در بدترین فاجعه آتشفشانی قرن بیستم، کوه "پله" در دریای کاراییب و در سال 1902 شاهد فوران گدازه های داغ بود به طوری که تنها در چند دقیقه شهر 30 هزار نفری "سنت پیر" نابود شد و همه ساکنان آن به جز دو نفر کشته شدند.

به گزارش عصر ایران؛ کوه آتشفشانی تفتان نگاه پژوهشگران زمین شناسی جهان را به خود جلب کرده است.

مطالعه ای تازه که در نشریهٔ Geophysical Research Letters منتشر شده، از افزایش آرام ارتفاع قله ی تفتان تا حدود 9 سانتی متر بین ژوییه 2023 تا مه 2024 خبر می دهد. این تغییر سطح می تواند نشانگر انباشت گاز یا مایعات داغ در اعماق زمین باشد و از نظر زمین شناسی اهمیت زیادی دارد.

تفتان در استان سیستان و بلوچستان و 50 کیلومتری شمال شهر خاش واقع شده است ، جایی نزدیک مرز ایران و پاکستان. کوه تفتان از نوع آتشفشان لایه ای است؛ یعنی در طی صدها هزار سال از انباشت لایه های گدازه و خاکستر شکل گرفته است. دانشمندان می گویند آخرین بار 700 هزار سال پیش (7000 قرن قبل) این آتشفشان فعال بوده است. بعد از آن، این کوه شاهد هیچ گونه انفجار یا گدازه ثبت نشده ای نبوده است ، هر چند که برخی گزارش های غیررسمی از درخشش شبانه ای در سال 1902 خبر می دهند ولی مستندی در این باره وجود ندارد.

با این حال همواره فومارول های فعال و بخارهای گوگردی در دهانه های قله مشاهده می شود و بوی گوگرد در اطراف چشمه های آب گرم منطقه محسوس است. فومارول به دهانه های کوچک روی کوه آتشفشانی گفته می شود که هنوز از آنها بخار آب و گازهای داغ مثل گوگرد بیرون می آید.

زندگی در دامنه و اطراف کوه آتشفشان، می تواند خطرناک باشد ؛ اگر روزی آتشفشان تفتان فعال شود شاهد فوران های انفجاری یا خروج گدازه ها خواهیم بود که در آن صورت بیشترین خطر متوجه روستاهای دامنه، منابع آب و کیفیت هوای منطقه خواهد بود.
فوران های احتمالی می تواند با انتشار گازهای گوگردی و دی اکسیدکربن، بارش خاکستر و جریان های آتشفشانی همراه باشد. بسته به شدت فعالیت، میزان خسارت و مرگباری آتشفشان نیز متفاوت خواهد بود. به عنوان یک مثال تاریخی، در بدترین فاجعه آتشفشانی قرن بیستم، کوه "پله" در دریای کاراییب و در سال 1902 شاهد فوران گدازه های داغ بود به طوری که تنها در چند دقیقه شهر 30 هزار نفری "سنت پیر" نابود شد و همه ساکنان آن به جز دو نفر کشته شدند. اما بسیار هم پیش آمده که آتشفشانی فعال شده و تنها به گدازه ریزی مختصری در اطراف و تصاعد دود بر سر خود اکتفا کرده و خسارتی نداشته است.

در یک کلام و برای آسودگی خاطر : "نه".

از دیدگاه زمین شناسی، سامانه زیرزمینی تفتان هنوز در حال تبادل گرما، بخار و گاز است و اخیراً نیز سطح قله حدود 9 سانتی متر بالا آمده است که احتمالاً ناشی از انباشت بخار یا گاز در یک مخزن کوچک زیرسطحی بوده، نه از حرکت مستقیم ماگما (ماده ی مذاب) به سمت بالا. بنابر این خطر فوری تفتان و مناطق اطرافش را تهدید نمی کند هر چند که هیچ آتشفشانی را نمی توان صددرصد بی خطر دانست.
مهم این است که فوران آتشفشان ها معمولاً با نشانه های پیش هشدار همراه است که در مورد تفتان، هیچ یک از این نشانه ها تا امروز مشاهده نشده است.

ایران 10 کوه آتشفشانی معروف دارد که خوشبختانه هیچ کدام شان فعال نیستند.
در زمین شناسی، آتشفشان ها از نظر فعالیت به 4 گروه تقسیم می شوند:

1) فعال: همین الان در حال فوران است یا در آستانه فوران
2) نیمه فعال: هر چند فوران و گدازه و انفجار ندارد ولی علائمی مانند بیرون آمدن گازها و بخارها در آن دیده می شود
3) خفته: در درون و زیر زمین زنده است ولی برخلاف نیمه فعال، هیچ نمود بیرونی ندارد
4) خاموش: به نظر می رسد برای همیشه مرده است و هرگز فعال نخواهد شد

دماوند، در رشته کوه های البرز در شمال تهران: نیمه فعال
تفتان، در استان سیستان و بلوچستان: نیمه فعال
سبلان، در استان اردبیل: نیمه فعال
سهند، در آذربایجان شرقی: نیمه فعال
قلعه حسن علی (راین)، در استان کرمان: نیمه فعال
سر آخور، در خراسان رضوی-قوچان: نیمه فعال
درازو، در خراسان رضوی - قوچان: خفته
میدان آتشفشانی شهسواران (شامل پهنه ای با ابعاد 60 در 120 کیلومتر به شکل بیضی) در سیستان و بلوچستان: خفته
بزمان، در سیستان و بلوجستان: خاموش
ملک سیاه کوه، در سیستان و بلوچستان: خاموش