در دنیایی که فناوری هوش مصنوعی با سرعت چشمگیری پیش می رود، کلیپی منتشر شده که چهره و صدای معروفی چون نِیل دِگرس تایسون را به کار گرفته است. این نمونه ای زنده از خطر دیپ فِیک هاست که نشان می دهد تا چه حد تشخیص واقعیت از جعلیات دشوار می شود.

نیل دِگرس تایسون ، یکی از شناخته شده ترین ستاره های علم نجوم و فیزیک عمومی در جهان است. با کمی گشت و گذار در اینترنت با عجیب ترین ویدئو از این چهره سرشناس دنیای علم روبه رو می شویم. کلیپی که به ظاهر او بود و حرفی بسیار غیرمنتظره زد: نمی توانم نتیجه بگیرم که زمین تخت نیست!

البته که این سخنان یکی از مشهورترین مروجان علم در جهان نیست. کلیپ، یک دیپ فِیک (Deepfake) بود که به گفته برخی پژوهشگران و رسانه ها یکی از ترسناک ترین نمونه های ویدئوی جعلی است.

این رویداد، فراتر از سرگرمی یا شوخی است. نشانه ای روشن از این است که چگونه فناوری ­هوش مصنوعی با ترکیب تصویر و صدا می تواند به سرعت اعتماد عمومی را متزلزل کند.

اولاً، صدای فردِ شناخته شده ای مانند نیل دِگرس تایسون ، به طور ناخودآگاه برای مخاطب معتبر تلقّی می شود. وقتی چنین فردی جمله ای غیرعادی می گوید، واکنش عمومی قوی تر می شود. دوم اینکه، فناوری ساخت دیپ فِیک ها آن قدر دسترس پذیر شده که هیچ تضمینی نیست مخاطب عادی بتواند بلافاصله تشخیص دهد چه چیزی واقعی و چه چیزی ساختگی است. در نهایت، در حوزه های حساس مانند سیاست، علوم، بهداشت عمومی یا امنیت، پخش سریع محتوای ساختگی می تواند از گمراه سازی افکار عمومی تا ضربه به اعتبار افراد یا نهادها پیامدهای جدی در پی داشته باشد.

نیل دِگرس تایسون با اعلام اینکه آن ویدیو کار او نیست و آن کلامی که به ظاهر از زبان او گفته شده، واقعاً از او نبوده است، هشدار می دهد که دیپ فِیک ها اکنون خط قرمز را رد کرده اند ، یعنی دیگر صرفاً جلوه ای سرگرم کننده نیستند بلکه می توانند به ابزاری قدرت مند در مبارزه با حقیقت تبدیل شوند.

در پی این وقایع باید به مواردی چون آموزش دیجیتال ، سامانه های هویت سنجی و تایید محتوا ، قوانین و چارچوب های حقوقی و البته سواد و فرهنگ رسانه ای بیشتر توجه داشت.

در نهایت وقتی شخصی مانند نیل دِگرس تایسون ، که سال ها در عرصه علم و عمومی سازی دانش فعالیت کرده، ناچار به تکذیب یک ویدئو می شود، یعنی ما به مرحله جدیدی از بحران اعتماد عمومی به رسانه ها و واقعیت وارد شده ایم.

این دیپ فِیک نه تنها درباره پیشرفت فناوری هشدار می دهد، بلکه به کاربران نیز تلنگر می زند که اگر نمی خواهید فریب بخورید، باید بهتر ببینید، بهتر بشنوید و بهتر فکر کنید.