فرارو پس از انتشار مصاحبه دبیر پیشین شورای عالی امنیت ملی درباره ابعاد جنگ 12 روزه و گریزی به ماجرای سقوط هواپیمای اوکراینی، بار دیگر حقیقت این ماجرا در معرض توجه قرار گرفت.

به گزارش فرارو، از زمانی که هواپیمای اوکراینی بر فراز تهران مورد اصابت سامانه پدافندی تور ام 1 قرار گرفت تا زمانی که اصل ماجرا به صورت رسمی اعلام شد، سه روز فاصله بود. در این فاصله سه روزه، موضوع هدف گرفتن هواپیما از سوی پدافند خودی کتمان می شد. با گذر زمان و فاصله گرفتن از این حادثه نیز مسئولین ارشد سیاسی و نظامی کشور درباره این موضوع صحبت کردند. اختلاف قدیمی و جنگ لفظی علی شمخانی و حسن روحانی نیز که پیش از این در حوزه هایی مانند هسته ای و مذاکرات بالا گرفته بود، به تازگی در موضوع اطلاع یا عدم اطلاع از اصل ماجرای هواپیمای اوکراینی هم داغ شد.

دو روایت که 180 درجه با یکدیگر تفاوت دارند. این روایت در مصاحبه با جواد موگویی مستندساز در برنامه ماجرای جنگ مطرح شده است. برنامه ای که از قسمت ابتدایی تا کنون حواشی زیادی به دنبال داشته و پخش آن نیز با چالش هایی مواجه شده بود. با توجه به اختلافات عمیق دو طرف، مشخص نیست که کدام روایت همان حقیقت است.

دبیر پیشین شورای عالی امنیت ملی در پاسخ به سوالی راجع به هواپیمای اوکراینی می گوید که شهید محمد باقری رییس وقت ستاد کل نیروهای مسلح با او تماس گرفت و گفت که هواپیما به اشتباه هدف قرار گرفته است. شمخانی گفت پس از قطع تماس با باقری، بلافاصله با رییس جمهور تماس گرفته و موضوع را به او اطلاع داده است. تماسی که به زعم او غروب روز چهارشنبه اتفاق افتاده است. دبیر پیشین شعام در پاسخ به نکته مجری درباره این که مجموعه دولت و آقای ظریف می گویند ما اطلاع نداشتیم، این طور واکنش نشان می دهد که رییس جمهور اطلاع داشت و من وظیفه نداشتم آقای ظریف را مطلع کنم. آقای روحانی باید به ظریف می گفت. این نخستین محل تفاوت روایت شمخانی و تیم روحانی از زمان اطلاع پیدا کردن از ماجرای هواپیماست. پرواز PS752 هواپیمایی بین المللی اوکراین، بامداد چهارشنبه 18 دی 1398 سقوط کرد و تمام 176 سرنشین آن جان باختند. پس با توجه به روایت شمخانی، حسن روحانی غروب چهارشنبه 18 دی از این موضوع مطلع شد.

موضوع بعدی به فاصله سه روزه از حادثه تا اعلام رسمی برمی گردد. فاصله زمانی که با سکوت همراه نبود بلکه فرضیه مورد اصابت قرار گرفتن هواپیما را کتمان می کرد. شمخانی درباره این فاصله سه روزه نیز گفت که ستادکل نیروهای مسلح در حال بررسی علت حادثه بود. در شورایعالی امنیت ملی از سوی یکی از اعضا نیز این فرضیه مطرح شده بود که جنگ الکترونیک آمریکا باعث این اتفاق شده است.

حسن روحانی روز 27 بهمن 1398 در جریان یک نشست خبری و در پاسخ به سوالی راجع به این حادثه که آن زمان بسیار داغ بود و فقط 40 روز از آن می گذشت، روایت خود را ارائه کرد. چکیده روایت روحانی از این قرار بود: در موضوع هواپیمای اوکراینی آنچه در دولت مطرح شد، یک سانحه بود. بعدازظهر چهارشنبه جلسه شورای عالی امنیت ملی باز هم مسأله سانحه مطرح بود نه چیز دیگر؛ شب که رییس جمهور اوکراین با من صحبت کرد لحن او یک مقدار متفاوت بود و یک احتمالاتی را می داد یا اطلاعاتی را برخی از کشورها به او داده بودند. پنجشنبه یک مقدار شبهات بیشتر شد. غروب پنجشنبه که با رییس ستادکل صحبت می کردم تقریباً این احتمال دیگر قوی بود. اولین لحظه ای که به طور رسمی به من اعلام شد سقوط هواپیمای اوکراینی ناشی از خطای انسانی بوده، ساعت 4٫5 بعدازظهر جمعه بود و من همان لحظه گفتم که همین الان اعلام شود؛ گفتند باشد؛ بعد که دیدم اعلام نشد پرسیدم و دیدم در نهایت تصمیمی گرفته شده که جلسه شورای عالی امنیت ملی تشکیل شود. تصمیم نهایی اتخاذ شد که رسماً اعلام شود و مسئولیت را بپذیرند؛ ساعت 12 دیدم اعلام نشده تعجب کردم؛ صبح شنبه اعلام شد. این روایت بار دیگر پس از انتشار صحبت های شمخانی از سوی سایت حسن روحانی منتشر شد.

