اقدامات نظامی ایالات متحده در کاراییب با پیامدهای گسترده و خطرناک همراه شده است؛ اقدامی که نه تنها اهداف اعلامی واشنگتن را محقق نمی کند، بلکه موقعیت بین المللی آن را نیز به چالش می کشد.

به گزارش ایران، درگیری های اخیر میان ایالات متحده و ونزوئلا در دریای کاراییب، نتیجه سال ها تنش فزاینده میان واشنگتن و کاراکاس است؛ تنشی که از آغاز دوران هوگو چاوز، رهبر فقید ونزوئلا، ریشه گرفت. چاوز از ابتدای قدرت گیری در اواخر دهه 1990، سیاست خارجی کشورش را بر استقلال از نفوذ آمریکا استوار کرد.

ملی سازی صنایع نفت ونزوئلا را به یکی از منتقدان اصلی آمریکا در نیمکره غربی بدل ساخت. پس از مرگ چاوز در سال 2013، نیکولاس مادورو همان مسیر را ادامه داد، اما بحران اقتصادی شدید، تورم افسارگسیخته و کاهش تولید نفت، موقعیت دولت او را تضعیف کرد.

در پاسخ، آمریکا مجموعه ای از تحریم های اقتصادی گسترده را علیه ونزوئلا اعمال کرد که عملاً صادرات نفت این کشور را فلج و بحران انسانی گسترده ای ایجاد کرد. در سال های بعد، واشنگتن از مخالفان داخلی مادورو حمایت کرد و حتی دولت ترامپ در 2019 خوان گوایدو را به عنوان رییس جمهوری موقت به رسمیت شناخت.

این روند مداخله گرانه، روابط دو کشور را به پایین ترین سطح در تاریخ خود رساند و ونزوئلا را بیش از پیش به سوی روسیه، چین و ایران سوق داد. از آن زمان، کاراکاس به یکی از محورهای مقاومت در برابر نفوذ آمریکا در آمریکای لاتین تبدیل شد و در سیاست های منطقه ای، همپیمانی استراتژیک با کوبا و نیکاراگوئه شکل گرفت.

در چنین شرایطی، تصمیم اخیر دولت ترامپ برای حملات نظامی در کاراییب و تهدید به حمله در خاک ونزوئلا، امتداد همان سیاست فشار حداکثری است که اکنون پیامدهای خطرناکی برای واشنگتن به همراه آورده است.

تصمیم کاخ سفید برای هدف قرار دادن قایق های غیرنظامی در آب های کاراییب، با محکومیت شدید کشورهای منطقه روبه رو شد. دولت ترامپ مدعی است این حملات با هدف مقابله با قاچاق مواد مخدر انجام می شود، اما تحلیلگران تأکید دارند که انگیزه اصلی، فشار بر دولت مادورو و ایجاد بی ثباتی سیاسی در کاراکاس است. منتقدان می گویند این رویکرد نه تنها تأثیری در مهار قاچاق ندارد، بلکه خطر درگیری گسترده تری را به دنبال دارد که می تواند کل منطقه را درگیر کند.

در هفته های گذشته، ترامپ با امضای فرمانی، ارتش آمریکا را مجاز به اقدام علیه کارتل های مواد مخدر در آمریکای لاتین کرد و اعضای این کارتل ها را جنگجویان غیرقانونی نامید؛ اقدامی که از دید کارشناسان، توجیهی برای مداخله نظامی گسترده تر در نیمکره غربی است.

اما واکنش کشورهای منطقه، از کلمبیا تا برزیل، نشان می دهد که چنین تصمیمی بیش از آنکه بازدارنده باشد، موجب شکل گیری اجماع جدیدی علیه سیاست های مداخله جویانه واشنگتن شده است. نیکولاس مادورو در پاسخ، نیروهای شبه نظامی مردمی را فراخواند تا از سرزمین پدری در برابر تجاوز خارجی دفاع کنند، و گوستاوو پترو، رییس جمهوری کلمبیا، در سازمان ملل هشدار داد که کاراییب به منطقه جنگی تازه ای بدل شده است . لولا داسیلوا، رییس جمهوری برزیل نیز در اجلاس بریکس خواستار خویشتنداری واشنگتن شد و از آمریکا خواست به جای تشدید تنش، بر گفت وگو و همکاری تمرکز کند.

تحلیلگران سه مسیر احتمالی پیش روی واشنگتن را بررسی می کنند: ادامه حملات در کاراییب، گسترش عملیات نظامی در خاک ونزوئلا و یا تلاش برای تغییر رژیم. هر سه مسیر، از دید ناظران، پرهزینه و فاقد منافع روشن برای ایالات متحده است.

در مرحله اول، ادامه حملات به کشتی های غیرنظامی تاکنون جان دست کم 21 نفر را گرفته است و علاوه بر اعتراضات گسترده منطقه ای، تهدید به پیگرد حقوقی و کاهش مبادلات تجاری در کاراییب را نیز در پی داشته است. چنین حملاتی، بدون وجود شواهد مستند درباره وابستگی قربانیان به کارتل های مواد مخدر، مشروعیت اقدامات آمریکا را بشدت زیر سؤال برده و حتی متحدان سنتی این کشور را به انتقاد واداشته است. کارشناسان امنیتی در خود آمریکا نیز هشدار داده اند که تلفات غیرنظامیان می تواند روابط با دولت های شریک را تضعیف و بی ثباتی سیاسی در کشورهای کلیدی را تشدید کند.

