کار سخت و طاقت فرسا، فرسودگیِ کاریِ بالا، اضافه کار اجباری و در مقابل حقوق کم و مشکلاتِ شدید معیشتی از مهم ترین موضوعات مورد اعتراضِ پرستاران در طول سال ها بوده است. پرستاران بارها به صورت گسترده در شهرهای مختلف تجمع کرده اند، وعده شنیده اند اما به هیچ کدام از خواسته های آن ها پاسخی در خور داده نشده است.

به گزارش ایلنا، به مناسبتِ روز پرستار، با محمد شریفی مقدم، دبیر کل خانه پرستار، به گفتگو نشستیم تا در رابطه با وعده هایِ مکررِ محقق نشده بپرسیم. او معتقد است، در هر دولتی که روی کار آمده، از چپ تا راست و میانه، یک سیاستِ مشخص در مورد پرستاران اجرا شده است: بی توجهی به مطالباتِ حداقلیِ آن ها وعدم اجرای قوانین.

در چنین شرایطی شغل پرستاری جذابیتی ندارد و پرستاران بعد از بهره مندی از آموزش های کافی، شغل خود را رها می کنند. دبیر کل خانه پرستار می گوید: در حال حاضر بسیاری از خدمات پرستاری در مراکز درمانی توسط پرستاران طرحی ارائه می شود و این موضوع کیفیت خدمات درمانی را کاهش داده است.

شریفی مقدم در ابتدای گفتگو گفت: شغل پرستاری یکی از سخت ترین و در عین حال حساس ترین مشاغل در دنیا است. پرستاران علاوه بر تحمل سختی های جسمی و روانی ناشی از تماس مداوم با بیماران، مسئولیت سنگینی در حفظ جان و سلامت مردم بر عهده دارند. کوچک ترین خطا در این حرفه ممکن است منجر به خسارت جبران ناپذیر یا حتی مرگ بیمار شود.

وی افزود: در بسیاری از کشورها به دلیل اهمیت این شغل، دولت ها تلاش می کنند تا دغدغه های معیشتی پرستاران را کاهش دهند تا آنان با تمرکز کامل به بیماران خدمت کنند. در حالی که در ایران، پرستاران با مشکلات معیشتی جدی روبه رو هستند و متأسفانه جایگاه اقتصادی آنان با حساسیت و اهمیت شغل شان تناسب ندارد.

شریفی مقدم ادامه داد: این مسئله محدود به دولت خاصی نیست. وزارت بهداشت در دولت های مختلف با گرایش های سیاسی گوناگون همواره در حوزه پرستاری عملکرد مشابهی داشته است. به عبارت دیگر، ساختار وزارت بهداشت به گونه ای است که گروه های ذی نفوذ در آن، فارغ از جناح سیاسی، منافع مشترکی دارند و از یکدیگر حمایت می کنند.

وی با اشاره به سابقه قانون تعرفه گذاری خدمات پرستاری گفت: قانون تعرفه گذاری خدمات پرستاری از سال 1384 در زمان وزارت آقای پزشکیان مطرح و در سال 1386 تصویب شد. با گذشت 18 سال از تصویب این قانون، هنوز به طور کامل اجرا نشده است. در طول این سال ها دولت های مختلف، از جمله دولت های آقایان احمدی نژاد، روحانی و رییسی، دستور اجرای این قانون را صادر کردند اما اجرای آن یا ناقص بوده یا به درستی انجام نشده است.

شریفی مقدم تصریح کرد: متأسفانه آنچه اکنون تحت عنوان تعرفه گذاری پرستاری اجرا می شود، با روح قانون و خواسته جامعه پرستاری فاصله زیادی دارد. آنچه پرستاران مطالبه می کنند ساده و مشخص است؛ خدمات پرستاری باید همانند سایر گروه های پزشکی ارزش گذاری شود. پرستاران خواستار تعیین ارزش واقعی خدمات خود، بر اساس شاخص هایی مانند خطر انجام کار، زمان صرف شده، سطح تخصص و تأثیر بر سلامت بیمار هستند.

شریفی مقدم تأکید کرد: اگر تعرفه گذاری به درستی انجام شود، هم شأن حرفه پرستاری حفظ می شود و هم انگیزه خدمت در میان پرستاران افزایش می یابد اما متأسفانه به دلیل مقاومت های درون ساختاری، اجرای کامل این قانون سال هاست به تعویق افتاده و آنچه اجرا شده، با نص قانون زمین تا آسمان متفاوت است.

دبیر خانه پرستار در ادامه با اشاره به ناعادلانه بودن نظام پرداخت در نظام سلامت اظهار داشت: درآمد حاصل از ارائه خدمات درمانی، باید بر اساس وزن و سهم هر گروه در فرآیند درمان به شکل عادلانه توزیع شود. متأسفانه ساختار پزشک سالار وزارت بهداشت در هیچ یک از دولت های گذشته زیر بار اجرای این ساختار مبتنی بر عدالت نرفته است. این موضوع فارغ از گرایش های سیاسی دولت ها، وجه مشترک همه مدیران بوده است.

