فرارو - خریداران در واکنش به افزایش قیمت زعفران، بیشتر دنبال بسته های یک گرمی یا حتی نیم گرمی هستند و گروهی دیگر برای آموزش کاشت زعفران اینترنت را شخم می زنند.

به گزارش فرارو؛ آبان موعد جادویی طلای سرخ ایران است. دوره ای که در آن عطر ناب زعفران تازه در مزارع خراسان می پیچد و خرید و فروش تاجران و بازرگانان عمده به اوج می رسد. در بازار اما اوضاع به این قشنگی نیست. خیلی ها دیگر نمی خواهند یا نمی توانند برای یک مثقال زعفران، یک میلیون تومان پول خرج کنند. تولیدکننده ها نیز بر اساس تجربه فهمیده اند عرضه بسته بندی های کوچک در حفظ سهم بازارشان موثر است و در بخش خرده فروشی قیمت پایین و تخفیف جای پافشاری بر کیفیت را گرفته. چهره جدید بازار زعفران با آنچه از گذشته به یاد می آوریم تفاوت دارد. در این راهنما با صبر و حوصله سراغ پشت پرده بازار می رویم و از نوسانات لحظه ای قیمت هر گرم زعفران خشک و قیمت یک مثقال زعفران گرفته تا روش های تشخیص زعفران سوپر نگین از یک سرگل مرغوب، همگی را بررسی خواهیم کرد.

زعفران یکی از گران ترین ادویه های دنیا است، چون هم تولیدش سخت است، هم برداشت آن به شکلی دستی انجام می شود هم فرآوری و بسته بندی حساسی دارد. تازه در انتهای این چرخه بحث صادرات وسط می آید.

در فصل برداشت حجم عرضه زیاد می شود و در سایر فصول عرضه افت می کند، پس هر بار که قیمت روز زعفران اوج بگیرد موضوع عرضه و تقاضا را وسط می کشند و باید درباره هزینه های تولید، نرخ ارز و کیفیت معادله ها حل کنید. بگذارید قبل از سرشاخ شدن با قسمت سخت و پیچیده ماجرا برای یک بار هم که شده اصطلاحات رایج بازار زعفران را مرور کنیم.

قیمت هر گرم زعفران خشک یا قیمت یک مثقال زعفران با نوع آن ارتباط مستقیم دارد. پس وقتی می گویند زعفران ، همیشه منظورشان آن کلاله سرخ دلربا نیست.

زعفران سوپر نگین، بهترین و گران ترین نوع زعفران است. دیدن این عنوان روی بسته بندی نشان می دهد فقط بخش تمام قرمز و درشت کلاله که کاملاً از بخش زرد یا سفیدی جدا شده را استفاده کرده اند. قلم های زعفران در چنین بسته ای باید صاف، ضخیم و بدون شکستگی باشد تا بالاترین قدرت رنگ دهی را شاهد باشیم.

زعفران سرگل اما رایج ترین و پرمصرف ترین نوع بازار به حساب می آید. این نوع هم تماماً قرمز است و بخش زرد در آن وجود ندارد اما قلم های آن کمی کوتاه هستند و ممکن است شکستگی هم در بسته دیده شود ولی این نوع کیفیت بسیار بالایی دارد و برای مصرف خانگی ایده آل است.

اگر از بازار سوپرمارکتی و فروشگاه های زنجیره ای فاصله بگیریم، بین مصرف کنندگان حرفه ای ها و نیمه حرفه ای، زعفران دخترپیچ یا دسته محبوبیت دارد. حتی بین خودشان آن را کامل ترین و اقتصادی ترین نوع می دانند. در این مدل، رشته کامل زعفران شامل بخش قرمز (کلاله) و بخش سفید (خامه) کنار هم قرار دارد و اگرچه قدرت رنگ دهی نسبت به نگین و سرگل پایین تر است اما میزان عطر و بوی محصول به دلیل وجود بخش سفید، حفظ می شود.

زعفران دختر پیچ باب میل مشتریانی است که دنبال خریدهای حجم بالا هستند. افرادی هم که به عطر بیشتر اهمیت می دهند آن را گزینه مناسبی به حساب می آورند.

می ماند زعفران سفید که همان خامه یا قسمت سفید انتهایی رشته زعفران است و از نظر قدرت رنگ دهی در پایین ترین پله های رده بندی قرار می گیرد اما چون هنوز از عطر و خواص دارویی گیاه اصلی نشانه هایی دارد با قیمت بسیار پایینی خرید و فروش می شود. بعضی آدم های ناحسابی همین ریشه را می خرند و به لطایف الحیل جای زعفران واقعی می فروشند.

