کارتل ماشین یکی از قطعات مهم و حیاتی در خودروهای احتراق داخلی است. فعالیت موتورهای احتراق داخلی بدون حضور کارتل امکان ناپذیر است. این قطعه با نام های متفاوتی همچون کارتر ماشین یا کارتل روغن نیز شناخته می شود.

در مطلب پیش رو از دیجیاتو به بررسی این موضوع خواهیم پرداخت و نکات تکمیلی پیرامون این قطعه را با یکدیگر بررسی خواهیم کرد. بنابراین اگر می خواهید به پرسش هایی از قبیل کارتل چیست؟ یا کارتل ماشین چیست؟ پاسخ دهید، در ادامه متن با همراه باشید. در این متن موضوعاتی از قبیل جوشکاری کارتل روغن یا شکستن کارتل روغن را نیز بررسی خواهیم کرد. کارتل ماشین چیست و چه وظیفه ای دارد؟

کارتل ماشین که در معنای صحیح با نام کارتر شناخته می شود، قطعه ای مهم و کلیدی در موتورهای درون سوز است که در پایین ترین بخش موتور و چسبیده به بلوک سیلندر قرار دارد. این قطعه را در زبان انگلیسی Oil Pan یا تابه روغن می نامند. به نظر می رسد از نام این قطعه، مشخص است که وظیفه آن چیست.

کارتل خودرو وظیفه دارد تا روغن موتور را پس از اتمام چرخه روغن کاری جمع آوری کرده و ذخیره نماید. این قطعه در واقع مخزن اصلی روغن موتور محسوب می شود. پمپ روغن با کارتل در تماس است و روغن مورد نیاز را برای گردش مجدد در سیستم، از طریق کارتل تأمین می کند. کارتل معمولا شبیه یک سینی بزرگ و عمیق است که مقادیر زیادی روغن درون آن جای می گیرند و به همین دلیل است که انگلیسی ها آن را تابه روغن می نامند.

همان گونه که در قسمت قبلی اشاره کردیم، کارتل ماشین زیر بلوک سیلندر و در پایین ترین نقطه موتور قرار می گیرد. قرارگیری کارتل در این محل باعث می شود تا این قطعه در معرض آسیب های جاده ای همانند برخورد با دست اندازها، سنگ ها و اجسام تیز قرار بگیرد. برای محافظت از این قطعه، یک سپر فلزی یا پلاستیکی به نام سینی زیر موتور در نظر گرفته شده است. همچنین باید به این موضوع اشاره کنیم که این قطعه توسط واشر کارتل به بلوک سیلندر متصل می شود تا از هرگونه نشت روغن جلوگیری به عمل آید.

نقش کارتل ماشین در سیستم روان کاری موتور خودرو حیاتی محسوب می شود. این قطعه چند نقش را در موتورهای درون سوز ایفا می کند که به شرح زیر هستند:

اجزا، جنس و ساختار کارتل خودرو

کارتل خودرو از چند جز اصلی تشکیل شده است. این اجزا شامل واشر، پیچ تخلیه، سینی و پلیت ها (صفحه آهنی داخل کارتل) هستند. در ادامه به جزییات این بخش ها خواهیم پرداخت:

آن طور که در قسمت های قبل اشاره کردیم، کارتل خودرو در معرض ضربات خارجی و همچنین تغییرات دما قرار دارد. بنابراین کارتل باید مقاومت مناسبی داشته باشد. به طور معمول کارتل ها از جنس فولاد یا آلومینیوم ساخته می شوند.

ورق فولادی فشرده رایج ترین و ارزان ترین ماده ای است که برای ساخت کارتل استفاده می شود. این قطعه مقاومت خوبی در برابر ضربه دارد اما وزن آن بالاتر از کارتل آلومینیومی است.

ماده دیگری که برای ساخت کارتل مورد استفاده قرار می گیرد، آلومینیوم است. استفاده از آلومینیوم برای ساخت کارتل به تکنیک ریخته گری نیاز دارد. کارتل های آلومینیومی معمولاً سبک تر هستند و درون آن ها از پره های خنک کننده استفاده شده است تا حرارت را به بیرون انتقال دهند. کارتل های آلومینیومی برای خودروهای اسپرت یا گران قیمت استفاده می شوند.

به طور کلی دو نوع کارتل در خودروها وجود دارد. نحوه تقسیم بندی کارتل ها براساس نوع مدیریت روغن است. این دو نوع، کارتل تر و کارتل خشک هستند.