مادورو با فعال کردن شبه نظامیان غیرنظامی و تأکید بر دفاع از وطن در برابر تجاوز امپریالیستی ، توانسته است حمایت بخشی از جامعه را بازیابد. ادامه حملات تلاش های واشنگتن برای منزوی سازی دیپلماتیک کاراکاس را نیز با مانع مواجه می سازد. افزون بر آن، تداوم فضای نظامی در کاراییب موجب کاهش فعالیت های اقتصادی، از جمله ماهیگیری، گردشگری و حمل ونقل دریایی شده و نگرانی های امنیتی سرمایه گذاران را افزایش داده است.

در سناریوی دوم، یعنی انجام حملات مستقیم در خاک ونزوئلا، می تواند ابعاد خطرناک تری داشته باشد. چنین اقدامی یادآور تاریخ طولانی مداخلات نظامی آمریکا در آمریکای لاتین است و در فضایی که واشنگتن در حال رقابت ژئوپلیتیکی با چین است، ممکن است موج تازه ای از احساسات ضدآمریکایی را در منطقه برانگیزد. در بعد نظامی، ونزوئلا دارای سامانه های دفاع هوایی پیشرفته روسی و جنگنده های اف-16 است که هرگونه حمله هوایی آمریکا را پرهزینه و پرریسک می کند.

حتی در صورت موفقیت عملیات هوایی، احتمال تأثیرگذاری آن بر قاچاق مواد مخدر بسیار اندک است. تجربه آمریکا در افغانستان نشان داد که حملات هوایی علیه مراکز تولید مواد مخدر تأثیر ناچیزی بر کاهش تجارت غیرقانونی دارد و اغلب باعث افزایش نارضایتی مردم محلی می شود.

اما پرریسک ترین گزینه، تلاش برای تغییر رژیم در ونزوئلاست. هرچند واشنگتن از سال ها پیش به دنبال تضعیف مادورو بوده، اما تحلیلگران هشدار می دهند که مداخله مستقیم برای برکناری او می تواند باتلاقی جدید برای ارتش آمریکا ایجاد کند. هرگونه مداخله خارجی برای برکناری او، مستلزم جنگی گسترده با ارتش ونزوئلا و گروه های مسلح وابسته به دولت است.

چنین جنگی نه تنها خسارات انسانی و مالی سنگینی برای آمریکا و منطقه به دنبال خواهد داشت، بلکه با ایجاد خلأ قدرت، زمینه بروز درگیری های داخلی و چریکی را فراهم می کند. در شرایطی که میلیون ها ونزوئلایی طی سال های اخیر به کشورهای همسایه مهاجرت کرده اند، بروز جنگی تمام عیار موج جدیدی از آوارگان را روانه کلمبیا و برزیل خواهد کرد و ثبات سیاسی این کشورها را به خطر خواهد انداخت. افزون بر آن، درگیری نظامی در یکی از بزرگ ترین کشورهای نفت خیز جهان، بازار جهانی انرژی را دچار تلاطم کرده و می تواند قیمت نفت را تا 20 درصد افزایش دهد؛ امری که در نهایت فشار اقتصادی را بر خود آمریکا نیز وارد خواهد کرد.

از منظر راهبردی، مداخله نظامی در ونزوئلا در تضاد با اولویت های کنونی سیاست خارجی آمریکا قرار دارد. ایالات متحده درگیر حمایت از اوکراین، مهار چین و مدیریت چالش های داخلی اقتصادی است؛ بنابراین گشودن جبهه ای جدید در نیمکره غربی نه از نظر مالی قابل توجیه است و نه از نظر سیاسی.

تداوم حملات و نقض هنجارهای بین المللی، چهره آمریکا را در میان کشورهای آمریکای لاتین مخدوش می کند و آنان را بیش از پیش به سمت همکاری با چین و روسیه سوق می دهد. در سال های اخیر حتی متحدان نزدیک واشنگتن مانند آرژانتین نیز روابط اقتصادی خود با پکن را گسترش داده اند و رفتار یکجانبه آمریکا می تواند این روند را تسریع کند.

در این میان، بحران انسانی ونزوئلا نیز ابعاد تازه ای یافته است. بیش از 7 میلیون نفر از این کشور مهاجرت کرده اند و ادامه فشار نظامی می تواند موج تازه ای از آوارگی و فقر را رقم بزند.

در مجموع، سیاست دولت ترامپ در قبال ونزوئلا و کاراییب، با خطرات استراتژیک فراوان و دستاوردهای اندک همراه است. ادامه مسیر کنونی نه تنها اهداف اعلامی واشنگتن را برآورده نمی سازد، بلکه ایالات متحده را در مسیر انزوا، بی اعتمادی و درگیری های پرهزینه قرار می دهد.

تجربه دو دهه گذشته نشان داده است که مداخلات نظامی یکجانبه، اغلب به نتایجی خلاف انتظار منتهی می شود. بازنگری در رویکرد و بازگشت به راهکارهای دیپلماتیک و همکاری منطقه ای، تنها گزینه ای است که می تواند از تشدید بحران در آمریکای لاتین جلوگیری کند.