در حالی که کشورهای اروپایی به سرعت به سمت نسل بعدی جنگنده های چندمنظوره پیش می روند، سوئد اعلام کرده است که برنامه توسعه جنگنده تاکتیکی آینده (Future Tactical Jet Program) را با هدف طراحی جایگزینی برای JAS-39 Gripen آغاز کرده است.

این پروژه که توسط شرکت ساب (Saab) رهبری می شود، گامی استراتژیک برای حفظ استقلال نظامی سوئد و تداوم توانایی آن در رقابت با جنگنده های نسل پنجم آمریکا، یعنی F-22 Raptor و F-35 Lightning II خواهد بود.

جنگنده های گریپن در دو دهه اخیر نماد مهندسی مستقل سوئدی بوده اند. هواپیماهایی سبک، ارزان و قابل اعتماد که با تکیه بر فناوری داخلی و طراحی ماژولار، به کشورهای کوچک تر نیز توانایی دفاع هوایی پیشرفته داده اند. نسخه جدید این خانواده، Gripen E/F، با رادار AESA، توانایی جنگ الکترونیک گسترده و ارتباطات شبکه محور، یکی از پیشرفته ترین جنگنده های نسل 4.5 محسوب می شود.

با تغییر توازن قدرت هوایی و گسترش جنگنده های نسل پنجم در ناتو و آسیا، سوئد به خوبی می داند که عصر گریپن رو به پایان است، و برای حفظ برتری هوایی در دهه های آینده، سرمایه گذاری بر سامانه های جدید، هوش مصنوعی، سنسورهای یکپارچه و قابلیت های همکاری انسان و ماشین امری اجتناب ناپذیر است.

در حالی که کشورهای اروپایی مانند فرانسه، آلمان و اسپانیا در قالب پروژه FCAS و بریتانیا و ایتالیا با طرح Tempest به سمت توسعه مشترک نسل ششم حرکت می کنند، سوئد مسیر متفاوتی را برگزیده است.

سخنگوی شرکت ساب تأکید کرد: ما خواهان حفظ استقلال طراحی هستیم، اما درهای همکاری بین المللی به ویژه با بریتانیا باز است.

به نظر مقامات دفاعی استکهلم ترجیح می دهند مسیر آینده را بر پایه نیازهای ملی و قابلیت های داخلی تعریف کنند، و به کنسرسیوم های چندملیتی وابسته نباشند.

در مقاله ای از نشریه National Security Journal ، کارشناسان نظامی گریپن E را بهترین جنگنده جهان که F-22 یا F-35 نیست توصیف کرده اند.

از جمله دلایلی که گریپن را در رده یک جنگنده نسل پنجمی قرار می دهد می تواند به موارد زیر اشاره کرد.

با وجود این مزایا، کارشناسان معتقدند که در برابر تهدیدات نوین؛ از پهپادهای هوشمند تا نبردهای فرامنطقه ای، حتی گریپن E نیز نیازمند تحول اساسی است.

سوئد که پس از حمله روسیه به اوکراین به عضویت ناتو درآمده، اکنون خود را در جایگاه یک عضو فعال در بازتعریف دفاع هوایی اروپا می بیند. برنامه جنگنده تاکتیکی آینده، در واقع پاسخی است به نیاز ناتو برای جنگنده های قابل اطمینان، ارزان و چندمنظوره که بتوانند در عملیات مشترک با F-35 و Eurofighter مشارکت کنند.

به گفته ی تحلیلگر دفاعی مجله The War Zone ، سوئد با اتکا به سابقه مهندسی در ساب و انعطاف طراحی، می تواند پلی میان فناوری نسل پنجم و ششم بسازد. جنگنده ای که نه فقط برای دفاع از اسکاندیناوی، بلکه برای حضور در هر سناریوی ناتو طراحی می شود.

منابع نزدیک به ساب می گویند که طرح مفهومی جنگنده آینده شامل هوش مصنوعی برای تصمیم گیری لحظه ای، همکاری با پهپادهای خودمختار (Loyal Wingman) و استفاده عملیاتی از فناوری واقعیت افزوده خواهد بود.

هدف نهایی، ساخت پلتفرمی است که بتواند تا دهه 2040 در شبکه نبرد دیجیتال ناتو عمل کند.

با سرمایه گذاری در پروژه Future Tactical Jet Program، به نظر می رسد سوئد قصد دارد بار دیگر ثابت کند که کشوری کوچک نیز می تواند در رقابت غول های نظامی سهمی تعیین کننده داشته باشد.