مهرداد خدیر در یادداشتی در عصر ایران نوشت: تصاویر حضور پژمان جمشیدی در فرودگاه تورنتو کانادا از تأثیر پیام قبلی او کاسته که در آن گفته بود (یا از قول او نوشته بودند) سفر به ترکیه به قصد دیدار با پدر انجام شده تا چشم در چشم او به خاک مادر سوگند یاد کند خطا نکرده و حالا ویدیوی حضور او در کانادا با شلوارک منتشر شده که افکار عمومی حامی را به شک انداخته است. مگر آن که از ابتدا هم مقصد نهایی کانادا بوده باشد نه ترکیه و در ترکیه تنها توقفی داشته یا به قصد رد گم کنی بوده باشد و در نهایت بازگردد.

هرچند قاعدتا باید پس از انتشار مصاحبه با دختر شاکی و مادر او به جای سفر در مصاحبه ای به موارد ادعایی پاسخ می داد و قسم و آیه در آن گفت وگو و در خاک ایران قطعا اثرگذارتر بود تا ترکیه و حالا هم کانادا و از طریق واتس اپ هم می توانست با پدر و خانواده گفت وگو کند!

این نویسنده البته واقعا اطلاعات ویژه ای از این پرونده ندارد و حدس و گمان مبتنی بر نگاه سیاسی خود را هم طبعا نمی تواند در اینجا بیاورد و غرض این یادداشت بیان موضوعی دیگر است.

آن هم یک توییت خطرناک و در واقع تأمل برانگیز در پی انتشار خبر مشاهده او در کانادا که فردی نوشت اگر پیشنهاد 50 میلیارد تومانی به شاکی برای جلب رضایت راست باشد دختر اشتباه کرده نگرفته چون می توانست 300 میلیون تا یک میلیارد آن را به کسی بدهد تا انتقام بگیرد و خودشان راهی کانادا شوند! حتی اگر به طعنه باشد این نوع نگاه نگران کننده است.

چون خطر اصلی این است که جامعه از اجرای عدالت از مجرای قانونی و رسمی مأیوس شود و بدتر این که تصور کند خروج متهم برای دور نگاه داشتن از تب و تاب پرونده صورت گرفته و آن گاه شهروندی به چنین نتیجه هول ناکی می رسد و دیگران هم تأیید و پسند می کنند. لایک گذاران بیشتر همان هایی اند که تا قبل از این خبر معتقد بودند پاپوش بوده یا به قصد اخاذی یا خودش رضایت داشته و در نهایت نمی تواند ثابت کند.

موضوع این نوشته اما چنان که تأکید شد تأیید و رد این موارد نیست. بلکه این نگرانی است که ذهنیت جامعه برای اجرای عدالت از طریق قانونی منفی یا مبهم شود و به همین خاطر به نظر می رسد بازگشت (یا بازگرداندن) متهم برای رسیدگی عادلانه ضروری تر از قبل است و به یک نمونه و نماد قابل استناد و بر سر زبان ها بدل شده است.

حال که به این واکنش نگران کننده اشاره شددریغ است فرازهایی از مقاله آقای محمد رضا واعظ شهرستانی -پژوهش گر دکتری فلسفه در دانشگاه بُن آلمان وبنیان گذار موسسه رویش دیگر - را در این باره نیاورم که تارنمای انصاف نیوز منتشر کرده و هر قدر آن پیام قبلی نگران کننده و هشداردهنده است این مطلب دور از هیجان واقعیت هایی را بیان کرده است:

-مُد شده با هر خبر جنجالی، جامعه به سرعت به صحنه ای دوقطبی تبدیل شود؛ میدان نبردی که در آن حقیقت، قربانی سرعت و هیجان می شود. مسئله دیگر فقط این نیست که چه کسی چه کرده است ، بلکه مسئله مهم تر آن است که ما با خبر چه می کنیم؟! آیا صبورانه به دنبال فهم دقیق ماجرا می رویم و یا فقط در پی قضاوتی هستیم که ذهن ان را آرام کند؟! آیا حق داریم پیش از روشن شدن واقعیت، حکم بدهیم؟ و اگر نه، آیا باید روایت یک زن از خشونت را به تعویق بیندازیم؟

- هانا آرنت می گوید: حقیقت ها همواره در معرض خطرند، زیرا در قلمرو سیاست، همواره وسوسه ای برای جایگزین کردن نظر به جای حقیقت وجود دارد. خطر از آن جا آغاز می شود که نظر شخصی یا داوری سیاسی را به جای واقعیت بنشانیم. در نتیجه، بنیان امور انسانی فرو می پاشد.

- قضاوت انسانی باید میان شنیدن و حکم دادن فاصله بگذارد. به عبارت دیگر، از درگیری فوری با امر واقع فاصله بگیریم؛ فاصله ای نه از جنس بی تفاوتی، بلکه از جنس اندیشیدن.

-در این قضیه نوعی واکنش توده ای را شاهد بودیم که نه عدالت می خواست و نه حقیقت.

بخش درخشان تر مقاله اما این قسمت است:

در ماجرای خشونت جنسی، سکوت همواره به سود قوی تر تمام می شود… بسیاری از کاربران در همان ساعات اول نوشتند: حتماً دنبال شهرت است ، اگر راست می گوید چرا حالا حرف زده؟ ، یا لابد خودش خواسته . این ها فقط جملات پراکنده در فضای مجازی نیستند؛ نشانه های یک فرهنگ اند که هنوز نمی تواند رنج زن را به خوبی بشنود.

جامعه برای مردان محبوب، نوعی سپر اخلاقی می سازد، چون او خوش رو است، محبوب است، پس نمی تواند چنین کاری کرده باشد . در نتیجه، زن شاکی از همان آغاز باید نه فقط از ادعای خود، بلکه از اعتبار خود و حقانیت سخنش نیز دفاع کند.

سرانجام این که: وقتی زنی می گوید به من آسیب رسیده، نخستین وظیفه اخلاقی ما این است که او را جدی بگیریم، پیش از آنکه او را داوری کنیم. باید به این نکته دقت کنیم که جدی گرفتن یعنی حمایت و همدلی به منظور روشن شدن ماجرا، نه حکم دادن. یعنی گوش دادن به او، نه انکار کردن.

باری، انگیزه اصلی از نوشتن این یادداشت در ابتدا همان ذکر نکته کوتاه آغازین بود ولی دریغم آمد چند سطر بالا را هم نیاورم چون به بهترین شکل ممکن بر قلم پژوهشگر جوان رفته است.

*بعدالتحریر: اگر شخص اجازه خروج داشته و ممنوع الخروج نبوده تفاوتی ندارد به ترکیه رفته باشد یا کانادا. حساسیت افکار عمومی اما شاید به سه دلیل دیگر باشد: اول این که به صرف دیدار با پدر این همه مسافت را طی می کند وبازمی گردد؟ دوم این که با دیگران مقایسه می شود خاصه با مرخصی سید مصطفی تاج زاده به خاطر مرگ برادر بعد از سه سال و با ممنوع الخروجی روزنامه نگاران وسیاسیونی که زندان خود را هم تحمل کرده اند و سومی سوابق افرادی که قبل تر با پرونده های اتهامی سر از کانادا درآوردند و مشهورتر از همه خاوری.