مریم انجم روز در اعتماد نوشت: در دنیای امروز، آموزش و پرورش به عنوان یکی از ارکان اساسی برای تحقق توسعه پایدار شناخته می شود. به عبارت دیگر، جامعه ای که از نظام آموزشی باکیفیت و توسعه یافته برخوردار باشد، قادر خواهد بود که به طور موثرتر در راستای پیشرفت اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی گام بردارد.

در این میان، ایران به عنوان یک کشور در حال توسعه، تلاش های بسیاری در زمینه ارتقای سطح آموزشی داشته است، اما هنوز با چالش های بسیاری روبه رو است که مانع از تحقق توسعه پایدار در آموزش و پرورش می شود.

توسعه پایدار به طور کلی به معنای رشد و پیشرفتی است که ضمن برآوردن نیازهای نسل حاضر، موجب تضعیف یا تهدید منابع و فرصت های نسل های آینده نمی شود. در حوزه آموزش و پرورش، توسعه پایدار به این معناست که سیاست ها و برنامه های آموزشی باید به گونه ای طراحی شوند که کیفیت آموزش برای همه افراد جامعه به طور مساوی و عادلانه فراهم شود و در عین حال، منابع انسانی و طبیعی کشور به نحوی مدیریت شوند که بر پایه آن ها نسل های آینده نیز فرصت های مشابه یا بهتری برای یادگیری و رشد داشته باشند.

در حالی که در ایران در چند دهه اخیر گام های قابل توجهی برای بهبود نظام آموزشی برداشته شده است، همچنان مشکلات و چالش های متعددی وجود دارند که مانع از تحقق توسعه پایدار در این بخش می شوند. این چالش ها به طور عمده شامل نابرابری ها در دسترسی به آموزش، کمبود منابع، کیفیت پایین آموزش در برخی مناطق، عدم تطابق با نیازهای بازار کار و محدودیت های ساختاری است.

یکی از بزرگ ترین موانع در مسیر تحقق توسعه پایدار در آموزش و پرورش ایران، نابرابری های شدید آموزشی در مناطق مختلف کشور است. در حالی که شهرهای بزرگ و کلانشهرها به امکانات پیشرفته آموزشی دسترسی دارند، بسیاری از مناطق روستایی و دورافتاده از امکانات آموزشی مناسب محروم هستند.

این تفاوت ها نه تنها از نظر دسترسی به معلمان با تجربه و آموزش های روز، بلکه از نظر زیرساخت های فیزیکی مانند مدارس مناسب و تجهیزات آموزشی نیز مشاهده می شود. کیفیت پایین آموزش در برخی مدارس کشور یکی دیگر از چالش های اساسی است.

کمبود معلمان ماهر و متخصص، فقدان دوره های آموزشی مناسب برای معلمان وعدم به روزرسانی محتوای آموزشی، عواملی هستند که باعث می شوند برخی دانش آموزان از آموزش باکیفیتی که بتواند آنان را برای آینده آماده کند، بهره مند نشوند.

همچنین سیستم آموزشی ایران همچنان به رویکردهای قدیمی و سنتی تکیه دارد که معمولا به مهارت های عملی و تفکر انتقادی توجه کمی دارد. یکی از بزرگ ترین مشکلات نظام آموزشی ایران، عدم تطابق میان محتوای درسی و نیازهای واقعی بازار کار است. فارغ التحصیلان مدارس و دانشگاه ها اغلب از مهارت های عملی که در بازار کار نیاز است، محروم هستند.

بسیاری از جوانان پس از فارغ التحصیلی با چالش هایی در یافتن شغل مواجه می شوند، زیرا آموزش های تئوری که دریافت کرده اند، آن ها را برای ورود به بازار کار آماده نمی کند. یکی دیگر از مشکلات ساختاری که مانع تحقق توسعه پایدار در آموزش و پرورش ایران می شود، تبعیض های موجود در سیستم آموزشی است.