کارتل تر (Wet Sump) نوع رایج سیستم روغن کاری است که در اکثر خودروهای معمول بازار مورد استفاده قرار می گیرد. در این سیستم، کارتل زیر موتور قرار دارد و تمام روغن موتور هنگامی که فرآیند روغن کاری تمام می شود، در همین مخزن ذخیره می شود. پمپ روغن نیز روغن موتور را به صورت مستقیم از همین کارتل به درون موتور پمپاژ می کند. کارتل های تر ساده هستند، قابلیت اطمینان بالایی دارند و هزینه تولید آن ها نیز پایین است.

کارتل خشک (Dry Sump) برای خودروهای اسپرت و مسابقه ای مورد استفاده قرار می گیرد. در این سیستم، کارتل زیر موتور قرار دارد اما بسیار کم عمق است. در کارتل های خشک، روغن به سرعت جمع آوری می شود و در زمانی کوتاه توسط پمپ های مکش به یک مخزن جداگانه روغن که در جای دیگری از خودرو قرار دارد، منتقل می شود.

تفاوت های کاربردی و ساختاری کارتل خشک و تر:

خرابی کارتل که در شکل های ترکیدگی یا نشتی ظهور می کند، یکی از مشکلات جدی این قطعه است. این مشکل می تواند منجر به آسیب های فاجعه باری شود که سلامت موتور را به خطر می اندازند. خرابی کارتل چند نشانه دارد که در ادامه به آن ها خواهیم پرداخت:

شایع ترین علامت خرابی کارتل، نشتی روغن و مشاهده لکه های روغن موتور زیر خودرو است. این علامت هنگامی که خودرو را برای مدت طولانی پارک کرده اید، بروز پیدا می کند. نشتی کارتل خودرو می تواند بر اثر ضربه مستقیم به بدنه کارتل یا فرسودگی و خرابی واشر کارتل باشد. همچنین در صورت بروز مشکل برای پیچ تخلیه نظیر سفت شدن بیش ازحد یا خرابی واشر پیچ، روغن موتور از کارتل به بیرون نشت خواهد کرد.

اگر کارتل سوراخ شود یا نشتی شدید در آن به وجود آید، سطح روغن موتور کاهش خواهد یافت. هنگامی که سطح روغن موتور به کمتر از حد ایمن برسد، سنسور فشار روغن فعال می شود و چراغ هشدار روغن نیز روشن خواهد شد. در این شرایط باید بلافاصله موتور را خاموش کنید و سطح روغن را چک نمایید. ادامه حرکت در وضعیتی که چراغ روغن خودرو روشن است، به موتور آسیب جدی وارد می کند. همچنین اگر سطح روغن به صورت غیرطبیعی پایین می آید، ممکن است خودرو دچار روغن سوزی شده باشد.

کمبود شدید روغن در اثر نشتی کارتل، باعث می شود تا اجزای متحرک موتور به خوبی روغن کاری نشوند و در اصطلاح خشک کار کنند. بنابراین اگر کارتل نشتی داشته باشد، صداهای ناهنجاری از میل لنگ، یاتاقان ها و سوپاپ ها به گوش خواهد رسید. شنیده شدن صدای ساییدگی فلز روی فلز، نشان دهنده اصطکاک و آسیب داخلی به موتور است.

عوامل مختلفی ممکن است باعث خرابی کارتل خودرو شوند. این عوامل ممکن است به صورت فیزیکی یا شیمیایی، بر سلامت کارتل تأثیر منفی بگذارند. در ادامه دلایل خرابی این قطعه را بررسی خواهیم کرد.

شایع ترین دلیلی که باعث ترک خوردن یا سوراخ شدن کارتل می شود، برخورد مستقیم بدنه آن با اجسام خارجی است. این اتفاق هنگامی رخ می دهد که با سرعت بالا از روی دست اندازهای بزرگ عبور کنید، سنگ ها و قطعات فلزی سطح جاده به کارتل برخورد کنند، خودرو از ناحیه کارتل دچار سانحه شود یا با خودرو سواری به آفرود بروید.

یکی دیگر از دلایل نشتی کارتل، شوک حرارتی است. اگر موتور برای مدت طولانی بدون روغن کاری مناسب کار کند، دچار افزایش دما می شود. در این زمان اگر آب سرد روی کارتل بپاشد، این قطعه دچار شوک حرارتی خواهد شد. شوک حرارتی باعث می شود تا ترک هایی روی بدنه کارتل ایجاد شود.

