فرارو- این مستند با واکاوی جنبه های شخصی و حرفه ای زندگی مارتین اسکورسیزی، از دوران کودکی اش در لیتل ایتالیا تا نبرد با خشم، جاه طلبی و ایمان در سال های پایانی عمر، چهره ای چندلایه از کارگردانی را ترسیم می کند.

به نقل از واشینگتن پست، در مستند تازه ای به کارگردانی ربکا میلر، زندگی و آثار مارتین اسکورسیزی، کارگردان بزرگ سینما، با نگاهی عمیق و شخصی بازخوانی شده است؛ روایتی که همان قدر که ستایش گر نبوغ اوست، بی پروا به ضعف ها و زخم هایش نیز می پردازد.

میلر در مجموعه مستند پنج قسمتی اپل تی وی با عنوان Mr. Scorsese، کوشیده است تا داستان مردی را روایت کند که سینما برایش هم مذهب بود و هم پناهگاه. در دومین قسمت این مستند، دوره ساخت فیلم نیویورک، نیویورک با بازی رابرت دنیرو و لایزا مینلی به تصویر کشیده می شود؛ زمانی که اسکورسیزی در رابطه ای پرتنش با هنرمند و نویسنده، جولیا کامرون، قرار داشت. فیلمنامه نویس و دوست نزدیک او، جی کاکس، در روایت خود می گوید شخصیت جیمی دویل، نوازنده ساکسوفون وسواسی که دنیرو نقشش را بازی می کند، تا حد زیادی بازتابی از خود اسکورسیزی در آن دوران است.

میلر برای تقویت این ایده، صحنه ای را نشان می دهد که در آن جیمی با خشم از فرانسیس (با بازی مینلی) می پرسد آیا می خواهد او سازش را بشکند؟ دنیرو فریاد می زند: این تنها چیزی ست که بعد از تو برایم مهم است. اگر نتوانم این کار را بکنم، نه برای تو خوبم و نه برای هیچ کس دیگر. در پس این کلمات، میلر تصویری از اسکورسیزی روی صحنه فیلمبرداری نشان می دهد که با عینک آفتابی در ماشین نشسته و به ساکسوفون جیمی خیره شده است. گویی در آن لحظه، واقعیت و خیال در هم تنیده اند.

اسکورسیزی در مستند تأیید می کند که بسیاری از آثارش رنگ و بوی زندگی شخصی اش را دارند. او می گوید جذب شخصیت های تنها و گناهکار شده، همان هایی که در فیلم هایش می بینیم. درباره فیلم نیویورک، نیویورک توضیح می دهد: ما دو انسان خلاق بودیم که با هم زندگی می کردیم و در آن زمان چنین وضعی داشتیم. بنابراین گفتم این همان موضوع فیلم است.

اما وجه احساسی ماجرا در گفت وگوی بعدی با دخترش، دومنیکا کامرون-اسکورسیزی، آشکار می شود؛ دختری که هنگام فیلمبرداری همین اثر به دنیا آمد. او با نگاهی آرام عکسی را در دست می گیرد و می گوید: این از معدود عکس هایی ست که از من با پدر و مادرم دارم. مادرم مرا مستقیم از بیمارستان به صحنه فیلمبرداری آورد.

در ادامه، او با صدایی تحلیلی اما بی کینه، از پیوند میان زندگی و هنر پدرش سخن می گوید: این فیلم به وضوح از زندگی خودش الهام گرفته بود، از ازدواجی که در میان موفقیت در حال فروپاشی بود و از مرزی محو میان هنر و واقعیت. میلر سپس صحنه ای را می گنجاند که در آن جیمی با خشم بر سر فرانسیس فریاد می زند: من گفتم بچه دار شو؟ و او می گرید. در این لحظه، لبخند آرام دختر اسکورسیزی معنایی دیگر پیدا می کند؛ شاید نشانه ای از سال ها سازگاری و سکوت در برابر آشوب.

با وجود صراحت مستند، برخی جزییات حذف شده اند. میلر به اعتیاد کوکایین اسکورسیزی می پردازد، اما از رابطه عاشقانه اش با مینلی در دوران ازدواج با کامرون سخنی نمی گوید. بااین حال، این مستند نه مدح نامه ای است و نه افشاگری؛ بلکه تلاشی متعادل برای درک پیچیدگی های نابغه ای است که سینما را با زندگی اش درآمیخت.

میلر در ترسیم پرتره ای انسانی از اسکورسیزی، از قضاوت پرهیز می کند. او همان روشی را به کار می گیرد که خود اسکورسیزی در آثارش درباره ضدقهرمانانش به کار بسته بود: نشان دادن انسان هایی آسیب دیده و گم گشته که با وجود گناهانشان هنوز رگه ای از رستگاری در آن ها باقی است.

