فرارو- ابوالفضل محمد بن حسین بیهقی، تاریخ نگار و دبیر ایرانی است. بیهقی یکی از مهم ترین چهره های تاریخ پس از اسلام ایران به شمار می رود.

به گزارش فرارو، عمده شهرت ابوالفضل بیهقی به سبب نگارش تاریخی موسوم به تاریخ بیهقی است. تاریخ بیهقی، درواقع تاریخ درباری دوران غزنویان است که چندین سال از حکومت غزنویان را در بر می گیرد.

ابوالفضل بیهقی در سال 374 هجری خورشیدی در سبزوار متولد شد. روزگار جوانی اش را در شهر نیشابور و با تحصیل در علوم مختلف گذراند. سپس وارد دیوان رسالت دربار محمود غزنوی شد و به مدت 19 سال زیر نظر بونصر مشکان به یادگیری فنون دبیری پرداخت و همچنین به عنوان دستیار مشکان به خدمت گماشته شد.

بیهقی به سبب زندگی در دربار غزنویان، آشنایی زیادی با حکومت غزنوی و حکام آن به دست آورد. در ادامه و با مرگ بونصر مشکان، بوسهل زوزنی به عنوان دبیر رسائل دربار غزنوی گماشته شد و بیهقی نیز به عنوان دستیار او خدمتش را در دربار غزنویان ادامه داد. بیهقی با مرگ مسعود غزنوی و در دوران سلطنت عبدالرشید غزنوی درنهایت به دبیری دیوان رسائل دربار رسید.

بیهقی در ادامه برای مدتی به زندان افتاد. روایت ها در مورد زندانی شدن او متفاوت هستند؛ ابن فُندُق دلیل زندانی شدن او را پرداخت نکردن مهریه همسرش و محمد عوفی دسیسه دشمنان او می داند. بیهقی در ادامه و پس از بازنشستگی از شغل دبیری، به عزلت رفت و مشغول نگارش کتاب تاریخش شد. کتاب تاریخ بیهقی، در 30 مجلد نوشته شده بود که درنهایت تنها 5 مجلد از آن باقی ماند.

بنابر شواهد موجود، تاریخ بیهقی از اولین پادشاه دوره غزنوی، یعنی ناصرالدین سبکتگین، شروع شده و تا پایان دودمان غزنوی را نیز در بر می گرفته است. بااین وجود، امروز تنهای بخش هایی از این تاریخ باقی مانده است که روایتگر روزگار حکومت سلطان مسعود غزنوی اول است.

گذشته از ارزش تاریخی ای که کتاب بیهقی دارد، باید آن را یکی از نمونه های اعلا در نثرنویسی فارسی دانست که به معنای حقیقی کلمه به استادانه ترین شکل ممکن تالیف شده است. تاریخ بیهقی را علاوه بر عنوان تاریخی آن، می توان رمانی با نثری یگانه قلمداد کرد. بی دلیل نیست که روز بزرگداشت بیهقی، یعنی اول آبان، به عنوان روز نثر پارسی شناخته می شود. این مسئله نشان دهنده اهمیت بالای تاریخ بیهقی است. کتابی که علاوه بر اینکه تاریخ را روایت می کند، تابه امروز منبعی برای تحقیق در مورد نثر فارسی نیز بوده است.

عده زیادی ابوالفضل بیهقی را پدر نثر فارسی می دانند. کتاب او درکنار کتاب هایی مانند تذکره الاولیای عطار و گلستان سعدی و... به عنوان یکی از نمونه های اصیل نثرنویسی به زبان فارسی به شمار می رود. بسیاری از شعرای ایرانی با تکیه بر زبان و نثر بیهقی زبان شعرشان را انتخاب کرده اند؛ دراین بین می توان به احمد شاملو اشاره کرد که به شکل آشکاری تحت تاثیر نثر تاریخ بیهقی است. پربیراه نخواهد بود اگر بگوییم که کاری را که فردوسی در نظم با زبان فارسی انجام داد، تاریخ بیهقی در نثر به انجام رساند. نثر بیهقی، اوج نثرنویسی در ادبیات فارسی است و باید بیهقی را یکی از قلل مهم در راستای مانایی و رشد زبان فارسی به حساب برد.