حیدر بایزیدی در اعتماد نوشت: دوره سه ساله متوسطه اول در ایران به واسطه همزمانی اش با دوران نوجوانی از حساس ترین و بحرانی ترین دوران تحصیل دانش آموزان به شمار می رود، چراکه نظام آموزشی بدون تمهید زمینه و بدون توجه به مسائل مربوط به دوران نوجوانی، بلوغ و دگرگونی های جسمی و روحی دانش آموزان را با حجم وسیعی از برنامه ها و طرح ها همراه کرده است که در بسیاری از موارد این برنامه ها یا درحد مستندات بی سرانجام در آرشیو مدارس بایگانی شده اند یا این برنامه ناقص و ابتر به حال خود رها شده اند!

یکی از برنامه های متوسطه اول که اجرای آن با مشکلات متعدد و در بسیاری موارد براساس سلیقه مدیران اجرا می شود برنامه هدایت تحصیلی دانش آموزان می باشد. به صورت خلاصه برنامه هدایت تحصیلی در متوسطه اول متشکل از دو شاخص سابقه تحصیلی (35 امتیاز)، به معنی کسب حد نصاب نمره در دروس اختصاصی و بررسی های مشاوره ای (65 امتیاز) که شامل آزمون های مشاوره (30 امتیاز) و فرم های نظرخواهی والدین (پنج امتیاز)، دبیران، مشاور و دانش آموز هر کدام (10 امتیاز) است.

آزمون های مشاوره ای که در طرح هدایت تحصیلی گنجانده شده، شامل آزمون های رغبت و توانایی می باشد که به صورت آنلاین برگزار می شود. از چالش ها و مشکلات حال حاضر برنامه هدایت تحصیلی به صورت کشوری (البته که موضوع این مقوله نیست) می توان موارد زیر را به صورت خلاصه فهرست کرد:

کمبود ساعات کار مشاوران در مدارس

عدم ثبات برنامه های هدایت تحصیلی

سهل انگاری یا سخت گیری دبیران

آنتن دهی و معضلات اینترنتی در برگزاری آزمون های آنلاین مشاوره ای

عدم توانمندسازی دبیران در رابطه هدایت تحصیلی

عدم اختصاص اعتبارات لازم

حجم زیاد تعداد سوالات در آزمون ها

عدم توانایی دانش آموزان در درک سوالات آزمون های رغبت و توانایی، مبهم بودن و غیراستاندارد بودن تعدادی از سوالات و…!

جدا از چالش های موجود در اصل برنامه هدایت تحصیلی، دو مانع اساسی وجود دارد که برنامه هدایت تحصیلی را با مشکل مواجه می کند؛ اولا، آنچه بدیهی است اینکه اهداف برنامه هدایت تحصیلی متوسطه اول زمانی محقق می شود که سه عنصر والدین، آموزشگاه (مدیر، مشاوره، دبیر و…) و دانش آموزان در تمام مراحل اجرای طرح به صورت هماهنگ مشارکت فعالانه داشته باشند که این هماهنگی قطعا به دلایل متعدد به صورت ناقص انجام می شود.

ثانیا، نکته بسیار ناخوشایند و خلاف قانون اینکه علی رغم تمام تلاش ها برای اجرای برنامه هدایت تحصیلی، در پایان تمام مراحل و صدور فرم مربوطه، با به میان کشیده شدن بحث توازن رشته ای، مدیران ناکارآمد و ناتوان مخصوصا در مناطق روستایی و کم جمعیت به جای حل کردن ریشه ای و استفاده از خلاقیت مدیریتی، با سوءاستفاده از فرم شش امضا دانش آموزان با نوعی اجبار نرم به رشته های مورد دلخواه اداره هدایت می کنند، رشته هایی که دانش آموزان برای انتخاب جهت ادامه تحصیل نه تنها حائز حداقل نمره عملکرد تحصیلی در فرم هدایت تحصیلی نشده اند بلکه دو شاخص اصلی یعنی علاقه و توانایی را نیز برای ادامه تحصیل در این رشته ها را ندارند!

در واقع این عمل خلاف قانون مدیران باعث می شود موضوع هدایت تحصیلی و فعالیت هایی که در طول سال انجام گرفته کاملا بی معنی تلقی شود. برای مثال در آموزش و پرورش منطقه زیویه (استان کردستان) صرفا برای اینکه توازن رشته ای منطقه برهم نخورد و پایه دهم تجربی تشکیل می شود که در یک کلاس 14 نفری 10 نفر با فرم شش امضا ثبت نام شده اند و در پایه دهم ریاضی هم موضوع تقریبا به همان شکل اتفاق افتاده است جدا از اینکه این اتفاق نامیمون هدایت تحصیلی متوسطه اول را کاملا بی معنی می کند و انگیزه ای برای اجرای این برنامه در سال های آتی را باقی نمی گذارد بلکه ممکن است مسیر زندگی دانش آموزان نه تنها به سمت درست هدایت نشود بلکه در قهقرای آسیب های اجتماعی جامعه غرق شوند.

پایان سخن اینکه؛ اگرچه مُشت همیشه نمونه خروار بوده اما امیدواریم خروار این خرمن این بار عاری از آلودگی هایی این چنین باشد و مسوولان آموزشی در سطوح بالا با دیدی کارشناسانه اگرچه نمی توانند چالش های هدایت تحصیلی را برطرف کنند مانع از بروز چنین تخلفاتی با این حجم از وسعت شوند!