کف قیمت یک مثقال زعفران با وزن حدود 4.6 گرم تقریباً بین 700 تا 850 هزار تومان است

فصل برداشت زعفران معمولاً اواخر مهرماه و آبان ماه است. در این موقع از سال بازار زعفران رونق می گیرد و مسائلی مثل نوسانات نرخ ارز و میزان تولید روی قیمت روز زعفران کیلویی تأثیر می گذارد. چون درباره عمده فروشی و حجم های بالا حرف می زنیم، جهت برآورد کلی قیمت ها باید از داده های بورس کالا کمک می گیریم.

قیمت روز زعفران کیلویی برای تجار و خریداران عمده، بسته به نوع و کیفیت، از حدود 80 میلیون تومان (زعفران دسته) شروع می شود تا 135 میلیون تومان (زعفران سوپر نگین صادراتی) پیش می رود. قیمت زعفران پوشال کیلویی در محدوده 90 تا 109 میلیون تومان قرار دارد و قیمت روز گل زعفران تازه (قبل از خشک کردن) معمولاً بین یک میلیون و 200 تا یک میلیون و 300 هزار تومان برای هر کیلوگرم است.

حداقل قیمت یک مثقال زعفران با وزن حدود 4.6 گرم نیز تقریباً بین 700 تا 850 هزار تومان یا بیشتر در نوسان است. البته به شرطی که روی انواع پرمصرف مانند سرگل و نگین غیر شرکتی دست گذاشته باشیم. این یعنی قیمت هر گرم زعفران خشک بسته به نوع و برند، در خرده فروشی ها برای زعفران سرگل و نگین از حدود 170 تا 230 هزار تومان و بالاتر متغیر است.

نکته: پس از افزایش قیمت ها، بسیاری از مصرف کنندگان خانگی برای مدیریت هزینه ها، سراغ بسته بندی های با وزن کمتر (نیم گرمی و یک گرمی) یا خرید زعفران سرگل (به جای سوپر نگین) می روند که از لحاظ کیفیت برای مصرف روزانه کاملاً مناسب است و صرفه اقتصادی دارد

همزمان با فصل برداشت که معمولاً از اواخر مهرماه تا اواسط آذرماه در مناطق مختلف ایران انجام می گیرد در آبان ماه به اوج می رسد، بازار خرید و فروش گل زعفران هم رونق می گیرد. طوری که مثلا قیمت گل زعفران تربت حیدریه به صورت روزانه اعلام می شود.

قیمت هر کیلو گل زعفران در این بازار فعلا، بین 800 تا 950 هزار تومان گزارش شده است. چرا انقدر زیاد؟ چون به طور متوسط از حدود 70 تا 100 کیلو گل تازه زعفران، تنها 1 کیلوگرم زعفران خشک (کالای آماده فروش) به دست می آید.

کاشت زعفران در خانه یا گلدان امکان پذیر است اما این کار بیشتر جنبه تفریحی و آموزشی دارد تا اقتصادی. چون برای کاشت در منزل، باید پیاز زعفران را در گلدانی با عمق مناسب و خاک سبک بکارید و آن را در معرض نور مستقیم خورشید یا در مکانی خنک (مانند پشت پنجره یا بالکن) قرار دهید.

گیاه محتاج آبیاری کم است با این حال، به دلیل نیاز زعفران به اقلیم و مدیریت پیچیده، نباید به برداشت زیاد یا سود اقتصادی از کاشت خانگی دل بست.

در کشت سنتی هم اوضاع خیلی بهتر نیست. متوسط برداشت در هر هکتار به حدود 4 تا 7 کیلوگرم زعفران خشک می رسد و تنها در روش های نوین و مدیریت شده (کشت آرمانی) می توان این مقدار را به 15 تا 20 کیلوگرم در هر هکتار افزایش داد یا رکوردهایی مثل 42 کیلوگرم را ثبت کرد.

تولیدکننده ها در مراحل بعدی نیز کار پرزحمتی در پیش دارند؛ خشک کردن زعفران به این سادگی ها نیست و برای حفظ کیفیت باید از دستگاه های خشک کن استاندارد استفاده کنند تا زعفران رنگ و عطر خود را حفظ کند. بالا و پایین رفتن دما باعث می شود زعفران بسوزد یا عطر خود را از دست بدهد.

قبل از آن هم دستگاه زعفران پاک کن لازم است. دستگاهی مدرن که در فرایند جداسازی کلاله از گل کاربرد دارد که قیمتش بسته به ظرفیت و تکنولوژی متفاوت است. در نهایت باید به فکر هزینه کارخانه و کارگاه، راه اندازی خط تولید، کارگر و بیمه و مزایا و بسته بندی بهداشتی و بازاریابی و حمل ونقل بود. احتمالا حالا پاسخ بسیاری از سوالات و ابهامات خود درباره بالا بودن قیمت زعفران خشک را پیدا کرده اید؛ نه؟