در نخستین قسمت، مستند به دوران کودکی اسکورسیزی در محله لیتل ایتالیا در منهتن بازمی گردد؛ روزهایی که او از آسم رنج می برد و پناهش سالن های تاریک و خنک سینما بود. تصاویر آرشیوی، مصاحبه های تازه با دوستان دوران کودکی و فیلم های خانوادگی در کنار هم قرار می گیرند تا جهان کودکی او را زنده کنند. حتی نقاشی های او از فیلم های خیالی دوران کودکی اش با انیمیشن بازسازی شده اند.

میلر با نشان دادن عکس هایی از اسکورسیزی در لباس شاگرد کلیسا و یاد کردن از کشیش جوانی به نام پدر فرانسیس پرینسیپ، که بر تربیت فرهنگی و معنوی او تأثیر گذاشت، به جنبه مذهبی شخصیت او می پردازد. اسکورسیزی در روایتش از همان دوران، میان ایمان و جاه طلبی در نوسان است. او خاطره ای از مرگ یکی از دوستانش بر اثر سرطان بازگو می کند و می گوید دیدن تابلو کارخانه کنسروسازی در بالای گورستان باعث شد تصمیم بگیرد هرگز کارمند هیچ شرکتی نشود.

او با صراحت می گوید: آدم باید به اندازه کافی بی رحم باشد تا بتواند هنرمند شود. مستند سپس سال های دانشگاه نیویورک را مرور می کند؛ دوره ای که اسکورسیزی زیر نظر استاد فیلم سازی، هایگ مانوگیان، پرورش یافت و آثاری چون It’s Not Just You, Murray! و The Big Shave را ساخت. در این میان، رابطه اش با تدوینگر برجسته، تلما شون میکر، اهمیت ویژه ای می یابد. روایت شون میکر از تصمیم های هنری او در Raging Bull و دیگر آثار، از دقیق ترین تحلیل هایی است که تاکنون از سبک اسکورسیزی ارائه شده است.

در طول مستند، او با صراحت درباره شکست ها، تردیدها و پروژه هایی که از نتیجه شان راضی نبوده سخن می گوید. فراز و فرود همکاری اش با دنیرو و لئوناردو دی کاپریو، درگیری هایش با استودیوها و نبردش با اعتیاد، همه با لحنی انسانی و بدون اغراق بازگو می شود.

میلر در قسمت پایانی، به تضاد میان ایمان، خشم و پیری می پردازد. اسکورسیزی در این بخش صادقانه اعتراف می کند که سال ها گرفتار خشم بوده است. او با یادآوری روزهایی که وسوسه شده بود مدیران استودیو را تهدید کند یا وسایل را از پنجره پرت کند، می گوید: خشم می تواند تو را ببلعد. سال ها همین شد. معجزه است که از آن بیرون آمدم.

ایزابلا روسلینی، همسر سابقش، در مستند می گوید: مارتین می توانست واقعاً خشمگین شود. نه علیه من، اما گاهی چنان انفجاری از خود نشان می داد که ترسناک بود. یک بار دوستی از او فیلم گرفت و وقتی خودش دید، از میزان خشونتش شوکه شد. میلر در این لحظه تصاویری از Raging Bull، Goodfellas و The Wolf of Wall Street را در هم می آمیزد تا خشم خلاقه اسکورسیزی را در بستر آثارش نشان دهد.

به گفته دخترش، آشنایی او با مدیتیشن هنگام ساخت مستند George Harrison: Living in the Material World در سال 2011 نقطه عطفی بود که به آرامشش انجامید. دستیار قدیمی اش، مارگارت بود، یادآور می شود: صبح ها گاهی کار کردن با او سخت بود. فضای کار می توانست متشنج باشد. اما اکنون، دختر کوچک ترش فرانچسکا تصویری از پدری آرام و صمیمی ارائه می دهد؛ مردی که در خانه می ماند، با خانواده شام می خورد و کمتر در انظار عمومی دیده می شود. او با لبخند به یاد می آورد: فقط یک بار با پدرم در رستوران پیتزا خوردیم. برایش تجربه ای خاص بود، چون معمولاً در خانه می ماند.

میلر در پایان، با درهم آمیختن این لحظات خانوادگی و صحنه هایی از فیلم The Irishman، به نوعی جمع بندی فلسفی می رسد: قهرمان اسکورسیزی در فیلم، پیر و تنها در خانه سالمندان نشسته است. تدوینگرش شون میکر می گوید: او تنهاست، و بهایش را پرداخته.

اما مستند در لحظه پایانی از این تلخی فاصله می گیرد. تصویری از اسکورسیزی و دنیرو در صحنه فیلمبرداری دیده می شود؛ دو رفیق پیر که هنوز با اشتیاق همان جرقه جوانی در حال کارند. اسکورسیزی با نگاهی آرام می گوید: وقتی ایمان را بفهمی، احتمالاً مرده ای. همه اش جست وجوست، در تاریکی حرکت کردن و لمس کردن چیزها تا شاید راه را بیابی. تنها نکته این است که باید پیش بروی.