دختران در برخی مناطق، به خصوص در روستاها و مناطق کمتر توسعه یافته، ممکن است فرصت های کمتری برای ادامه تحصیل داشته باشند. همچنین برخی اقشار آسیب پذیر اجتماعی، نظیر کودکان کار و… دسترسی محدودی به سیستم آموزشی دارند که این امر بر عدالت آموزشی تاثیر منفی می گذارد.

کمبود منابع مالی برای تامین زیرساخت های آموزشی، اعم از تجهیزات مدرسه، مواد آموزشی و حتی حقوق معلمان، یکی دیگر از چالش های بزرگ نظام آموزشی ایران است. این کمبود منابع باعث می شود که بسیاری از مدارس حتی در مراکز شهری از امکانات اولیه ای همچون کتابخانه، اینترنت پرسرعت و وسایل کمک آموزشی محروم باشند. برای دستیابی به توسعه پایدار در آموزش و پرورش ایران، نیاز به اصلاحات اساسی در ساختار نظام آموزشی و برنامه های اجرایی آن وجود دارد.

برای مقابله با نابرابری های آموزشی، دولت باید به سرمایه گذاری در زیرساخت های آموزشی در مناطق محروم توجه ویژه ای داشته باشد. این شامل ساخت مدارس جدید، تجهیز مدارس موجود به امکانات مدرن، فراهم کردن اینترنت پرسرعت و ابزارهای دیجیتال برای دانش آموزان و ارایه دوره های آموزشی برای معلمان است.

یکی از گام های مهم در جهت تحقق توسعه پایدار، تطابق برنامه های درسی با نیازهای واقعی بازار کار است. برای این منظور، آموزش های فنی و حرفه ای باید در کنار آموزش های عمومی به دانش آموزان ارایه شوند. همچنین باید به آموزش مهارت های نرم مانند تفکر انتقادی، حل مساله، کار گروهی و مهارت های ارتباطی توجه بیشتری شود.

استفاده از فناوری های نوین می تواند نقشی اساسی در بهبود کیفیت آموزش ایفا کند. آموزش آنلاین، استفاده از نرم افزارهای آموزشی و منابع دیجیتال می تواند به ویژه در مناطق دورافتاده، دسترسی به آموزش با کیفیت را برای دانش آموزان فراهم کند. این امر نه تنها باعث کاهش شکاف های آموزشی در کشور می شود، بلکه معلمان را قادر می سازد تا از روش های نوین تدریس استفاده کنند.

یکی از الزامات توسعه پایدار در آموزش و پرورش، تامین فرصت های برابر برای تمامی گروه های اجتماعی است. برنامه های آموزشی باید به گونه ای طراحی شوند که همه اقشار جامعه از جمله دختران، کودکان مناطق محروم، اقلیت ها و سایر گروه های آسیب پذیر از فرصت های آموزشی برابر برخوردار شوند. برای این منظور، باید سیاست های خاصی برای حمایت از این گروه ها اتخاذ شود.

معلمان به عنوان قلب نظام آموزشی باید از آموزش های مستمر و به روزی برخوردار شوند. برگزاری دوره های آموزشی برای معلمان در زمینه های مختلف مانند روش های تدریس نوین، استفاده از فناوری در آموزش و مهارت های مدیریتی می تواند کیفیت تدریس را بهبود بخشد. همچنین باید شرایط کاری معلمان به گونه ای باشد که انگیزه و تعهد آن ها برای ارتقای کیفیت آموزش افزایش یابد.

در نهایت توسعه پایدار در آموزش و پرورش ایران نیازمند اتخاذ سیاست ها و رویکردهای جامع و منسجم است که تمامی ابعاد آموزش را در بر گیرد. از یک سو باید به بهبود کیفیت آموزش، تطابق آن با نیازهای بازار کار و استفاده از فناوری های نوین توجه شود و از سوی دیگر باید تلاش کرد تا فرصت های آموزشی به طور برابر و عادلانه در اختیار همه اقشار جامعه قرار گیرد. تنها در این صورت است که می توانیم به آینده ای بهتر و پایدارتر برای نسل های آینده ایران دست یابیم.