وضعیت ناترازی صندوق های بازنشستگی به یکی از ابرچالش های اقتصادی و اجتماعی ایران تبدیل شده است. از میان صندوق های بازنشستگی کشوری، سازمان تامین اجتماعی نیروهای مسلح، صندوق بازنشستگی کارکنان فولاد و صندوق وزارت اطلاعات، به دلیل کمبود منابع داخلی، قادر به پرداخت حقوق بازنشستگان نبوده و ناچار به دریافت استقراض از بودجه دولت هستند.

به گزارش دنیای اقتصاد، اعتبارات تخصیص یافته به این صندوق ها در بودجه سال1404 با افزایش بیش از 71درصدی نسبت به سال1403 به 777هزار میلیارد تومان رسیده که معادل 17درصد از کل بودجه عمومی کشور است.

در حال حاضر یکی از چالش های اصلی کشور ناترازی صندوق های بازنشستگی و وابستگی آنها به بودجه عمومی است. این وابستگی در سال های اخیر روندی افزایشی داشته است. صندوق های بازنشستگی که زمانی مازاد منابع داشتند، امروزه برای پرداخت تعهدات جاری خود نیازمند حمایت مستقیم دولت هستند. این وضعیت در پی عملکرد نامطلوب سرمایه گذاری ها، شرکت های زیان ده زیرمجموعه و بدهی های انباشته دولت به این صندوق ها است.

براساس گزارش مرکز پژوهش های مجلس حدود 28.5 میلیون نفر مشترک صندوق های بازنشستگی در کشور هستند که از این تعداد 21 میلیون نفر مستمری بگیر سازمان تامین اجتماعی، 2.5 میلیون نفر مشترک صندوق بازنشستگی کشوری، 3 میلیون نفر مشترک صندوق روستاییان و عشایر و حدود 1.3 میلیون نفر نیز مشترک صندوق تامین اجتماعی نیروهای مسلح هستند.

از این میان، صندوق بازنشستگی کشوری، سازمان تامین اجتماعی نیروهای مسلح، صندوق بازنشستگی کارکنان فولاد و صندوق وزارت اطلاعات از طریق منابع داخلی خود نمی توانند حقوق بازنشستگان را بپردازند و مجبور به استقراض از بودجه دولت هستند.

میزان اعتبارات دریافتی صندوق ها در بودجه1404 با رشد بیش از 71درصدی نسبت به سال1403 به 777هزار میلیارد تومان رسیده است که 17درصد از بودجه عمومی کشور را تشکیل می دهد. بیشترین منابع اختصاص یافته به صندوق بازنشستگی کشوری است که با 54درصد رشد نسبت به سال1403 به رقم 393.9هزار میلیارد تومان رسیده است.

رشد بودجه اختصاص یافته به سازمان تامین اجتماعی نیروهای مسلح 36درصد گزارش شده و به رقم 197.7هزار میلیارد تومان رسیده است. سهم صندوق فولاد و صندوق وزارت اطلاعات به ترتیب با 33 و 40درصد رشد از بودجه عمومی، به ترتیب 16.4 و 2.8هزار میلیارد تومان سهم می برند.

علاوه بر موارد پیشین، دولت ملزم است در مجموع مبلغ 200هزار میلیارد تومان بابت تادیه بدهی حسابرسی شده به سازمان تامین اجتماعی (185هزار میلیارد تومان) و صندوق بیمه اجتماعی کشاورزان، روستاییان و عشایر (15هزار میلیارد تومان) پرداخت کند که تسویه بدهی دولت به سازمان تامین اجتماعی بیشتر به صورت واگذاری اموال و سهام است.

تامین اجتماعی به عنوان بزرگ ترین صندوق بیمه ای کشور در صورت عدم اصلاحات در سال های آینده به بودجه عمومی وابسته می شود و پیش بینی می شود در کمتر از 30سال آینده میزان وابستگی این صندوق به حدود 10درصد تولید ناخالص داخلی کشور برسد.

بخش عمده ای از منابع بودجه سازمان تامین اجتماعی از وصولی حاصل از حق بیمه بوده که با رسیدن شاغلان به سن بازنشستگی و کاهش ورودی صندوق، وضعیت درآمدی این صندوق شکننده تر از گذشته می شود. از سوی دیگر سهم وصولی حاصل از سرمایه گذاری ها و فروش دارایی ها در سال 1403 تنها 7درصد از منابع بودجه این سازمان را تشکیل می دهد.

طبق بررسی گزارش، متوسط بازدهی کل پنج ساله شرکت های زیرمجموعه سازمان تامین اجتماعی برابر با 21.1درصد بوده است. پس از کسر سود معادل نرخ سپرده (19.8درصد)، متوسط بازدهی شرکت های زیرمجموعه تنها 1.3درصد بوده است.

در خصوص تکالیف قانون در ارتباط با واگذاری سهام مدیریتی یا کنترلی صندوق های بازنشستگی، تدوین ضوابط سرمایه گذاری صندوق ها و دستورالعمل نحوه احراز صلاحیت مدیران عامل و اعضای هیات مدیره شرکت های تابع، احکام مربوطه در زمان تعیین شده اجرایی نشده اند.