بانک مرکزی در تازه ترین آمار خود از تسهیلات و تعهدات اشخاص مرتبط بانک ها تا پایان شهریور 1404، تصویری شفاف و در عین حال نگران کننده از تمرکز منابع درون گروهی نظام بانکی منتشر کرده است.

به گزارش اعتماد، بر اساس داده های اعلام شده، بانک ها و موسسات اعتباری کشور تا پایان شهریور امسال مجموعا بیش از 343.8 هزار میلیارد تومان تسهیلات به شرکت ها و اشخاص وابسته به خود پرداخت کرده اند؛ رقمی که نشان می دهد بخش قابل توجهی از منابع نظام بانکی نه به سمت تولید و اشتغال، بلکه به جیب زیرمجموعه های خود بانک ها سرازیر شده است.

با این حال، باید توجه داشت که آمار اعلامی بانک مرکزی تصویر کاملی از واقعیت را نشان نمی دهد، چرا که برخی بانک ها از جمله بانک پاسارگاد در ارایه اطلاعات مربوط به تسهیلات اشخاص مرتبط، شفاف عمل نکرده اند. بانک پاسارگاد از غایبان اصلی فهرست تسهیلات شهریور 1404 است و حتی آمار مربوط به پایان خرداد سال جاری را نیز منتشر نکرده است.

آخرین داده رسمی این بانک به پایان اسفند 1403 بازمی گردد که در آن حدود 31 همت تسهیلات به اشخاص مرتبط اعلام شده است؛ رقمی که با توجه به ابعاد فعالیت های درون گروهی این بانک، از جمله شرکت های زیرمجموعه بزرگ آن، به روشنی کمتر از واقعیت به نظر می رسد.

در صدر فهرست بانک هایی که بیشترین تسهیلات را به اشخاص مرتبط داده اند، بانک شهر قرار دارد. این بانک با 86.9 همت پرداختی به شرکت های وابسته، رکورددار شبکه بانکی کشور است. بر اساس آمار بانک مرکزی، 34.6 همت از این مبلغ به شهرداری تهران و حدود 10.5 همت به شرکت مسکن و ساختمان جهان اختصاص یافته است.

در جایگاه دوم، بانک آینده با 86.3 همت دیده می شود؛ رقمی نزدیک به بانک شهر. بیش از 57 همت از این تسهیلات به پروژه ایران مال اختصاص یافته است. در رتبه سوم، موسسه ملل با 36.3 همت قرار دارد که بیش از 27.7 همت از آن به گروه توسعه اقتصاد ملل تعلق گرفته است. پس از این سه، بانک های گردشگری، ملت، ایران زمین، صادرات، رفاه و دی در رده های بعدی قرار دارند.

آمارها نشان می دهد بخش عمده ای از تسهیلات شبکه بانکی نه به مردم عادی و بخش تولید، بلکه به شرکت ها، نهادها و اشخاصی پرداخت شده که به لحاظ سهامداری، مدیریتی یا نظارتی به خود بانک ها وابسته اند. چنین الگویی به معنای واقعی تسهیل برای خودی ها است و زنگ خطر را برای شفافیت مالی، سلامت نظام بانکی و کنترل ریسک اعتباری به صدا درآورده است.

این رفتار بانک ها مصداق تمرکز اعتبارات در شبکه های درون سازمانی است؛ جایی که منابع سپرده گذاران عملا در خدمت بنگاه هایی قرار می گیرد که خودشان ذی نفع اصلی در ساختار مالکیتی بانک هستند.

نکته مهم در گزارش جدید، عدم ارایه آمار برخی بانک ها از جمله بانک پاسارگاد است. این بانک نه تنها آمار مربوط به تسهیلات و تعهدات اشخاص مرتبط در پایان شهریور 1404 را منتشر نکرده، بلکه گزارش سه ماهه نخست سال جاری را نیز از چشم نهادهای نظارتی و افکار عمومی پنهان نگه داشته است.

آخرین داده رسمی منتشر شده به پایان سال 1403 بازمی گردد که در آن بانک پاسارگاد مدعی شده تنها 31 همت تسهیلات به اشخاص مرتبط خود پرداخت کرده است؛ عددی که با واقعیت های میدانی و داده های رسمی بانک مرکزی هم خوانی ندارد. اخیرا یکی از نمایندگان مجلس از آمار 587 همتی بانک پاسارگاد به شرکت های زیرمجموعه خبر داده است.

غیر از بانک پاسارگاد، مجموع وام دهی بانک ها به اشخاص مرتبط به بیش از 900 همت می رسد و احتمال دارد بانک های دیگر نیز آمار واقعی تسهیلات درون گروهی خود را پنهان کرده باشند. تا زمانی که بانک ها خود را در مقام بنگاه دار و مالک شرکت های متعدد ببینند، منابع سپرده گذاران به جای توسعه اقتصاد مولد، صرف حفظ و رشد دارایی های درون گروهی خواهد شد، به بیان ساده تر، بانک ها به جای بانکداری، خودتأمین گری می کنند.