ایران به عنوان دارنده دومین ذخایر گازی دنیا، نقش ویژه ای در این حوزه ایفا می کند، اما افزایش مصرف موجب شده که چالش هایی در این حوزه ایجا شود.

به گزارش ایسنا، به منظور بررسی وضعیت تولید پالایشگاه ها، آخرین وضعیت واردات و صادرات و اقدامات صورت گرفته برای گذر از زمستان پیش رو، مصاحبه تفصیلی با سعید توکلی، معاون وزیر نفت و مدیرعامل شرکت ملی گاز ایران داشتیم که در ادامه می توانید مشروح این گفت وگو را بخوانید.

درباره آخرین وضعیت تولید پالایشگاه های گازی کشور بفرمایید

خوشبختانه امسال، با مدیریت یکپارچه در اقدامات وزارت نفت، از ابتدای سال و حتی زودتر، تعمیرات اساسی در برخی پالایشگاه ها و مناطق عملیات انتقال گاز آغاز شد. برای اولین بار، تجربیات تعمیرات اساسی قبل از شروع سال جدید را به کار گرفتیم و این مهم، از اسفندماه اجرایی شد و امسال، در زمان نزدیک به پایان برنامه تعمیرات، همه اقدامات طبق برنامه انجام شد و هیچ تأخیری رخ نداد، حتی با وجود جنگ 12 روزه که شرایط را سخت کرده بود.

پالایشگاه ها نیز متناسب با ظرفیت خود و میزان گاز دریافتی از بالادست، اقدامات لازم را انجام دادند و پایداری بسیار خوبی ایجاد شد. با این حال، در فصل گرم، میزان گاز تحویلی به دلیل تعمیرات اساسی زنجیره تأمین، کمی کمتر از زمستان است. با توجه به مصرف شدت بالای انرژی و گاز در طول سال، به ویژه در نیروگاه ها و به خصوص فصل گرم، پالایشگاه ها در تابستان نیز با حداکثر ظرفیت فعالیت می کنند.

وضعیت الحمدلله نرمال و خوب است، اما دو نکته مهم وجود دارد، نخست این که تجهیزات و تأسیسات ما سن بالایی دارند. برخی پالایشگاه ها بیش از 40 سال و حتی مثلاً خط اول سراسری بالغ بر 55 سال است و همچنان در سرویس قرار دارد. نگهداری و تعمیر این تجهیزات با سن بالا بسیار دشوار است، اما با تخصص و دانش موجود و استفاده از تجربیات گذشته، توانستیم پایداری شبکه و قابلیت اطمینان لازم را در سطح بالایی حفظ کنیم.

هزینه اورهال پالایشگاه ها چقدر تخمین زده شده است؟

این اقدامات هزینه بر هستند، اما محاسبه دقیق آن مستلزم جمع بندی تمامی دوره های بازرسی و تعمیر تجهیزات در سیستم مالی یکپارچه است. هزینه تعمیرات بسته به نوع و دوره تعمیرات متفاوت است؛ برای مثال، تعمیرات دوره ای ممکن است تنها شامل چک کردن فیلتر و تعویض روغن باشد، اما در تعمیرات اساسی، قطعات بیشتری نیاز به تعویض دارند.

پیش بینی شما از میزان ناترازی گاز امسال چقدر است؟

واژه ناترازی گاز شاید به درستی وضعیت را بیان نکند؛ چراکه پیش فرض ما این است که درصد مشخصی از گاز باید به همه مصرف کننده ها داده شود. با این حال، آرایش سبد سوخت کشور نشان می دهد که حدود 70 تا 75 درصد به گاز وابسته است؛ این میزان وابستگی در هیچ جای دنیا مشابه ندارد، چه کشورهایی که منابع سوخت فسیلی فراوان دارند و چه کشورهایی که مصرف کننده صرفه جوی انرژی هستند، در طول سال، تقریباً 80 تا 83 درصد سبد سوخت نیروگاه ها، به ویژه نیروگاه های بخار، به گاز وابسته است، در حالی که در دنیا، این سهم در نیروگاه ها حدود 20 تا 23 درصد است.

بنابراین می توان گفت ما در بحث گاز ناتراز نیستیم، بلکه در تنوع بخشی به سبد سوخت و استفاده نکردن از بقیه حامل های انرژی ناترازی داریم. مصرف گاز در کشور بسیار بالاست و تقریباً تمام جمعیت شهری و حدود 86 تا 90 درصد جمعیت روستایی از گاز استفاده می کنند. در بعضی مناطق حتی همزمان برق و گاز به عنوان دو حامل انرژی اصلی در دسترس است که در دنیا کم نظیر است. به این ترتیب، ما بیش از حد به گاز وابسته هستیم و در واقع، در این بخش، بیش تراز هستیم.