وی افزود: یکی از نمودهای این بی عدالتی، در پرداخت کارانه هاست. برای نمونه، در یک اتاق عمل ممکن است شش تا هفت نفر از جمله جراح، متخصص بیهوشی، پرستار بیهوشی و کارشناس اتاق عمل حضور داشته باشند؛ اما در پایان ماه، مشاهده می شود که جراح چند صد میلیون تومان دریافتی دارد، در حالی که پرستار تنها چند میلیون تومانِ ناچیز دریافت می کند. این تفاوت فاحش هیچ توجیه قانونی یا اخلاقی ندارد و ناشی ازعدم اجرای تعرفه گذاری واقعی خدمات پرستاری است. در هیچ جای دنیا چنین اختلاف شدیدی میان دریافتیِ پزشکان و پرستاران وجود ندارد.

شریفی مقدم با انتقاد از نبود شفافیت در نظام مالی سلامت گفت: در حالی که شعار عدالت و شفافیت از اصول اساسی هر دولت به شمار می رود، متأسفانه این مفاهیم در وزارت بهداشت جایگاهی ندارند. بر اساس برآوردها، در سال 1402 حدود 600 هزار میلیارد تومان وارد نظام سلامت کشور شده است. این رقم که در سالهای بعد بسیار بیشتر از این ها بوده است -چه از طریق بودجه دولتی و چه از طریق پرداخت مستقیم مردم- به چرخه درمان تزریق شده، اما مردم هنوز از کیفیت خدمات درمانی و پرستاری رضایت ندارند. در واقع، بخش زیادی از این منابع به جای بهبود کیفیت خدمات و تأمین نیروی انسانی پرستاری، صرف هزینه های اداری و پرداخت های غیرعادلانه شده است.

وی در ادامه به کمبود نیروی پرستار اشاره کرد و گفت: در حالی که پرستاران باید محور ارائه خدمات باشند، کمبود نیرو موجب افت کیفیت مراقبت از بیماران شده است.

شریفی مقدم با اشاره به ادعای وزارت بهداشت درباره جذب نیروی جدید بیان کرد: وزارت بهداشت اعلام کرده که مجوز استخدام 15 هزار پرستار را گرفته است و این را یکی از دستاوردهای خود می داند، اما ثبت نام به حد نصاب نرسیده. یعنی پرستار حاضر نمی شود در آزمون استخدام رسمی شرکت کند. این در حالی است که بیش از 60 هزار پرستار در کشور بیکار هستند.

وی بیان کرد: حتی اگر آزمون به حد نصاب برسد و پرستار در مراکز درمانی استخدام شود، بسیار محتمل است که بعد از مدتی برود. نگهداشت نیرو با مشکل مواجه است؛ بسیاری از پرستاران پس از مدت کوتاهی به دلیل فشار کاری یا پایین بودن حقوق، از سیستم خارج می شوند یا به خارج از کشور مهاجرت می کنند. هر سال حدود 15 تا 20 هزار نفر از پرستاران از چرخه خدمت جدا می شوند که این موضوع خسارت بزرگی برای نظام سلامت کشور است.

وی تصریح کرد: در شرایط کنونی، بسیاری از خدمات پرستاری در بیمارستان ها توسط پرستاران طرحی انجام می شود که برای گذراندن دوره خدمت دوساله وارد سیستم شده اند.

شریفی مقدم افزود: افزایش ظرفیت پذیرش دانشجوی پرستاری نیز بدون فراهم بودن زیرساخت های لازم انجام شده است و صدای خیلی ها را درآورده است. برخی از دانشگاه های آزاد و مراکز آموزش پرستاری حتی بیمارستان آموزشی یا استادان متخصص کافی ندارند، اما ظرفیت پذیرش خود را تا چند صد درصد افزایش داده اند. در نتیجه، کیفیت آموزش کاهش یافته و بسیاری از فارغ التحصیلان بدون مهارت عملی وارد بیمارستان ها می شوند. در واقع این پرستاران در دوران طرح، بخش عمده ای از کمبود نیروی پرستار را جبران می کنند.

وی خاطرنشان کرد: در برخی بیمارستان های بزرگ کشور شاهد هستیم که پرستاران طرحی بدون تجربه کافی مسئول مراقبت از بیماران هستند، در حالی که باید زیر نظر نیروهای باتجربه آموزش ببینند. این وضعیت نه تنها به ضرر پرستاران تازه کار است بلکه بیماران نیز از این نارسایی ها آسیب می بینند.

