هالووین جشنی است که در سنت های کهن غربی ریشه دارد؛ آیینی که زمانی به عنوان مراسمی برای یادبود مردگان و دفع ارواح شناخته می شد و امروز در سراسر جهان به نمادی از سرگرمی، پوشیدن لباس های خاص و نمایش های نمادین از ترس تبدیل شده است.

به گزارش ایسنا، مراسمی که این روزها به عنوان یک مناسبت وارداتی شناخته می شود، در سال های اخیر ردپاهایی در ایران داشته است؛ از فروش کدوهای نارنجی گرفته تا لباس های تیره که با عنوان کاستوم آن را می شناسیم و ماسک های عجیب که هر سال از روزهای پایانی مهر ماه در ویترین مغازه ها یا فروشِ فوق العاده سایت های فروش آنلاین ظاهر می شوند.

این در حالی است که چند سال پیش چنین صحنه هایی اغلب با واکنش های تند و قهری همراه بود. هالووین زمانی مصداق تهاجم فرهنگی تلقی می شد و کسانی که نشانه هایی از این مراسم را وارد فضاهای عمومی همچون کافه ها می کردند، با تذکر یا ممانعت و حتی دستگیری روبه رو می شدند. اما این روند طی سال های اخیر، آرام و بی صدا در حال تغییر است و حالا هالووین هم مانند همه چیزهایی که زمانی ممنوعه تلقی می شدند، از مرحله ممنوعیت گذشته و هرچند که هنوز هم خوشایند همه افراد نیست، اما وارد مرحله ای از عادی سازی فرهنگی شده است.

دیگر کسی از دیدن فروش لباس های هالووینی در مغازه ها متعجب نمی شود و حتی در برخی مراکز خرید و رستوران ها، نمادهای کوچکی از آن به عنوان تزیین استفاده می شود.

این روزها البته بیشتر جشن های هالووین در خانه ها برگزار می شود. دورهمی هایی خانوادگی یا جمع های دوستانه که شاید تنها وجه مشترکشان با نسخه غربی، پوشیدن لباس های خاص یا درست کردن کیک و دسر با تِم نارنجی باشد، اما برای شام همان کباب و قورمه سبزی خودمان را می خورند و در نهایت با نوشیدن یک لیوان چای با عطر هل و دارچین، حتی هالووین را هم ایرانیزه می کنند!

اصلاً ویژگی مهم فرهنگ ایرانی همین است که در ابتدا فرهنگ بیگانه را نپذیرد، اما مدتی بعد با ایجاد تغییراتی، آن را به نوعی مالِ خود کند؛ بی آنکه الزاما قصد تقلید داشته باشد. این سازگاری تدریجی، نشانه نوعی هوشمندی فرهنگی است و جامعه ای را نشان می دهد که از زمان های دور از هر فرهنگ جدید، بخشی را برمی دارد و با ذائقه و منطق خودش ترکیب می کند.

در آخر محصول نهایی نه تقلید از غرب، بلکه نمونه ای بومی شده از همان مفهوم است؛ جشنی که شاید از آن سوی دنیا آمده باشد، اما در پایان، در یک مهمانی ایرانی، رنگ و لهجه خودمان را پیدا می کند.

نکته قابل تامل اما نسل جوان تر است؛ گروهی که نه به دنبال تقلید، بلکه به دنبال تجربه ای متفاوت از روزمرگی است؛ نوعی فرصت برای خلق شادی جمعی که در یک دورهمی متفاوت محقق می شود. درواقع چنانچه برخی کارشناسان نیز معتقدند، می توان یکی از دلایل استقبال از هالووین در ایران را در نیاز به شادی جمعی دانست.

جامعه ای که درگیر فشارهای اقتصادی، اضطراب های اجتماعی و… است، به بهانه های کوچک برای دورهمی نیاز دارد. جشن های بومی مانند یلدا و چهارشنبه سوری هنوز محبوب اند و حتی در سال های گذشته پررنگ تر از قبل برگزار می شوند، اما فاصله زمانی آن ها باعث شده مناسبت های تازه ای هم جان بگیرند. هالووین برای این گروه شبی برای شادیِ متفاوت، پوشیدن لباس هایی که معمولاً نمی پوشند و تجربه غیرعادی بودن در شرایطی است که روزمرگی بر زندگی هایمان سایه انداخته است.