محمود واعظی، رییس دفتر روحانی در دوران دوم ریاست جمهوری او هم اردیبهشت 1403 در روایتی از این سه روز ارائه داد. او گفت: صبح پنج شنبه، بعد از جلسه دبیرخانه شورای امنیت ملی، معاون شمخانی از ظریف می خواهد که چیزی را اعلام کند؛ ظریف می گوید من هیچ چیزی نمی دانم، چه چیزی را اعلام کنم. ظریف به شمخانی می گوید در بیرون گفته شده به هواپیما شلیک شده، که شمخانی می گوید این را هم داریم بررسی می کنیم.اینجا شک شان بیشتر شد. ساعت 2 و نیم عصر، ظریف یا اسلامی با من تماس گرفتند که اینها دارند این عامل را هم بررسی می کنند.من زنگ زدم به روحانی گفتم؛ روحانی بلافاصله جلسه شورای امنیت ملی را بعد از نماز مغرب تشکیل دادند. در جلسه، روحانی به قطعیت رسید که [هواپیما زده شده] و اصرار می کند که باید امشب به مردم اعلام شود.

او در ادامه می گوید: در جلسه مخالفت وجود داشته که ما به قطعیت نرسیدم؛ روحانی می گوید تمام رسانه ها چیز دیگری می گویند، شما چیز دیگری می گویید؛ محکم بگویید هست یا نیست. بعد از جلسه توافق می کنند که بیانیه بدهند؛ روحانی هر چه صبر می کند می بیند بیانیه اعلام نمی شود. بالاخره شنبه اعلام شد. اگر آن جلسه با آن فشار تشکیل نمی شد ممکن بود چیزهای دیگر رخ دهد.

محمدجواد ظریف، وزیر خارجه دولت روحانی هم چند اظهارنظر در این خصوص دارد. او در بخشی از صحبت های با سعید لیلاز که فایل آن اردیبهشت 1400 درز پیدا کرد گفته بود: صبح چهارشنبه هواپیمای اوکراینی را زدند، من ظهر جمعه رفتم جلسه ویژه دبیرخانه شورای امنیت و عرض کردم که حالا دنیا می گوید موشک خورده است، اگر واقعا موشک خورده است، بگویید تا ببینیم چطور می توانیم علاج کنیم. خدا شاهد است آنگونه با من برخورد کردند که انگار کفر ابلیس گفتم.

او سال 1399 در سالگرد این حادثه نیز با تسلیت به خانواده های داغدار نوشت: در آن ساعت های تلخ بعدازظهر جمعه نیک می دانستم که اذعان به چنین واقعیت تلخی در جهان بی سابقه یا بسیار کم سابقه است و چه میزان فشار بین المللی برای من و همکارانم به دنبال خواهد داشت و درک می کردم پذیرش خطای دهشتناک یک یا چند تن برای دلاورمردانی که جان خود را برای دفاع از این مردم و مرز و بوم در طبق اخلاص گذاشته اند، چقدر دشوار است. گرچه هیچ نقش و یا حتی اطلاعی از تحولات نظامی نیمه شب و فاجعه دهشتناک بامداد چهارشنبه سیاه 18 دی 98 نداشتم، ولی به عنوان یک مقام رسمی خاضعانه و با قلبی پر از اندوه از همگان عذرخواهی کردم و هنوز نیز شرمنده و عذرخواهم. از همان روز نیز همراه همکارانم در وزارت امور خارجه صادقانه کوشیده ایم که وظایف خود را برای کشف حقیقت، کمک به کاهش آلام خانواده ها، جلوگیری از تضییع حقوق آنان و همزمان حفظ و حراست از منافع ملی در برابر بدخواهان این مرز و بوم به انجام رسانیم.