میزان مصرف گاز در یک روز در فصل سرد چقدر است؟

در زمستان، میزان مصرف روزانه گاز در بخش خانگی به طور متوسط نزدیک به 330 میلیون مترمکعب است و در روزهای سرد به 400 میلیون مترمکعب در روز هم می رسد. سال گذشته میزان مصرف تفاوت زیادی با امسال نداشت، زیرا افزایش تولید گاز با افزایش تعداد مشترکان جدید و رشد مصرف نیروگاهی و صنعتی متوازن بود.

نکته مهم این است که بسیاری از پالایشگاه های کشور در نیمه دوم عمر خود هستند و میزان تولید گاز آن ها به مرور کاهش می یابد، اما با افزایش تولید از بالادست، این کاهش جبران می شود.

چه تدابیری برای تأمین گاز برای صنایع و نیروگاه ها در نظر گرفته اید؟

امسال، با پیگیری های دقیق و جلسات فشرده و هماهنگی های صورت گرفته در وزارت نفت، وضعیت نسبت به سال گذشته بهتر است. تاکنون حدود 2 میلیارد و 500 میلیون مترمکعب گاز بیشتر نسبت به مدت مشابه پارسال به نیروگاه ها داده ایم که این باعث می شود نیروگاه ها در فصل گرم و اوج مصرف، به جای استفاده از نفت گاز یا گازوییل، از گاز بیشتری بهره ببرند و ذخایر سوخت مایع نیروگاهی برای ورود به فصل سرد افزایش یابد. هم اکنون نزدیک به 3 میلیارد و 250 میلیون مترمکعب ذخیره داریم که تقریبا 2.5 برابر سال گذشته است.

درخصوص تعمیرات اساسی پالایشگاه ها، تأسیسات و تجهیزات توضیح می دهید؟ آیا تا پایان مهرماه به اتمام می رسد؟

تعمیرات اساسی در زمان مشخص انجام شده و تا پایان مهرماه به پایان می رسد. این اقدامات باعث می شود واحدهای پالایشگاهی سریع تر به سرویس بازگردند و آرایش زمستانی تولید گاز و متعاقب آن، برق به خوبی آماده شود.

میزان گازی که امسال به نیروگاه ها تحویل دادیم، نسبت به سال های گذشته بی نظیر است. سبد سوخت نیروگاه ها عمدتاً توسط گاز تأمین می شود و تنها بخش محدودی از گازوییل برای واحدهایی استفاده می شود که به دلایل تعمیرات و برنامه های نگهداری، به آن نیاز دارند.

در ماه های سرد سال، به دلیل ناترازی انرژی و وابستگی بیش از حد به گاز در نیروگاه ها و بخش صنعت، توجه ویژه ای به توسعه منابع تجدیدپذیر شد. هدف این است که هرگونه رشد در این بخش ها، به تنوع بخشی سبد سوخت کمک کند و تولید برق در کشور از منابع متنوع مانند تجدیدپذیرها یا تولید برق هسته ای بهره مند شود.

جمع بندی وضعیت در مهرماه نشان می دهد که شرایط امسال بهتر است، اما اقتضائات کشور متفاوت از سال گذشته است. امسال جنگ 12 روزه و شرایط سخت گرمای بی سابقه در عسلویه را تجربه کردیم. همکاران ما در طول روز چند بار لباس کار خود را تعویض می کردند و ایستگاه های تقویت فشار باید با حداکثر پایداری آماده می بودند.

همچنین، برنامه ریزی دقیق برای عیب یابی خطوط لوله و هماهنگی بین بالادست، وزارت نفت و شرکت ملی گاز انجام شد. به همین دلیل آمادگی شبکه نسبت به سال گذشته بهبود یافته است.

امسال نیز جلسات مدیریت سوخت در وزارت نفت با راهبری وزیر محترم نفت برگزار شد و پیگیری تعهدات بخش های مختلف به دقت انجام شد. وضعیت نیروگاه ها، تأمین سوخت و ذخیره سازی بهتر از سال گذشته است.

در مورد آخرین وضعیت ذخیره سازی گاز نیز بفرمایید

میزان تزریق گاز در مخازن ذخیره سازی، بالغ بر 14 درصد نسبت به سال گذشته افزایش یافته؛ زمستان سال گذشته، برداشت قابل توجهی را از مخازن ذخیره سازی داشتیم که تا نیمه اول فروردین ماه نیز ادامه داشت، در حالی که امسال با برنامه ریزی دقیق، وضعیت ذخیره سازی هم در سراجه و هم در شوریجه بسیار بهتر است.

میزان ذخیره سوخت، به ویژه گازوییل، به نزدیک دو و نیم برابر سال گذشته رسیده و در حال حاضر حدود 3 میلیارد و 250 میلیون لیتر گازوییل در مخازن نیروگاهی داریم و ظرفیت 92 تا 95 درصد نیروگاه ها کاملاً پر است.