گاهی اوقات راننده در خرابی کارتل تقصیری ندارد و این قطعه به دلیل ساخت نامناسب دچار مشکل شده است. استفاده از آلیاژ نامرغوب در تولید کارتل، نصب نامناسب واشر و رزوه های خراب پیچ تخلیه، باعث آسیب پذیری کارتل می شوند که در نتیجه آن نشتی اتفاق خواهد افتاد.

حتماً تابه حال متوجه شده اید که کارتل خودرو یک قطعه حساس است و اهمیت بالایی دارد. بنابراین باید از آن محافظت کرد تا آسیب نبیند. در ادامه راهکارهایی برای محافظت از کارتل خودرو ارائه شده اند.

نصب سینی زیر موتور بهترین راه پیشگیری از خرابی کارتل است. این سینی ها از جنس فولاد، آلومینیوم یا پلاستیک ساخته می شوند. وظیفه این سینی ها، جذب ضربات احتمالی است. همچنین نصب سینی زیر موتور از برخورد سنگ و فلزات با کارتل خودداری می کند.

چک کردن هفتگی سطح روغن در موتورهای درون سوز، موضوعی حیاتی است. با انجام این کار می توانید متوجه شوید که آیا نشتی در موتور اتفاق افتاده است یا خیر. درصورت بروز نشتی، می توانید آن را شناسایی و رفع کنید.

انجام سرویس های دوره ای یکی دیگر از راه های حفظ سلامت کارتل و سیستم روغن کاری است. در این سرویس ها، روغن موتور و فیلتر روغن تعویض می شوند. همچنین وضعیت واشر کارتل و پیچ تخلیه نیز بررسی می شود تا مطمئن شوید که هیچ گونه نشتی از این ناحیه وجود ندارد.

برای تعمیر کارتل آسیب دیده، نخست باید به میزان آسیب وارده توجه کنید. در آسیب های کوچک، امکان تعمیر کارتل وجود دارد تا برای مدتی همچنان بتوانید از این قطعه استفاده کنید. بااین حال در آسیب های بزرگ، راهی به جز تعویض کارتل وجود ندارد.

در زمان بروز نشتی های جزیی، ترک های محدود یا سوراخ های کوچک، می توانید از چسب زدن یا جوشکاری برای تعمیر کارتل استفاده کنید. این روش، یک راه حل اضطراری است که باعث می شود تا خودرو بتواند همچنان به فعالیت خود برای مدتی محدود ادامه دهد. همچنین باید توجه داشته باشید که جوشکاری کارتل باید توسط جوشکار ماهر و پس از تخلیه کامل روغن انجام شود.

هنگامی که کارتل دچار آسیب ساختاری جدی شده باشد، ترک های بزرگ و متعدد روی آن مشاهده شود یا رزوه پیچ تخلیه خراب شده باشد، بایستی نسبت به تعویض کارتل اقدام کنید. در این وضعیت باید روغن به طور کامل تخلیه شود، پیچ های نگهدارنده باز شوند، کارتل قدیمی جدا شود، سطح بلوک موتور تمیز شود و سپس کارتل جدید به همراه واشر نصب شود.

هزینه های تعمیر یا تعویض کارتل بسته به کاری که شما می خواهید انجام دهید، متغیر است. ترمیم رزوه پیچ تخلیه با استفاده از چسب، کمترین هزینه را به همراه دارد. جوشکاری ترک های کوچک هزینه بالاتری را روی دست شما می گذارد و به مهارت جوشکار بستگی دارد.

در نهایت تعویض کامل کارتل بیشترین هزینه را برای شما به دنبال خواهد داشت. در این حالت بایستی کارتل و قطعات آن خریداری و نصب شوند. همچنین باید روغن موتور و فیلتر روغن نیز تعویض شوند. هزینه تعویض کامل کارتل یک خودرو ایرانی مرسوم در سال 1404 به همراه بررسی های پس از آن، حدود 16 تا 20 میلیون تومان است.

در نگاه اول، کارتل ماشین قطعه ای کم اهمیت به نظر می رسد که تنها وظیفه آن جمع آوری روغن موتور است. بااین حال اگر عمیق تر نگاه کنید، متوجه خواهید شد که این قطعه حامی و تضمین کننده عملکرد روان سیستم روغن کاری موتور است. موقعیت این قطعه که زیر موتور قرار دارد، باعث می شود تا کارتل در معرض آسیب های جدی فیزیکی قرار بگیرد و بایستی از آن محافظت به عمل آید. نصب یک سینی محافظ، انجام سرویس های دوره ای و چک کردن مداوم سطح روغن موتور، سلامت این قطعه را برای مدتی طولانی تضمین خواهد کرد.