فرارو- در روزهایی که خاورمیانه بار دیگر زیر سایه ی تنش و بی اعتمادی فرو رفته، ایران خود را در میانه ی میدان پیچیده ای از اتهام، مقاومت و دیپلماسی می بیند. از یک سو، صدای اعتراض تهران به روایت های آژانس بین المللی انرژی اتمی بلند است و از سوی دیگر، دیپلمات های ایرانی هنوز تلاش می کنند شعله ی گفت وگو را، هرچند کم سو، زنده نگه دارند.

به گزارش فرارو، در پس این رفت و برگشت های سیاسی، واقعیتی انسانی نهفته است: تلاشی برای حفظ عزت و امنیت در جهانی که بی ثباتی آن هر روز بیشتر می شود. اکنون ایران، در حالی که زیر فشار جنگ روانی و تحریم های فزاینده قرار دارد، تلاش می کند تعادل شکننده ای میان دفاع از حق هسته ای خود و باز نگه داشتن پنجره ی تعامل با جهان برقرار کند؛ تلاشی که بیش از هر چیز، روایت ایستادگی ملتی است که هنوز به نیروی گفت وگو ایمان دارد.

در تازه ترین دور از تنش های لفظی میان تهران و آژانس بین المللی انرژی اتمی، اسماعیل بقایی، سخنگوی وزارت امور خارجهٔ ایران، روز پنج شنبه با لحنی تند به اظهارات رافائل گروسی، مدیرکل آژانس واکنش نشان داد و گفت گروسی به خوبی از ماهیت صلح آمیز برنامهٔ هسته ای ایران آگاه است و باید از طرح ادعاهای بی پایه خودداری کند.

این اظهارات پس از آن مطرح شد که رافائل گروسی اعلام کرده بود حرکتی در نزدیکی ذخایر اورانیوم غنی شدهٔ ایران مشاهده شده است ، هرچند به گفتهٔ او این موضوع به معنای آغاز دوبارهٔ فعالیت غنی سازی نیست . با این حال، تهران این سخنان را تحریک آمیز و بخشی از جنگ روانی غرب علیه برنامهٔ هسته ای خود تعبیر کرده است.

بقایی در اظهارات رسمی گروسی را متهم کرد که با سخنان پیشین خود زمینه را برای حملات هوایی اسراییل و ایالات متحده به تأسیسات هسته ای ایران در ماه ژوئن فراهم کرده است . به گفتهٔ او، آژانس بین المللی انرژی اتمی در قبال آن حملات سکوت کرد و این سکوت، به تعبیر مقام های ایرانی، مشروعیت بخش تجاوز بود. تهران بارها تأکید کرده است که حملات اسراییل که تنها یک روز پس از رأی شورای حکام دربارهٔ نقض تعهدات ایران ذیل معاهدهٔ منع گسترش سلاح های هسته ای آغاز شد نه تنها اقدامی غیرقانونی بلکه تلاشی برای تخریب مسیر دیپلماسی بود.

تحلیلگران می گویند این تنش تازه، بازتابی از وضعیت پیچیده تری است که پس از جنگ 12روزهٔ ژوئن میان ایران و اسراییل پدید آمده است. در آن زمان، حملات هوایی به تأسیسات نطنز و فردو، تهران را وادار کرد همکاری خود با آژانس را برای چند هفته به حالت تعلیق درآورد. اکنون، در حالی که گفت وگوهای غیرمستقیم ایران و آمریکا متوقف شده هر اظهارنظر از سوی گروسی می تواند معادلهٔ شکنندهٔ دیپلماسی هسته ای را بیش از پیش بی ثبات کند.

در میانهٔ تنش های فزاینده میان ایران و غرب، عباس عراقچی، وزیر امور خارجهٔ ایران، در سخنانی تازه بر نقش دیپلماسی به عنوان ابزار عقلانیت و مقاومت تأکید کرد و گفت گفت وگو، حتی در شرایط جنگ، همچنان مؤثرترین راه برای دفاع از منافع ملی است. او هشدار داد که نباید مذاکره را با تسلیم در برابر زور اشتباه گرفت.

عراقچی در گفت وگویی با خبرگزاری مهر با یادآوری تجربهٔ چند دهه ای ایران در عبور از بحران ها گفت: هیچ بحرانی همیشگی و هیچ بن بستی مطلق نیست. پنجرهٔ دیپلماسی جمهوری اسلامی، حتی در سخت ترین روزها، باز بوده و باز خواهد ماند. او تأکید کرد که جوهر سیاست خارجی ایران بر باور به گفت وگو و منطق تعامل استوار است؛ مفهومی که به گفتهٔ او در روزگاری که بسیاری دیپلماسی را با سازش یکی می پندارند، نشان دهندهٔ عقلانیت ملی ایران است .

