100 میلیارد تومان گردش مالی برای یک عروسک تقلبی. این عدد از گزارش تازه مرکز پژوهش های مجلس بیرون آمده؛ گزارشی که نشان می دهد تب جهانی عروسک لبوبو در ایران به جای بازار رسمی، در دل شبکه ای از فروشگاه های مجازی و بازار خاکستری ریشه دوانده است.

به گزارش خبرآنلاین، هیولای کوچک و بامزه ای که قرار بود نماد خلاقیت فرهنگی شرق آسیا باشد، حالا به یکی از نشانه های آشکار ضعف اقتصاد خلاق ایران تبدیل شده است.

مرکز پژوهش های مجلس به تازگی پژوهشی با عنوان پدیده لبوبو در ایران؛ تحلیلی فرهنگی و چارچوبی برای سیاست گذاری در حوزه سرگرمی منتشر کرده است.

در این گزارش تحلیلی، پژوهشگران مرکز با بررسی داده های بازار، روندهای جهانی و الگوی مصرف فرهنگی در ایران، نشان داده اند که ماجرای لبوبو صرفاً تب زودگذر یک عروسک نیست، بلکه نشانه ای از نارسایی ساختاری در اقتصاد خلاق، ضعف نظام مالکیت فکری و فاصله میان تولید فرهنگی داخلی و مخاطب جوان ایرانی است.

نتایج این مطالعه نشان می دهد پدیده ای که از دل شبکه های اجتماعی برخاست، امروز به موضوعی جدی در حوزه سیاست گذاری فرهنگی و اقتصادی کشور بدل شده و مستلزم مداخله راهبردی نهادهای تصمیم ساز از جمله مجلس است.

لبوبو زاده ذهن کاسینگ لانگ ، هنرمند هنگ کنگی است که با ترکیب اسطوره های اسکاندیناوی و روح فرهنگ شرقی، شخصیتی دوگانه و جهانی آفرید؛ موجودی با چهره ای زشت بامزه که هم ترسناک است و هم دلنشین.

پژوهش مرکز پژوهش های مجلس یادآور می شود که موفقیت جهانی لبوبو مرهون مدل تجاری شرکت پاپ مارت است؛ مدلی که با فروش جعبه های شانسی و تحریک هیجان خرید تکراری، نوعی اقتصاد بازی محور را به جریان انداخت. این تجربه، اکنون به ابزاری برای قدرت نرم چین در سطح جهانی بدل شده است.

در ایران اما این پدیده شکل متفاوتی گرفت. آن گونه که گزارش مرکز پژوهش ها توضیح می دهد، جرقه اصلی اقبال به لبوبو در بهار 2024 و با انتشار تصاویری از لیزا ، عضو گروه کره ای بلک پینک، زده شد. نمایش چند فیگور لبوبو روی کیف او کافی بود تا موجی از تقاضا در میان هواداران ایرانی شکل بگیرد.

آتیه آنلاین نوشت: از آنجا که شرکت پاپ مارت هیچ نمایندگی رسمی در ایران نداشت، بازار غیررسمی بلافاصله این خلأ را پر کرد. نسخه های تقلبی و ارزان تر با نام لفوفو وارد شدند و تنها در چند ماه، بازاری حدود 100 میلیارد تومان با فروش تقریبی 200 هزار عروسک را شکل دادند. پژوهش مجلس تأکید می کند که این حجم فروش، در واقع بازتابی از عطش پنهان جامعه برای مصرف فرهنگی مدرن و هم زمان نتیجه بی برنامگی نهادهای داخلی در هدایت این تقاضاست.

بر اساس یافته های مرکز پژوهش های مجلس، مقایسه میان لبوبو و نمونه های بومی مانند دارا و سارا تصویری روشن از تغییر نسل و ذائقه فرهنگی در ایران ارائه می دهد. محصولات دولتی گذشته با نیت آموزش و هویت سازی طراحی می شدند، اما فاقد جذابیت بصری و روایت داستانی بودند.

در مقابل، لبوبو و حتی نسخه تقلبی ایرانی آن، دقیقاً از همین مسیر مشارکتی و آزادی در تفسیر معنا محبوب شدند. مصرف کننده نسل Z دیگر مخاطب منفعل نیست؛ او معنا را خود می سازد و از طریق شبکه های اجتماعی آن را بازتولید می کند.

پژوهش مجلس با تحلیل داده های بازار تأکید دارد که پدیده لفوفو نه تنها موجب نقض گسترده حقوق مالکیت فکری شده، بلکه دربردارنده تهدیدهای ایمنی نیز هست. بسیاری از محصولات تقلبی فاقد استاندارد بوده و از مواد خطرناک ساخته می شوند.

از منظر اقتصادی نیز این بازار صد میلیاردی، دست کم 20 میلیارد تومان فرار مالیاتی و گمرکی برای کشور به همراه داشته است. در غیاب سیاست گذاری دقیق و همکاری با سکوهای مجازی، این روند می تواند در سایر حوزه های سرگرمی و کالاهای فرهنگی نیز تکرار شود.

بخش بین المللی گزارش مرکز پژوهش های مجلس، لبوبو را نمونه ای از قدرت نرم جدید چین می داند؛ قدرتی که نه از طریق دولت، بلکه از مسیر شرکت های فرهنگی خصوصی اعمال می شود. پژوهش هشدار می دهد که چنین مدل هایی در صورت بی توجهی، می توانند بازار ایران را به میدان نفوذ غیرمستقیم فرهنگ های دیگر بدل کنند.

در مقابل، پژوهشگران تأکید دارند ایران نیز می تواند با توسعه مالکیت های فکری جذاب بومی و حمایت از طراحان داخلی، سهمی فعال در اقتصاد خلاق منطقه داشته باشد.

گزارش تازه مرکز پژوهش های مجلس شورای اسلامی پدیده لبوبو را نه صرفاً به عنوان یک مد زودگذر، بلکه به عنوان نماد چالش ساختاری در نظام فرهنگی ایران تحلیل می کند. لبوبو در ایران از یک اسباب بازی به آینه ای از تضادهای فرهنگی و اقتصادی تبدیل شده؛ از خلأ مالکیت فکری تا ضعف در درک نسل جدید.