وحید شهاب، فعال و کنشگر میراث فرهنگی، با اشاره به بدتعهدی نسبت به حریم جهانی کاخ گلستان و ضوابط بافت ثبت ملی محله عودلاجان و قنات 700ساله مهرگرد، گفت: اگر گذرتان به خیابان ناصرخسرو و کوچه مروی بیفتد، متوجه می شوید که داستان پرغصه ساخت وساز در حریم جهانی مجموعه کاخ گلستان و در مجاورت شمس العماره، شکل و شمایلش را عوض کرده و دوباره در حال وقوع است.

به گزارش ایسنا، وی افزود: از قدیمی ها که بپرسید، برایتان از استراحت در جلوخان شمس العماره و آب و هوای خنک کنار مظهر قنات مهرگرد در همین جلوخان و اتوبوس های گاراژهای ترابری و مسافرخانه های متعدد این خیابان، خاطرات زیادی می گویند. اما در دوره ای که دولت از گردشگری و احیای بناها برای کاربری اقامتی صحبت می کند، چرا اجازه تخریب مسافرخانه و ابنیه تاریخی داده می شود؟ مگر نه اینکه کم آبی شهر تهران دغدغه هر روز اخبار است؛ پس چرا مجوزی برای آسیب به قنات پرآب شهر تهران می دهند؟

مگر می شود مجموعه جهانی کاخ گلستان را به عنوان میراث جهانی ثبت کنیم اما زیرساخت و حریم های عملکردی و کارکردی را که بر آن تاثیرگذار خواهد بود خودمان از بین ببریم؟ همه این سوالات را مطرح کردم تا بگویم اگر نمی دانید در بطن نهادتان چه تصمیماتی در حال اتخاذ و اجرا است و مشاوران شما به شما خبر اشتباه می دهند، ما به عنوان مطالبه عمومی برایتان می گوییم که جای پای سوداگران در بیخ گوش شما چقدر واضح و عیان است.

او در ادامه گفت: گاراژ شمس العماره در ضلع شمال شرقی جلوخان تاریخی شمس العماره و روبه روی درب باب عالی کاخ گلستان قرار دارد. این پروژه با نام مرکز تجاری مروی سنتر با تجمیع چند پلاک در محدوده محله بافت ثبت ملی عودلاجان در حال ساخت است که به صورت آشکار نشانی از همراهی بخش دولتی با این جریان است.

مالکان آشنای این پروژه که سوابق متعددی در تخریب ابنیه تاریخی تهران در گذشته دارند، به دنبال اخذ مجوز نوسازی از اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان تهران می روند اما این اداره کل در نامه ای مورخ 1401/04/14 به شهرداری اعلام می کند بنای مذکور در فهرست آثار واجد ارزش تاریخی فرهنگی قرار دارد و به جهت مرمت و احیای گاراژ شمس العماره، مالک می بایست جداره و پوسته وضع موجود را مرمت کند و با توجه به قرارگیری در حریم مجموعه گلستان صرفاً می تواند تا حداکثر 8 متر توسعه بنا بدهد و پیش از آغاز نقشه ها می بایست در این اداره کل تایید شود.

بر همین اساس مالکان رایزنی خود را با وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی ادامه می دهند و معاون وزیر و معاون امور حقوقی، مجلس و استان ها در آن وزارتخانه در نامه ای به اداره کل میراث فرهنگی تهران اعلام می کند بنا در مجاورت بنای ثبت ملی و واجد ارزش تاریخی قرار ندارد و با ساخت تا چهار طبقه زیرزمین موافقت شود.

اما در نامه تاریخ 1403/5/2، اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان تهران علاوه بر تاکید بر موارد قبلی صرفاً اجازه 3 طبقه زیرزمین را می دهد. در این حین، مالک آنقدر مطمئن است که به شهرداری تهران تعهد محضری مبنی بر اخذ تایید زیرزمین طبقه چهارم را می دهد و بدون بیم، جداره را نیز تخریب و گودبرداری را بدون تایید نقشه توسط اداره کل مذکور و حتی اخذ پروانه شروع عملیات ساخت وساز از شهرداری آغاز می کند.

از طرفی طبق طرح تفصیلی این پلاک در پهنه M211 با عنوان پهنه مختلط سکونت، فرهنگی و گردشگری با غلبه فعالیت فرهنگی و هنری قرار دارد و اجازه تغییر کاربری به تجاری حتی در کمیسیون ماده پنج نیز مطرح نشده است.

این فعال میراث فرهنگی اظهار کرد: نکته بسیار مهم دستور معاونت حقوقی، مجلس و امور استان های وزارت میراث فرهنگی در این پروژه است که طبق دستورالعمل تعیین آثار واجد ارزش تاریخی و فرهنگی، مرجع تعیین آثار واجد ارزش فرهنگی و تاریخی، اداره کل ثبت آثار وزارت و با تایید معاون میراث فرهنگی وزیر است که در سالیان گذشته این اقدام به اداره کل استان ها تفویض شده و این نامه و پیگیری ها، دخالتی آشکار و مغایر با قوانین فنی و حقوقی اساسنامه وزارتخانه میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری است.