به گفتهٔ وزیر خارجه، ایران در تمام ادوار سیاسی خود ثابت کرده است که مذاکره را نشانهٔ ضعف نمی داند، بلکه آن را جلوه ای از خرد و کرامت می بیند. او گفت: کسی که در پی گفت وگوست، در واقع در پی صلح و کرامت است. عراقچی سپس تاکید کرد که برافراشتن پرچم مذاکره با عزت و درایت، راهبردی مشترک در همهٔ دولت های جمهوری اسلامی بوده و رویدادهای اخیر هم نشان داده اند که دیپلماسی حتی زیر آتش جنگ می تواند کارآمد باشد.

عراقچی در پایان تصریح کرد که تداوم گفت وگو تنها زمانی معنا دارد که بر پایهٔ برابری و احترام متقابل بنا شود. از دید او، موفقیت هر مذاکره ای زمانی تضمین می شود که هر دو طرف به اصل منافع مشترک پایبند باشند؛ پیامی که بسیاری از ناظران آن را تلاشی برای حفظ مسیر دیپلماسی در بحبوحهٔ فشارها و بن بست کنونی میان تهران و واشنگتن تفسیر کرده اند.

در حالی که چشم انداز مذاکرات هسته ای میان ایران و ایالات متحده تیره تر از هر زمان دیگری به نظر می رسد، منابع آگاه ایرانی می گویند احتمال ازسرگیری گفت وگوها در مقطع کنونی تقریباً از میان رفته است. به گفتهٔ این منابع، تنها رویدادی غیرمنتظره یا تغییری اساسی در مواضع یکی از دو طرف می تواند مسیر دیپلماسی را دوباره باز کند.

به گزارش ارم نیوز، روند گفت وگوها از ژوئن گذشته و هم زمان با افزایش تنش ها و حملات اسراییل علیه ایران متوقف شده است. از آن زمان تاکنون، هیچ نشانه ای از ازسرگیری قریب الوقوع مذاکرات دیده نمی شود. تهران همچنان بر آمادگی مشروط خود برای مذاکره تأکید دارد، اما شرط آن را ارائهٔ پیشنهادی منطقی و متوازن از سوی واشنگتن می داند. ایران خواهان آن است که مذاکرات صرفاً بر پروندهٔ هسته ای متمرکز بماند، در حالی که ایالات متحده این رویکرد را تلاشی برای گریز از پرداختن به موضوعات موشکی و منطقه ای تلقی می کند. همین شکاف بنیادین، دیپلماسی را در وضعیتی از رکود کامل فرو برده است.

میانجی گری های عمان و قطر نیز تاکنون نتوانسته اند دو طرف را به هم نزدیک کنند. منابع ایرانی می گویند خروج از این بن بست نیازمند یا یک تحول سیاسی بزرگ در سطح بین المللی است یا ورود میانجی ای نیرومند که بتواند هم تهران را به انعطاف وادار کند و هم امتیازهایی از واشنگتن بگیرد. در غیر این صورت، احتمال دستیابی به توافق جدید تقریباً صفر ارزیابی می شود.

در این میان، حشمت الله فلاحت پیشه، رییس پیشین کمیسیون امنیت ملی مجلس هشدار داده است که ادامهٔ وضعیت فعلی، مذاکرات غیرمستقیم را به شکست قطعی خواهد کشاند. او تأکید کرده که واشنگتن در پی مهار همه جانبهٔ ایران از کنترل برنامهٔ هسته ای تا محدودسازی فعالیت های دفاعی و منطقه ای است و در عمل تلاش می کند حقوق هسته ای ایران را حتی در چارچوب معاهدهٔ منع گسترش سلاح های هسته ای (NPT) سلب کند.

به گفتهٔ فلاحت پیشه، هرچند مسیر بازگشت به میز مذاکره دشوار است، اما در صورت شکل گیری ابتکارات تازه از سوی میانجی ها، هنوز می توان کورسویی از امید به حل بحران دید. او نتیجه گرفته است که دستیابی به یک توافق واقعی تنها در سایهٔ انعطاف متقابل ممکن خواهد بود؛ به ویژه اگر واشنگتن از مواضع سخت گیرانهٔ خود اندکی عقب نشینی کند. در نهایت تحلیلگران معتقدند وضعیت کنونی بیش از هر چیز بازتاب بن بست ساختاری در روابط تهران و واشنگتن است؛ بن بستی که بدون تحول بزرگ یا مصالحه ای پرهزینه، چشم انداز روشنی برای خروج از آن وجود ندارد.