شریفی مقدم تأکید کرد: اگر نظام سلامت بخواهد به عدالت، کیفیت و کارآمدی برسد، باید تعرفه گذاری واقعی خدمات پرستاری، استخدام پایدار، و آموزش استاندارد در اولویت قرار گیرد. بدون این اصلاحات، هم پرستاران متضرر می شوند و هم بیماران.

دبیر کل خانه پرستار در بخش دیگری از صحبت هایش گفت: از جمله اقداماتی که وزارت بهداشت به عنوان دستاورد مطرح کرده، افزایش نرخ اضافه کار پرستاران از حدود 20 تا 25 هزار تومان به 40 تا 50 هزار تومان در ساعت است؛ اما این موضوع از دید پرستاران دستاورد محسوب نمی شود، زیرا دغدغه اصلی پرستاران، اضافه کاری نیست. پرستاران خواهان بهبود ساختاریِ شرایط معیشتی و اجرای قوانین مصوب هستند، نه افزایش مبلغ اضافه کار.

وی گفت: مطالبه واقعی جامعه پرستاری در بخش معیشت دو محور اصلی دارد: نخست اجرای کامل قانون تعرفه گذاری خدمات پرستاری به عنوان بخش متغیر درآمد، و دوم اجرای قانون فوق العاده خاص برای بهبود حقوق ثابت.

شریفی مقدم ادامه داد: در شرایط فعلی، پرستاران به دلیل مشکلات اقتصادی از جمله اجاره مسکن، هزینه های زندگی و مخارج خانواده، تمرکز لازم برای ارائه خدمات ایمن و باکیفیت را ندارند. از سوی دیگر، کمبود نیروی پرستار باعث شده است هر پرستار در برخی بخش ها به جای پنج یا شش بیمار، مسئولیت مراقبت از ده تا پانزده بیمار را بر عهده بگیرد؛ در شیفت شب این رقم حتی به بیست بیمار هم می رسد. طبیعی است که در چنین شرایطی، احتمال بروز خطا بالا می رود و کیفیت خدمات کاهش می یابد.

وی با بیان اینکه بسیاری از پرستاران ناچارند دو یا سه شیفت متوالی کار کنند، گفت: پرستاری که برای تأمین معاش خود چند شیفت پشت سر هم کار می کند، دچار خستگی مفرط می شود و نمی تواند خدمات ایمن ارائه دهد. نتیجه این وضعیت، آسیب دیدن بیماران و فرسودگی شدید نیروی انسانی در نظام سلامت است. بنابراین دستاوردهایی که وزارت بهداشت اعلام کرده، در واقع برای پرستاران معنای واقعی ندارد.

شریفی مقدم اظهار داشت: عدم اجرای قوانین موجب شده پرستاران کمترین میزان دریافتی را در میان کارکنان دولت داشته باشند. در حالی که کارکنان سایر دستگاه ها از مزایای مالی بالا و امکانات رفاهی مناسب برخوردارند، پرستاران در سخت ترین شرایط ممکن کار می کنند و از کمترین مزایا بهره مندند.

وی در ادامه گفت: پرستاران از وعده ها و مراسم های تشریفاتی خسته شده اند. هر سال در مناسبت های مختلف از پرستاران تجلیل می شود اما در عمل هیچ تغییری در شرایط شان ایجاد نمی شود. متأسفانه وزارت بهداشت با برگزاری مراسم نمادین و انتخاب پرستاران نمونه تلاش می کند فضا را مثبت نشان دهد، در حالی که بدنه پرستاری کشور هیچ علاقه ای به این نمایش ها ندارد. پرستاران به درستی احساس می کنند که این اقدامات نمایشی هیچ مشکلی از آنان حل نمی کند.

شریفی مقدم با اشاره به بی اعتمادی پرستاران نسبت به مسئولان گفت: در حال حاضر، دیوار بی اعتمادی بین پرستاران و مسئولان وزارت بهداشت بسیار بلند شده است. بسیاری از پرستاران به این نتیجه رسیده اند که اعتراض و پیگیری هم فایده ای ندارد و صدای آنان شنیده نمی شود. به همین دلیل، بخش قابل توجهی از پرستاران راه های دیگری را انتخاب کرده اند؛ برخی مهاجرت می کنند، برخی تغییر شغل می دهند و عده ای نیز از کار کناره گیری کرده و خانه نشین می شوند.

دبیر کل خانه پرستار در پایان تأکید کرد: ادامه این روند نه تنها موجب فرسودگی و نارضایتی جامعه پرستاری می شود، بلکه سلامت مردم را نیز به خطر می اندازد. تا زمانی که دولت و وزارت بهداشت اجرای کامل قوانین مصوب و تأمین معیشت پرستاران را در اولویت قرار ندهند، نمی توان انتظار داشت کیفیت خدمات درمانی در کشور بهبود یابد.