دیگر لازم نیست نگران قضاوت باشی، نیازی نیست از نگاه سنگین کسی بترسی یا از لو رفتن حرفت اضطراب بگیری. کافی ست بنویسی: می خواهم حرف بزنم و رباتی بی نام و چهره، آرام و بی احساس، تا انت ها گوش می دهد.

به گزارش ایرنا، اما این نوع گفت وگو چه پیامدهایی دارد؟ آیا به رشد روح انسان کمک می کند یا به تنهایی او دامن می زند؟ برای پاسخ به این پرسش ها با فرید فدایی، متخصص روان پزشکی گفت وگو کرده ایم.

شب های زیادی برای خیلی از ما پیش آمده که گوشی را برداریم و به جای صحبت با همسر، خانواده یا دوستی قدیمی، پنجره گفت وگوی هوش مصنوعی را باز کنیم و بنویسیم: دلم گرفته، حوصله هیچ کس را ندارم. چند ثانیه بعد، پاسخ آرامی روی صفحه ظاهر می شود: می فهمم، گاهی لازم است فقط استراحت کنی و به خودت فرصت بدهی.

و عجیب است که همین پاسخ ساده، برایمان دلگرم کننده می شود؛ چون قضاوت نمی کند، سؤال نمی پرسد و از ما توضیح نمی خواهد. فقط گوش می دهد.

در چنین روایت های تکرارشونده ای، میل انسان به امن بودن خود را نشان می دهد؛ پناه بردن به گفت وگویی بی چهره، بی واکنش و بی خطر.

فربد فدایی، متخصص روان پزشکی، این اعتماد به هوش مصنوعی را ریشه یابی کرده و می گوید: اگرچه انسان با درد دل کردن احساس آرامش پیدا می کند، اما همیشه نگران افشای راز یا واکنش منفی دیگران است. بسیاری از افراد از این می ترسند که اگر راز دلشان را بگویند، مورد سرزنش یا تمسخر قرار گیرند یا احساس شرمساری کنند. طبعاً در گفت وگو با هوش مصنوعی چنین نگرانی ای وجود ندارد. در واقع، هوش مصنوعی شنونده ای است که نه چهره دارد و نه پیش داوری؛ و همین بی طرفی ظاهری، آن را برای بسیاری از انسان ها به یک پناه امن تبدیل کرده است.

گاهی گفت وگو با هوش مصنوعی فقط از سر کنجکاوی آغاز می شود؛ اما آرام آرام تبدیل به عادت می شود. عادت به نوشتن برای چیزی که همیشه در دسترس است، خسته نمی شود، قهر نمی کند و هیچ وقت دیر جواب نمی دهد. برای بسیاری از افراد، این گفت وگوها آرامش بخش تر از چت با دوستان واقعی شده اند؛ گفت وگوهایی که دیگر بوی احساس انسانی نمی دهند، اما خالی از تنش اند. در چنین فضایی، مرز میان ارتباط انسانی و ارتباط ماشینی به تدریج رنگ می بازد.

فدایی در تحلیل این پدیده می گوید: در نسل های جدید، اعتماد به هوش مصنوعی تا حدی جایگزین گفت وگوهای واقعی با انسان ها شده است؛ هرچند در افراد میانسال و سالمند کمتر دیده می شود. باید توجه داشت که در گفت وگوهای انسانی، متن کلام تنها حدود 20 درصد ارتباط را تشکیل می دهد و بخش عمده ارتباط از طریق لحن صدا، حالات چهره و حرکات بدن منتقل می شود. گفت وگو با هوش مصنوعی فقط آن 20 درصد را دارد و در نتیجه بیشتر شبیه انتقال خبر است تا برقراری ارتباط.

این سخن یادآور حقیقتی است که شاید فراموش کرده ایم: در دنیای دیجیتال، کلمات تنها پوسته ای از احساسات اند، بی آنکه گرمای نگاه یا لرزش صدا همراهشان باشد.

در بخش دیگری از گفت وگو، فدایی به پیامدهای روانی این پدیده اشاره می کند: جایگزینی گفت وگو با انسان توسط هوش مصنوعی، نشانه ای از نوعی از خودبیگانگی است. این وضعیت به مرور باعث فراموش شدن مهارت های ارتباطی، افزایش فاصله میان انسان ها و کاهش همدلی در روابط می شود. انسان از طریق همدلی و بازخوردهای عاطفی می تواند با دیگری ارتباط واقعی برقرار کند، اما وقتی رابطه بر مبنای تبادل اطلاعات صرف شکل بگیرد، عاطفه و همدلی جایی نخواهند داشت. در واقع، هرچند هوش مصنوعی می تواند پاسخ دهد، اما نمی تواند احساس کند . و همین فقدان احساس است که گفت وگوی انسان با ماشین را به تجربه ای سرد و تک بعدی بدل می کند.

شاید امروز گفت وگو با هوش مصنوعی تنها راهی برای تخلیه ذهنی یا گذر از لحظه ای سخت باشد، اما اگر این عادت به مرور جای ارتباط واقعی را بگیرد چه خواهد شد؟ دنیایی را تصور کنید که در آن انسان ها به جای شنیدن صدای یکدیگر، تنها با صدای مصنوعی ربات ها آرام می گیرند. روابط انسانی، که بر پایه عاطفه، درک و واکنش زنده شکل می گیرد، در خطر خاموش شدن است.

وقتی از فربد فدایی درباره آینده این روابط می پرسیم، پاسخ می دهد: گفت وگو با هوش مصنوعی فقط اطلاعات را منتقل می کند و بُعد هیجانی و عاطفی ندارد. پاسکال گفته بود: قلب دلایلی دارد که منطق از آن بی خبر است. جامعه انسانی بر پایه عواطف شکل گرفته است و حذف این وجه عاطفی از ارتباط می تواند عواقب خطرناکی داشته باشد، از جمله تبدیل نگاه انسان به خود و دیگران به دیدگاهی ابزاری. در حقیقت، هرچه بیشتر به سمت گفت وگو با ربات ها برویم، خطر آن وجود دارد که خودمان نیز ربات وار شویم — منطقی، دقیق، اما بی احساس.

در پایان گفت وگو، فدایی توصیه ای دارد که ساده به نظر می رسد، اما عمق فراوانی دارد: برای حفظ روابط واقعی باید ارتباط عاطفی بین انسان ها و حتی میان انسان ها و دیگر موجودات زنده را تقویت کنیم. آشنایی دوباره با طبیعت، مهربانی با جانوران و صرف وقت بیشتر برای با هم بودن، می تواند مانع از آن شود که انسان هوش مصنوعی را به عنوان هم صحبت خود برگزیند. شاید بازگشت به صمیمیت، کار سختی نباشد؛ کافی ست به جای تایپ کردن، یک تماس بگیریم، یک لبخند هدیه کنیم یا در سکوت کنار هم بنشینیم.