به نظر شما امسال زمستان نیز شاهد خاموشی خواهیم بود؟

مدیریت خاموشی در اختیار وزارت نیرو است؛ در واقع می توان گفت که وزارت نفت تأمین کننده سبد سوخت شامل گاز، گازوییل و نفت کوره است که آن را در اختیار وزارت نیرو قرار می دهد و مدیریت توزیع آن با وزارت نیرو است. بر اساس هماهنگی ها و برنامه ریزی های انجام شده، وزارت نیرو در زمستان مشکلی برای تولید برق نخواهد داشت. البته وقوع خاموشی ممکن است به دلیل مسایل تجهیزات دوار یا پیچیدگی های شبکه برق و گاز باشد که جزو حوزه اختیارات وزارت نیروست، اما اطمینان دارم که میزان سبد سوختی که وزارت نفت تأمین می کند، کافی است.

واقعاً با شرایط فعلی که بسیار سخت است و با توجه به این که ایران به عنوان سومین تولیدکننده گاز جهان شناخته می شود، وضعیت جای تأمل و تفکر دارد. به نظر من نباید مشکلی باشد.

درمورد آخرین وضعیت صادرات و واردات گاز بفرمایید

طبق قانون برنامه هفتم، الزامات کشور بر این است که حتماً تجارت منطقه ای گاز داشته باشیم. این تجارت اهمیت بالایی دارد، زیرا اتصال خطوط لوله به کشورهای دیگر، علاوه بر مدیریت انرژی و مسایل اقتصادی، امنیت انرژی و سیاست انرژی را نیز تحت تأثیر قرار می دهد. بنابراین همه کشورهای صاحب گاز در این زمینه فعال هستند.

تاریخچه صادرات گاز ما نشان می دهد که از زمان کشف چاه های بیدبلند و پس از انقلاب، همواره تلاش شده تا مازاد گاز به کشورهای دیگر صادر شود. به عنوان مثال، قبل از انقلاب با شوروی قراردادی بسته شد که منجر به احداث خط 1106 کیلومتری و صادرات گاز شد. بعد از کشف مخزن مشترک عسلویه نیز، برداشت و صادرات گاز مجدداً در دستور کار قرار گرفت. قراردادهای بلندمدت با ترکیه و عراق هم نمونه های دیگری از تعهدات صادراتی هستند.

مذاکره با روسیه برای واردات گاز در چه مرحله ایی قرار دارد؟

رهبر معظم انقلاب و وزیر نفت بر تقویت واردات گاز تأکید کرده اند و خوشبختانه مذاکرات با روسیه به نتایج خوبی رسیده و منتظر نهایی شدن قیمت و مکانیزم پرداخت هستیم، حتی در مکانیزم پرداخت هم پیشرفت های خوبی پیدا کردیم.

در حال حاضر، در فصل سرد، اولویت اصلی ما مصرف داخلی است. هیچ گاه نباید گاز خانگی، تجاری، صنایع غیرعمده و حمل ونقل دچار قطعی شود. صنایع غیرعمده شامل صنایع کوچک و متوسط، مانند صنایع غذایی و دارویی هستند که اهمیت بالایی دارند.

واردات گاز چه اثراتی بر اقتصاد داخلی دارد؟

گاز وارداتی با قیمت واقعی، به بخش مولد کشور اختصاص می یابد و کمک می کند تا اقتصاد داخلی، اشتغال، تولید و رشد اقتصادی تقویت شود و در نهایت به امنیت و حال عمومی مردم نیز کمک می کند.

آیا در حال حاضر صادرات گاز به ترکیه و عراق انجام می شود؟

بله با این توضیح که قرارداد صادرات گاز به ترکیه و عراق یک قرارداد بلند مدت است، نگاه وزارت نفت و شرکت ملی گاز این است که تعهدات را به گونه ای مدیریت کنیم که مصرف کنندگان داخلی نیز تأمین پایداری داشته باشند؛ در واقع وقتی قرارداد بین المللی بسته می شود، باید بازیگری در سطح بین المللی داشته باشیم. ایران به عنوان سومین تولیدکننده گاز دنیا، باید در این میدان حضور داشته باشد تا فرصت ها از دست نرود.

در حوزه مدیریت مصرف چه اقداماتی صورت گرفته است؟

بحث مدیریت و بهینه سازی مصرف انرژی بسیار جدی و حائز اهمیت است؛ تاکنون در خیلی از موارد به صورت اقتضایی تصمیم گیری شد. گاز را به مناطق دوردست و حتی خوش نشین رساندیم که اساساً توجیه نداشت، اما یکی از اقدامات مهم وزارت نفت، توجه جدی به بهینه سازی مصرف انرژی است.

