهت ایمن سازی آغاز شده است.

بخشی از این مراکز درمانی مراحل اصلی بازسازی، اصلاح تاسیسات و به روزرسانی سیستم های ایمنی از جمله سامانه های اعلام و اطفای حریق را به پایان رسانده اند و برخی دیگر نیز در حال تکمیل مراحل اجرایی خود هستند. با توجه به نقش حیاتی بیمارستان ها در مواقع بحرانی و ضرورت استمرار خدمات درمانی در شرایط اضطراری، ایمن سازی این مراکز از اولویت های اصلی سازمان آتش نشانی است. از این رو، روند کار به صورت مستمر پایش می شود و کارشناسان ما به طور منظم وضعیت ایمنی این مراکز را ارزیابی و گزارش های دقیق به مدیریت شهری ارایه می کنند.