از سوی دیگر حتی در این زمینه هم نمی توان از تاثیر شبکه های اجتماعی غافل بود. یکی از عوامل مهم در افزایش اقبال از هالووین شبکه های اجتماعی، بویژه اینستاگرام است. در واقع پیش از افزایش شمار کاربرانِ ایرانی آن، آشنایی با هالووین محدود به فیلم های خارجی یا شبکه های ماهواره ای بود، اما حالا هر سال در روزهای منتهی به هالووین، حجم قابل توجهی از تصاویر، ویدیوها و استوری های مربوط به این جشن در اینستاگرام منتشر می شود.

کاربران ایرانی نه تنها تماشاگر این جریان اند، بلکه در آن مشارکت می کنند؛ از درست کردن دسرهای خاص تا طراحی دکور و لباس، همه آن چیزی است که حتی اگر به تعداد انگشتان یک دست هم ویدیو مرتبط با آن ها تماشا کرده باشید، الگوریتم های اینستاگرام، اکسپلور شما را مملو از این محتوا می کند تا چشمانتان اشباع شود.

در این میان کار بلاگرها نیز شاید در نگاه اول تنها تولید محتوا به نظر برسد، اما آن ها هم به خاطر چند لایک و بازدید بیشتر، ذائقه بصری و رفتاری مردم را تغییر می دهند. برای بسیاری از کاربران، مواجهه با هالووین از استوری های همین بلاگرها اتفاق می افتد. در واقع بخش مهمی از جذابیت هالووین در ایران نه به خودِ مناسبت، بلکه به تصاویری برمی گردد که بلاگرها از آن می سازند.

از سوی دیگر هرچند ابعاد هالووین در ایران آنچنان گسترده نیست که بتواند پدیده موقتی در بازار عرضه و تقاضا ایجاد کند، اما ردپای آن در بازار دیده می شود. کافی است در اینترنت واژه خرید وسایل هالووین را جست وجو کنید تا با اقلامی مانند خون مصنوعی 270 هرار تومان، دندان نیش ومپایر 250 هزارتومان، جاروی جادوگری 500 هزار تومان، پوشش بال خفاش یک میلیون و 100 هزار تومان و…. مواجه شوید.

بازاری که چندان فراگیر به نظر نمی رسد، اما همین تبلیغات و آمادگی سکوهای فروش اینترنتی برای فروش چنین محصولاتی نشان می دهد که میل به تجربه متفاوت در مردم وجود دارد. برای خیلی ها، خرید یک ماسک، تل سر یا دکور کوچک، بهانه ای برای مشارکت در یک آیین و فرصتی برای همراه شدن با جمع و ساختن فضایی برای دورهم بودن است.

در این میان، تغییر رویکردهای رسمی و اجتماعی به چنین رفتارهایی نیز قابل توجه است. چند سال قبل، هر نماد غربی در فضای عمومی ممکن بود حساسیت برانگیز شود، اما امروز جامعه نسبت به این نشانه ها بی تفاوت شده است زیرا دیگر این درک شکل گرفته است که لزومی برای هشدار رسانه ای یا برخورد قهری وجود ندارد چراکه چنین مناسبت هایی لزوما تهدید تلقی نمی شود.

با این حال، برگزاری این جشن در ایران همچنان به شکل فراگیر یا رسمی درنیامده است. هنوز بیشتر در حد تجربه های پراکنده، خانگی و گاه نمادین باقی مانده؛ پدیده ای که از تغییر ذائقه و اولویت های نسلی خبر می دهد. نسلی که بیش از هر چیز به دنبال حس تعلق و تجربههای جدید است، حتی اگر آن را در قالب یک جشن خارجی پیدا کند.

البته نباید از واقعیت فاصله گرفت که تجربه برگزاری این جشن به دلایل مختلف از جمله ریشه های فرهنگی و در برخی موارد مشکلات اقتصادی هنوز هم مطلوب خیلی از افراد جامعه نیست. همان قدر که برخی از آن استقبال می کنند، خیلی ها نسبت به آن بی تفاوت اند یا نگاه انتقادی دارند.

با این حال، همین دامنه محدود هم از دگرگونی تدریجی در رفتار اجتماعی حکایت دارد؛ تغییری که بیش از آنکه نشات گرفته از تصمیم های رسمی باشد، از زندگی روزمره بیرون می آید. بر این اساس هالووین در ایران بیش از آن که نشانه تقلید فرهنگی باشد، نشانه نوعی تجربه گرایی اجتماعی است؛ جامعه ای که می خواهد شادی کند، حتی اگر شادی اش وام دار فرهنگی بیگانه باشد.