گدایی یا تکدی گری پدیده ای اجتماعی است که در بیشتر جوامع به شکل ها و شیوه های گوناگون دیده می شود و تصویری ناخوشایند و نامتعادل از جامعه را به نمایش می گذارد. عمده ی افرادی که به تکدی گری می پردازند، سودجویانی هستند که با سوءاستفاده از عواطف مردم، این کار را انجام می دهند. جالب است بدانید تبریز به عنوان شهر بدون گدا در ایران شناخته می شود؛ در ادامه به علل این وضعیت می پردازیم.

در فاصله ی سال های 1320 تا 1330 خورشیدی، گروهی از بازاریان و بزرگان شهر تبریز گرد هم آمدند تا بخشی از نیازهای روزانه و ماهانه ی نیازمندانی را تأمین کنند که قادر به مدیریت امور جاری زندگی خود نبودند.

در آغاز، این کمک ها توسط شمار اندکی از تجار بزرگ شهر فراهم می شد، اما به تدریج با پیوستن انبوه مردم و بازاریان، حجم این کمک ها افزایش یافت و توانست بخش قابل توجهی از نیازهای نیازمندان واقعی را برطرف کند.

در تبریز، دو نهاد خیریه بزرگ و مردمی با نام های مؤسسه خیریه حمایت از مستمندان تبریز و جمعیت خیریه نوبر تبریز بیش از 70 سال است در این زمینه فعالیت می کنند و توانسته اند بخش عمده ای از این آرمان را محقق سازند.

در کنار این دو نهاد، مردم تبریز نیز با این اطمینان که کمک هایشان به دست نیازمندان واقعی خواهد رسید، دیگر صدقات خود را به گداهای سطح شهر نمی دهند، بلکه آن را در صندوق های این خیریه ها می اندازند یا به حساب شان واریز می کنند.

این رویکرد سبب شده تا به تدریج گداها از سطح شهر جمع شوند و هر کس که قصد گدایی داشته باشد، بداند که کسی در خیابان به او پولی نخواهد داد.

پدیدهٔ گدایی یا تکدی گری در تبریز تا حدی کاهش یافته که این شهر را شهر بدون گدا نامیده اند. گردشگرانی نیز که به تبریز سفر کرده اند، این موضوع را تأیید کرده و اشاره می کنند که تعداد گداها در این شهر در مقایسه با سایر شهرهای ایران بسیار کمتر است.

این ادعا که تبریز کاملاً فاقد گدا است، مطلق نیست؛ بلکه این پدیده در این شهر به گونه ای مدیریت شده که به چشم نمی آید. موفقیت تبریز در مدیریت پدیدهٔ تکدی گری مرهون همکاری مردم و نهادهای مسئول است.

تحقیقات نشان می دهد که پدیدهٔ گدایی یک رابطهٔ دو سویه است. وجود این پدیده وابسته به دو رکن درخواست کننده و کمک کننده است. اگر کمک کننده ای وجود نداشته باشد، انگیزه ای برای درخواست باقی نمی ماند. به بیان دیگر، ساماندهی متکدیان بدون همکاری جمعی مردم ممکن نیست و اگر مردم کمک های مستقیم خود را متوقف کنند، انگیزهٔ اقتصادی برای گدایی از بین می رود.

مردم تبریز عموماً نگاهی منفی به متکدیان دارند و آنان را طرد می کنند. دلیل اصلی این نگرش، باور عمومی بر این است که بسیاری از متکدیان، نیازمندان واقعی نیستند و گدایی را به عنوان یک شغل انتخاب کرده اند.

یک شهروند تبریزی در این باره می گوید: از زمانی که شنیدم برخی از این گداها درآمدهای میلیونی دارند، دیگر هرگز به آن ها کمک نمی کنم و ادامه می دهد: کمک مستقیم به گداها تنها بر تعداد آنان می افزاید و حضورشان چهرهٔ شهر ما را زشت می کند.

به باور او، اگر کمک های مالی از مسیرهای رسمی مانند کمیتهٔ امداد و مؤسسات خیریه انجام شود، به طور قطع به دست نیازمندان واقعی خواهد رسید.

تبریز به عنوان یک قطب صنعتی کشور، از موقعیت اقتصادی و اشتغال مناسبی برخوردار است. مردم این شهر به سخت کوشی و تعهد به کار شهرت دارند و کسب درآمد از راه های شرافتمندانه برای آنان ارزشی بنیادین محسوب می شود.

همواره نرخ بیکاری در استان آذربایجان شرقی کمتر از میانگین کشوری بوده است. برای نمونه، در تابستان 1398 این نرخ 9.1 درصد اعلام شد. از سوی دیگر، مردم تبریز وابستگی اقتصادی به دیگران را نمی پسندند و گدایی را عملی ناپسند می دانند. در نتیجه، بسیاری از نیازمندان ترجیح می دهند به مشاغلی مانند دستفروشی روی آورند، اما هرگز گدایی نکنند.
پیرمردی حدوداً 65 ساله که بساط دستفروشی خود را در کنار خیابان گسترده، می گوید: پس از یک بیماری، دیگر نتوانستم در کارهای ساختمانی کار کنم. به همین خاطر به فروش جوراب روی آورده ام تا لقمه نان حلالی برای خانواده ام تأمین کنم.

او در پاسخ به پرسش دربارهٔ گدایی می افزاید: برای یک مرد، دراز کردن دست به سوی دیگران عار است. من خودم ترجیح می دهم از گرسنگی بمیرم، اما هیچ گاه گدایی نکنم.

در راستای همین سیاست ها، شهرداری تبریز با استقرار یگان های موتورسوار، اقدام به ساماندهی فعال متکدیان در سطح شهر کرده است. این یگان ها به محض مشاهدهٔ گداهای حرفه ای، آنان را جمع آوری می کنند.

محمدرضا قربانیان تبریزی دربارهٔ هدف این اقدام توضیح می دهد: این کار برای حفظ شهرت و هویت تبریز به عنوان "شهر بدون گدا" انجام می شود.

کارشناسان بر این باورند که راهکارهای مؤثر برای ریشه کن کردن فقر، دیگر صرفاً بر محور کمک های مالی نمی چرخد. مردم تبریز نیز به خوبی به این درک رسیده اند که کاهش فقر نیازمند راهبردهایی جامع است و به همین دلیل، کمک های خود را به شکلی هدفمند و از طریق کانال های اثرگذار هدایت می کنند. ترکیب این فرهنگ عمومی با اقدامات نهادی است که تبریز را به شهر بدون گدا تبدیل کرده است.

منبع: راسخون