فرارو- در میان هیاهوی جنگ جهانی دوم، جایی که فناوری های پیشرفته ای مثل رادار و بمب های هدایت شونده در حال شکل گیری بودند، ایده ای عجیب و غریب در ذهن یک روانشناس برجسته جرقه زد: استفاده از کبوترها برای هدایت موشک!

به گزارش فرارو، این پروژه که به نام پروژه کبوتر (Project Pigeon) شناخته می شود، یکی از عجیب ترین و در عین حال جذاب ترین تلاش های نظامی در تاریخ است که نشان می دهد خلاقیت انسانی در زمان جنگ تا چه حد می تواند مرزهای منطق را جابه جا کند.

داستان پروژه کبوتر در سال 1940 آغاز شد، زمانی که بی. اف. اسکینر، روانشناس برجسته آمریکایی و مبدع نظریه شرطی سازی عامل (Operant Conditioning)، پیشنهادی غیرمنتظره به ارتش آمریکا ارائه داد. اسکینر، که به خاطر آزمایش هایش با حیوانات (مثل موش ها و کبوترها) در جعبه های معروف به جعبه اسکینر شناخته شده بود، معتقد بود که رفتارهای آموخته شده حیوانات می تواند در جنگ کاربرد داشته باشد. او به این فکر افتاد که از توانایی طبیعی کبوترها برای تشخیص الگوهای بصری استفاده کند تا موشک ها را به سمت اهدافشان هدایت کند.

ایده ساده اما عجیب بود: کبوترها را طوری آموزش دهند که با نوک زدن به تصاویر اهداف (مثل کشتی ها یا تأسیسات دشمن) روی یک صفحه، مسیر موشک را تنظیم کنند. این پروژه در ابتدا با نام رمز پروژه کبوتر شروع شد و بعدها به پروژه اورکن (Orcon) تغییر نام داد، مخفف "Organic Control" (کنترل زیستی). اما چرا کبوتر؟ کبوترها بینایی فوق العاده ای دارند، می توانند الگوهای پیچیده را تشخیص دهند و با آموزش مناسب، رفتاری قابل پیش بینی و دقیق از خود نشان می دهند.

فرض کنید یک موشک در حال پرواز به سمت هدف است. در داخل موشک، یک کبوتر آموزش دیده در محفظه ای کوچک نشسته و به یک صفحه نمایش کوچک نگاه می کند که تصویر هدف (مثلاً یک کشتی دشمن) روی آن نمایش داده می شود. این تصویر از طریق لنزی که در دماغه موشک قرار دارد، به کبوتر نشان داده می شود. کبوتر، که قبلاً آموزش دیده تا به تصویر هدف نوک بزند، با هر نوک زدن به صفحه، سیگنالی به سیستم هدایت موشک می فرستد. اگر کبوتر به مرکز تصویر نوک بزند، موشک در مسیر درست باقی می ماند. اما اگر تصویر از مرکز منحرف شود (مثلاً موشک از هدف دور شود)، کبوتر به سمت لبه های صفحه نوک می زند و سیستم هدایت، مسیر موشک را اصلاح می کند.

برای آموزش کبوترها، اسکینر از تکنیک شرطی سازی عامل استفاده کرد. کبوترها یاد گرفتند که با نوک زدن به تصاویر خاص، پاداش (مثل دانه) دریافت کنند. این فرآیند به قدری دقیق بود که کبوترها می توانستند حتی در شرایط پراسترس، مثل تکان های موشک، با دقت به هدف نوک بزنند. اسکینر و تیمش آزمایش های متعددی انجام دادند و نشان دادند که کبوترها می توانند با دقت بالا تصاویر را تشخیص دهند.

با وجود جذابیت ایده، پروژه کبوتر با مشکلات متعددی روبه رو شد. اول اینکه، ارتش آمریکا به سختی می توانست ایده استفاده از حیوانات در جنگ را جدی بگیرد. تصور کنید ژنرال های نظامی در حال بحث درباره موشک های کبوترمحور در کنار رادارها و بمب افکن های پیشرفته! این ایده برای بسیاری خنده دار و غیرعملی به نظر می رسید.

دومین مشکل، مسائل فنی بود. کبوترها باید در محفظه های کوچک و تحت فشار داخل موشک قرار می گرفتند، جایی که لرزش ها، صدا و تغییرات دمایی می توانست عملکردشان را مختل کند. همچنین، سیستم های مکانیکی برای تبدیل نوک زدن کبوتر به سیگنال های هدایت، پیچیده و مستعد خطا بودند. در نهایت، نگهداری و آموزش تعداد زیادی کبوتر برای استفاده در مقیاس بزرگ، چالش لجستیکی بزرگی بود.

اسکینر و تیمش در سال های 1940 تا 1944 چندین آزمایش انجام دادند. در یکی از آزمایش های اولیه، کبوترها با موفقیت توانستند تصاویر کشتی ها را روی صفحه تشخیص دهند و با نوک زدن، مسیر فرضی موشک را اصلاح کنند. ارتش آمریکا در ابتدا بودجه ای محدود (حدود 25,000 دلار) به پروژه اختصاص داد، اما نتایج اولیه امیدوارکننده بودند. در سال 1944، نیروی دریایی آمریکا به پروژه علاقه مند شد و آزمایش های بیشتری انجام گرفت.

با این حال، با پیشرفت فناوری های راداری و سیستم های هدایت الکترونیکی، پروژه کبوتر به تدریج از اولویت خارج شد. در نهایت، ارتش تصمیم گرفت که منابع خود را روی فناوری های پیشرفته تر متمرکز کند، و پروژه در سال 1944 متوقف شد. بعدها، در سال 1948، نیروی دریایی برای مدت کوتاهی پروژه را احیا کرد، اما باز هم به نتیجه عملی نرسید.

اگرچه پروژه کبوتر هرگز به مرحله عملیاتی نرسید، اما تأثیرات ماندگاری داشت. این پروژه نشان داد که ایده های غیرمتعارف می توانند راه را برای نوآوری های بزرگ تر باز کنند. اسکینر بعدها اظهار داشت که این پروژه به او کمک کرد تا درک عمیق تری از رفتار حیوانات و کاربردهای آن در فناوری پیدا کند. همچنین، این پروژه الهام بخش ایده های بعدی در زمینه سایبرنتیک و سیستم های کنترل زیستی شد.

جالب اینجاست که پروژه کبوتر تنها تلاش برای استفاده از حیوانات در جنگ نبود. در همان دوره، پروژه هایی مثل بمب خفاش ها (که در آن خفاش ها بمب های آتش زا حمل می کردند) و استفاده از سگ ها برای شناسایی مین ها آزمایش شدند. اما پروژه کبوتر به دلیل ترکیب عجیب علم روانشناسی، مهندسی و جنگ، همچنان یکی از عجیب ترین ایده های تاریخ نظامی است.