شهاب همچنین گفت: از منظر شهری و اجتماعی، ورود بازارهای تجاری و تجمیع های درشت دانه در بافت ثبتی عودلاجان، نه تنها موجب تخریب مورفولوژی و یکپارچگی بافت می شود بلکه باعث از بین رفتن هویت و میراث های ناملموس و زمینه ساز خروج ساکنین و بی رغبت سرمایه گذاران فرهنگی و از بین رفتن حریم منظری و کارکردی نیز می شود. این در صورتی است که معاونت میراث فرهنگی وزارتخانه طبق قانون ملزم است ضابطه ای ویژه برای احیای این بافت تاریخی تهیه و تصویب کند.

او ادامه داد: با توجه به قرارگیری این پروژه در روبه روی درِ قاجاری مجموعه جهانی کاخ گلستان و عمارت شمس العماره و مجاورت با میدانگاه شمس العماره، فضای عمومی که برای استراحت و نشستن گردشگران خارجی و ایرانی فراهم شده بود از بین خواهد رفت و آرامش و عملکرد این فضای عمومی شهری را تحت شعاع قرار می دهد.

این کنشگر و فعال میراث فرهنگی اظهار کرد: موضوع بسیار مهم دیگر تاثیر هرگونه ساخت وساز و گودبرداری بر مسیر قنات 700ساله مهرگرد است که طبق آخرین بررسی های تخصصی، قنات مذکور همچنان دارای آب است. اهمیت این قنات نه صرفاً به خاطر دبی آب و مهندسی ایرانیان مبنی بر ساخت قنات است، بلکه بر اساس مستندات تاریخی، آقامحمدخان قاجار از مسیر این قنات برای ورود و تصرف شهر تهران استفاده می کند.

از طرفی قنات به عنوان میراث جهانی توسط ایرانیان ثبت شده است و قنات مهرگرد به عنوان میراث ملی باید معرفی شود و طبق حریم های جهانی قنوات و قوانین داخلی مرتبط، هرگونه ساخت وساز تا فاصله 50 متر از محور قنات بر مسیر اصلی تاثیرگذار خواهد بود وعدم توجه به این موضوع ممکن است منجر به فرونشست زمین شود. در نتیجه هرگونه ادامه فعالیت این پروژه موجب مسدود شدن و آسیب به قدیمی ترین قنات شهر تهران می شود.

شهاب سپس خطاب به معاون امور مجلس و حقوقی و استان های وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی، این پرسش را مطرح کرد که آیا از منظر حقوقی و قانونی نهادی جز اداره کل ثبت و آثار وزارت، دیگری اجازه دارد در مورد ارزشمندی اثری نظر بدهد و حکم دست درازی آگاهانه به میراث فرهنگی کشور چیست؟ آیا می دانید از منظر حقوقی ساخت وساز در مجاورت و در حریم تنها بنای ثبت جهانی شهر تهران و در بافت ثبت ملی محله عودلاجان چه تاثیراتی به دنبال خواهد داشت؟

او همچنین از مدیر پایگاه های میراث ملی و جهانی، پرسید آیا می دانید با سکوت در برابر ساخت 1300 متر مربع واحد تجاری در حریم درجه یک کاخ گلستان چه بلایی بر سر منظر کارکردی این اثر می آید؟

شهاب این پرسش را نیز مطرح کرد که آیا به خاطر دخالت یک معاونت و غفلت یک معاونت دیگر قرار است آنقدر سکوت شود که یونسکو اخطار خروج از ثبت جهانی کاخ گلستان را بدهد؟

عکس هوایی از پروژه ای که در حریم درجه یک کاخ گلستان درحال احداث است

شهریور 1402

عکس هوایی از همان نقطه پس از تخریب، اسفند 1403

او همچنین این پرسش ها را مطرح کرد که بازرسی کل کشور چرا در برابر پرونده های متعدد این چنینی سکوت کرده و چرا معاونت های مربوطه در وزارتخانه به خاطر تعلل و غفلت در انجام قانون حمایت از مرمت و احیای بافت های تاریخی فرهنگی مصوب 1398 و مصوبه شورای عالی شهرسازی و معماری ایران در خصوص مجموع راهکارهای تشویقی با هدف احیاء و تقویت سکونت در محدوده بافت های تاریخی فرهنگی کشور در سال 1403 برای بافت تاریخی مصوب عودلاجان بازخواست نمی شوند؟

این کنشگر و فعال میراث فرهنگی گفت: از وزیر میراث فرهنگی و بازرسی کل کشور و سایر نهادهای نظارتی به عنوان مطالبه عمومی خواهشمندیم با تمام افرادی که نقشی در این پروژه داشتند مطابق قانون برخورد کنند و پروژه مذکور را که فاقد مجوزهای قانونی است ملغی و مالک را طبق قانون موظف به ساخت عین به عین بنای مذکور کنند.