از سال گذشته، اقدامات بسیار اساسی انجام شد؛ در بحث کارورهای انرژی، پایلوتی انجام شد که مورد تأیید قرار گرفت و توانست مصوبه هیأت وزیران را بگیرد. برنامه هایی مانند نصب بخاری های راندمان بالا که قرارداد یک میلیون و 725 هزار دستگاه امضا شد و 300 هزار مورد آن تا آخر سال نصب می شود و مابقی ظرفیت شورای اقتصاد نیز در حال تهیه است.

درخصوص گواهی های صرفه جویی انرژی، فرهنگ سازی در مدارس و همیاران گاز، همگی در راستای مدیریت مصرف و افزایش بهره وری انرژی انجام شده است.

گازطبیعی، به عنوان سوختی پاک تر نسبت به سایر سوخت های فسیلی، باید با توجه به ارزش و محدودیتش، بهینه مصرف شود. هر مولکول گازطبیعی که امروز استفاده می کنیم، میلیون ها سال پیش تولید شده و باید با دید درست و رویکرد علمی از آن بهره برداری کنیم، نه با راندمان پایین و مصرف بی رویه که اکنون در نیروگاه ها، و صنایع و حتی بخش خانگی شاهد آن هستیم.

ما دومین دارنده مخازن گازی دنیا هستیم. اما باید دقت کنیم که گاز، یک منبع ارزشمند و با ارزش افزوده بالا است و منطقی نیست که عمده آن در خانه های مان مصرف شود، در حالی که می توان آن را به پتروشیمی و صنایع با ارزش افزوده بالا داد. متأسفانه در برخی خانه ها از بخاری هایی با راندمان کمتر از 50 درصد استفاده می شود که علاوه بر اتلاف انرژی، بهره وری اقتصادی و ملاحظات محیط زیستی ندارد. این موضوع بخشی ساده است، اما بخش دیگری هم به باورها و عادات مصرفی ما برمی گردد.

پیش از این، در مورد کاهش روزانه حدود 25 میلیون مترمکعبی گاز با کاهش تنها یک درجه دمای بخاری صحبت شده بود. در این مورد توضیح می دهید؟

بله! یکی از اقدامات بسیار خوبی که از ظرفیت مصوبه هیأت وزیران انجام شد، رعایت دمای 20 درجه سانتی گراد در زمستان است. در دنیا این دما به عنوان دمای آسایش یا رفاه شناخته می شود. وقتی ما در خانه های مان دمای 25 تا 28 درجه را تنظیم و در را باز می کنیم، بدن دچار تغییرات ناگهانی می شود و مشکلات سرماخوردگی و کاهش ایمنی بدن به وجود می آید. اگر مصرف کنندگان خانگی و تجاری دمای خانه را تنها یک درجه کاهش دهند، روزانه حدود 25 میلیون مترمکعب گاز معادل تولید یک فاز در عسلویه صرفه جویی خواهد شد.

گاز می تواند پیشران توسعه باشد، اما به شرطی که کل زنجیره تولید و مصرف درست عمل کند. تنها شرکت ملی گاز یا وزارت نفت مسئول تولید نیستند؛ اگر تولید افزایش یابد و مصرف بی رویه نیز افزایش پیدا کند مسئله ناترازی انرژی باقی خواهد ماند. 75 درصد از تولید گاز کشور در بخش دریا است و بیشترین مصرف در شمال کشور و در زمستان رخ می دهد. بنابراین هزینه تولید یک مترمکعب گاز در جنوب و انتقال آن به شمال بسیار بالا است، در حالی که برخی مصرف کنندگان خانگی یا باغ ویلاها، این گاز را برای رفاه خود صرفاً می خواهند، لذا منطقی تر این است که در این موارد باید قیمت صادراتی یا قیمت تمام شده یا حتی قیمت عدم النفع صنایع دریافت شود.

به همین دلیل، مدیریت مصرف و بهینه سازی انرژی یک ضرورت ملی است و هیچ جایگزینی ندارد. اگر درست مصرف نکنیم، حتی ممکن است مجبور به واردات گاز شویم. افزایش تولید با هزینه بالا قابل مقایسه با اقدامات ساده مدیریت مصرف خانگی، مانند بستن پنجره، استفاده از پرده ضخیم، تنظیم دمای 20 درجه سانتی گراد و پوشیدن لباس مناسب نیست. این اصول در همه کشورهای دنیا رعایت می شود و نباید مصرف ما از استانداردهای جهانی بیشتر باشد.

وظیفه شرکت ملی گاز و همکاران ما این است که گاز خانگی قطع نشود و با تمام توان، شبکه پایدار بماند. اما این موضوع یک مسأله ملی است و تک تک افراد جامعه باید در رعایت مصرف بهینه سهیم باشند تا بتوانیم از این نعمت استراتژیک، به بهترین نحو بهره برداری کنیم و سربلند باشیم.