در روزهای اخیر، خبر درگذشت ناگهانی یاسمن شیرانی، رزیدنت تخصصی زنان و زایمان، بار دیگر جامعه پزشکی ایران را در شوک فرو برده است. هرچند علت دقیق مرگ او هنوز به طور رسمی تأیید نشده، اما شماری از همکارانش می گویند این حادثه بر اثر خودکشی رخ داده است.

به گزارش رویداد 24، این واقعه زمانی تلخ تر می شود که بدانیم یاسمن از خانواده ای سراسر پزشکی می آمد؛ پدر، مادر، خاله، پدربزرگ و مادربزرگش همگی پزشک بودند. با این حال، تجربه و حمایت چنین خانواده ای نتوانسته فشار طاقت فرسای دوران رزیدنتی را برای او قابل تحمل کند.

مجله لنست (The Lancet)، از معتبرترین نشریات علمی و پزشکی جهان که از قرن نوزدهم تاکنون منتشر می شود، در شماره ژوئن 2024 خود گزارشی درباره افزایش خودکشی میان رزیدنت های ایرانی منتشر کرده است.

این گزارش می گوید خودکشی در میان پزشکان جهان به طور کلی نگران کننده است و نرخ آن بسیار بالاتر از جمعیت عمومی است. طبق یک تحلیل در سال 2019.25. 5 درصد پزشکان در طول عمر خود افکار خودکشی را تجربه کرده اند.

اما بخش تکان دهنده گزارش مربوط به ایران است؛ جایی که خودکشی در میان رزیدنت ها به یک بحران ساختاری تبدیل شده است. بر اساس پژوهش های داخلی، 34 درصد از رزیدنت های ایرانی دچار افکار خودکشی اند و بنا به گزارش لنست، سالانه حدود 13 رزیدنت پزشکی در ایران بر اثر خودکشی جان خود را از دست می دهند.

با توجه به تعداد حدود 15 هزار رزیدنت فعال، این رقم معادل 100 مورد خودکشی در هر 100 هزار نفر است؛ در حالی که نرخ جهانی حدود 6/5 خودکشی در هر 100 هزار نفر است.

رزیدنت های ایرانی ساعات طولانی کار می کنند و در عوض، دستمزد اندکی دریافت می کنند. طبق قانون، آن ها اجازه ندارند در بیرون از بیمارستان های دولتی طبابت کنند یا مطب شخصی داشته باشند.

از سوی دیگر، بسیاری از کادر درمان با خشونت یا پرخاشگری بیماران و همراهان مواجه می شوند، و در عین حال، به دلیل انگ اجتماعی، از مراجعه برای درمان روانی خودداری می کنند.

این شرایط باعث شده تا استرس، بی خوابی مزمن، فرسودگی شغلی و افسردگی، به بخشی از زندگی روزمره رزیدنت ها تبدیل شود؛ وضعیتی که به گفته لنست، ترکیبی مرگبار از خستگی، ناامیدی و بی پناهی را در میان پزشکان جوان رقم زده است.

این گزارش پیشنهاد می کند مجموعه ای از اقدامات از پیشگیری تا بازتوانی روانی، در سطوح فردی و سازمانی و زیر نظر مجلس، وزارت بهداشت، سازمان نظام پزشکی و بیمه اجرا شود.

در این چارچوب، یکی از مهم ترین توصیه ها بازتعریف جایگاه رزیدنت ها به عنوان شاغلان رسمی است؛ چرا که رزیدنت ها عملاً تمام وقت کار می کنند، اما از حقوق و مزایای کارکنان رسمی بی بهره اند.

لنست می نویسد اگر دولت توان افزایش مستقیم حقوق را ندارد، باید اجازه دهد رزیدنت ها بتوانند در خارج از بیمارستان های دولتی فعالیت محدود درمانی داشته باشند. همچنین، افزایش سالانه تعرفه های پزشکی متناسب با نرخ تورم، بهبود کیفیت خوابگاه ها و امکانات رفاهی، و گفت وگو با نمایندگان رزیدنت ها از دیگر راهکارهای پیشنهادی است.

در همین زمینه، سلام ستوده، عضو کمیسیون بهداشت و درمان مجلس، تأکید کرده است که دولت در پاسخ به مطالبات این قشر ناکام بوده است: انتظارات رزیدنت ها عجیب و غیرممکن نیست. آن ها فقط سامان دهی منطقی می خواهند؛ تعیین ساعت کاری عادلانه، حفظ شأن و افزایش حقوق شان.

ستوده با اشاره به جلسات متعدد کمیسیون بهداشت درباره بحران فرسودگی پزشکان جوان گفته است: آقای پزشکیان که خود سابقه وزارت بهداشت دارد، کاملاً بر این حوزه اشراف دارد و ما همه دغدغه ها را به وزارتخانه منتقل کرده ایم. اما متأسفانه هنوز برنامه های حمایت از رزیدنت ها عملیاتی نشده اند.