محسن سلیمانی فاخر در هم میهن نوشت: جامعه امروز ما، جامعه ای است انباشته از خشم. خشمی که دیگر نه فقط از ظلم فردی، بلکه از بی عدالتی ساختاری زاده می شود. سال هاست مردم، از فاصله میان آن ها که دارند و آن ها که ندارند می سوزند؛ از طبقاتی که پول، شهرت و رانت، برایشان حکم مصونیت دارد. در چنین فضایی، هر ماجرای جنجالی نه فقط یک رویداد، بلکه فرصتی است برای فوران این خشم فروخورده.

پژمان جمشیدی، خواه متهم باشد یا قربانی، حالا در میانه همین میدانِ انفجار ایستاده است. مردم دیگر چندان دنبال اثبات حقیقت یا رد اتهام نیستند؛ وجدان جمعی خسته و تحقیرشده فقط به دنبال یک چیز است؛ فروکش کردن رنج مزمن بی عدالتی. سقوط یکی از چهره های محبوب، برای طبقه ای که سال ها زمین خورده، حکم نوعی تسکین دارد؛ نوعی انتقام نمادین از طبقه بالا.

در جامعه ما که عدالت اقتصادی و اجتماعی به رؤیایی دست نیافتنی بدل شده، رسانه و فضای مجازی تبدیل به میدان انتقام و دادخواهی عمومی شده است. اینجا دادگاه نیست، ولی مردم حکم می دهند. نه از سر آگاهی حقوقی، بلکه از دل زخمی ای که دیگر به هیچ نهاد و سازوکاری اعتماد ندارد. دراین میان جمشیدی فقط یک نام نیست؛ یک نشانه است. نشانه همان فاصله ی طبقاتی، همان امتیازات غیرقابل دسترس، همان مصونیت نانوشته که مردم سال ها در برابرش تحقیر شده اند.

وقتی یکی از آن ها زمین می خورد، مردم احساس می کنند تعادلی؛ هرچند موقت و وهمی برقرار شده است. این ماجراها نشان می دهد بحران واقعی، نه اخلاقی است، نه فردی؛ بلکه ساختاری است. جامعه ای که در آن نابرابری نهادینه شده، دیر یا زود خشم اش را بر هر نماد قدرت و ثروت خالی می کند. مشکل ما نه با جمشیدی، بلکه با ساختاری است که جمشیدی ها را از نقد و حساب کشی مصون می دارد.

ماجرای اخیر بیش ازآنکه رویدادی درباره یک بازیگر باشد، آیینه ای است از روان جمعی جامعه ای زخمی؛ جامعه ای که دیگر عدالت را، نه در قانون، بلکه در سقوط دیگری جست وجو می کند و این شاید ترسناک ترین نشانه ی فرسایش اخلاقی و عاطفی ما باشد. در نگاه موریس روزنبرگ، انسان سه لایه از خود را در تعامل با جامعه تجربه می کند؛ خودِ موجود، آن چیزی است که واقعاً هستیم، خودِ دلخواه، تصویری است که آرزو داریم باشیم و خودِ وانمودی، نقابی است که برای تأیید اجتماعی و حفظ جایگاه مان به چهره می زنیم.

در ماجرای اخیر، هر سه این لایه ها به شکلی تلخ برملا شده اند. پژمان جمشیدی، مانند بسیاری از چهره های عمومی، سال ها با خودِ وانمودی اش زیسته است؛ چهره ای محبوب، خندان و مردمی که بر پرده و رسانه نمایان می شود. اما اکنون جامعه خشمگین، در تقابل با این خودِ وانمودی ، در پی افشای خودِ واقعی یا همان خودِ موجود است، نه از سر جست وجوی حقیقت، بلکه برای شکستن نقاب امتیاز و برابری نمایی.

ازسوی دیگر، مردم نیز در واکنش های خود، میان خودِ دلخواه (آرمان عدالت خواه و اخلاقی) و خودِ وانمودی (رفتار تهاجمی و قضاوت گرانه در فضای مجازی) گرفتار شده اند. درواقع این بحران فقط درباره یک فرد نیست؛ بلکه درباره ی جامعه ای است که خودِ وانمودی اش یعنی ظاهر اخلاقی و متین اش دیگر توان پنهان کردن خودِ خشمگین و سرخورده اش را ندارد.

فروپاشی این نقاب هاست که ماجرایی را به صحنه ای از عریان شدن روان جمعی بدل کرده است. در نظریه روزنبرگ، برداشت از خود حاصل رابطه ی فرد با بازتاب اجتماعی اوست؛ یعنی انسان نه فقط خود را می بیند، بلکه آن گونه که دیگران او را می بینند، خود را می سازد. مرزهای این برداشت، همان جا شکل می گیرد که تصویر اجتماعی از خود، از تجربه واقعی زیسته جدا می شود.

در جهان چهره هایی چون پژمان جمشیدی، این مرزها به شدت شکننده اند. آنان در میانه دو آیینه زندگی می کنند؛ آیینه محبوبیت و آیینه واقعیت. هرچه تصویر رسانه ای شان صیقلی تر می شود، شکاف میان خود واقعی و خود اجتماعی شان عمیق تر می گردد. در جامعه ما که برون نمایی و دیده شدن جای صداقت را گرفته است، خود به پروژه ای دائمی از نمایش بدل می شود.

ازاین منظر جمشیدی ها نه صرفاً بازیگران سینما، بلکه بازیگران خویشتن اند؛ محصول فرهنگیِ جامعه ای که ارزش ها را براساس درخشش ظاهری می سنجد. اما هنگامی که افکار عمومی بر آنان می تازد، آن مرزهای برداشت از خود فرومی پاشد و خود وانمودی فرو می ریزد. خشم مردم درواقع واکنشی است به همین فروپاشی تصویر؛ جامعه ای که سال ها فریب پرستیژ و موفقیت را خورده، اکنون با افشای هر چهره، می خواهد فاصله ی میان بودن و وانمودکردن را انتقام بگیرد.

در چنین شرایطی، برداشت از خود دیگر متعلق به فرد نیست، بلکه به میدان داوری جمعی سپرده می شود؛ میدانی که در آن مرز میان عدالت و انتقام، حقیقت و لذت سقوط دیگری، به طرز خطرناکی درهم می آمیزد.