محسن صالحی خواه در یادداشتی در روزنامه هم میهن نوشت: دونالد ترامپ روز دوشنبه در کنست اسراییل سخنرانی متنوعی داشت. درباره جنگ هایی که پایان داد صحبت کرد و با تکرار ادعاهای پیشین درباره وجود برنامه نظامی اتمی در ایران، مدعی شد که با حمله به تاسیسات هسته ای، ابر تهدید را از سر خاورمیانه و اسراییل کنار زده است.

در بخش دیگری از صحبت هایش هم به موضوع خروج یکجانبه اش از توافق هسته ای (برجام) اشاره کرد و گفت: من توافق هسته ای ایران را لغو کردم و به انجام این کار بسیار افتخار می کنم.

بنیامین نتانیاهو نخست وزیر اسراییل هم در سخنرانی خود در حضور ترامپ، در این چند موضوع از ترامپ تشکر کرد: ترور سردار قاسم سلیمانی، خروج از توافق فاجعه بار برجام، حمایت از حمله به ایران و همچنین عملیات چکش نیمه شب که اسم رمز همان حمله هوایی به تاسیسات هسته ای ایران بود.

خوب است به بهانه تشکر سخاوتمندانه او از ترامپ برای از بین بردن توافق هسته ای با ایران، این صحبت های او مربوط به سال 1399 در مجمع عمومی سازمان ملل را هم مرور کنیم. او آن سال در سخنرانی خود مثل همیشه مدعی شد که ایران دنبال بمب اتم است و از شورای امنیت سازمان ملل برای مخالفت با درخواست های غیرقانونی آمریکا (بازگرداندن قطعنامه های لغو شده تحریمی ایران) گفت: پنج سال پیش با برداشته شدن تحریم های ایران، رهبران قدرت های جهانی در قفس ببر را بازکردند در حالی که امیدوار بودند بهترین وضعیت رقم بخورد. در پنج سال گذشته، ما به عنوان کسانی که در خاورمیانه زندگی می کنیم، از پیامدهای این توافق غیرمسئولانه رنج بردیم. این توافق ایران را ثروتمندتر و جسورتر کرد تا به کارزار خود در سراسر منطقه بودجه بدهد.

همانقدر که نتانیاهو ابتدا تلاش کرد این توافق به دست نیاید و بعد از به دست آمدنش تلاش کرد آن را از بین ببرد، عده ای هم در داخل کشور مو به مو از همین الگو استفاده می کردند و نت های مشابه را می نواختند. ترامپ هم در نهایت به این جمع بندی رسید که توافق سودی برای آن ها ندارد و آن را پاره کرد. انگیزه آنان مشخص بود اما با گذشت بیش از دو دهه از آغاز این پرونده و فرازونشیبی که داشته، هنوز به طور دقیق نمی دانیم چه انگیزه ای از این هم نوایی وجود داشته است.

آن ها یعنی ترامپ و نتانیاهو در تمام این سال ها می گفتند توافق فاجعه بار است، این ها یعنی جریان تندرو داخلی هم عیناً همان ادبیات را تکرار می کردند. آن ها می گفتند این توافق پول های ایران را آزاد کرده و تحریم های هسته ای که بخش اصلی تحریم ها بود را برداشته، این ها اما از روی این حقایق می پرند و به این می پردازند که تاسیسات و برنامه ایران با محدودیت مواجه شد.

همانطور که از اهرم بازگشت به شرایط قبل از توافق یعنی اسنپ بک، پس گشت یا مکانیسم حل اختلاف (بازگشت ایران به برنامه خود و بازگشت قطعنامه های طرف مقابل) برای اغراض و حمله های سیاسی استفاده می کنند و البته ترجیح می دهند از صدور قطعنامه ها بگذرند. یا در تحلیل های خود میان تحریم های بخشی (مثلاً تحریم بخش انرژی یا حمل ونقل به طور کامل) نه تحریم شرکت ها و افراد، فرقی نمی گذارند.

با منطق جالبی، تعداد تحریم ها را می شمارند و به نوع آن کاری ندارند. البته منطق هایی هم در این سال ها برای خود داشته اند. مثلاً این که درست است ایران نمی خواهد سلاح هسته ای داشته باشد اما باید در آستانه آن باشد که این خود نوعی بازدارندگی می آورد. یا اینکه نباید امتیازی تبادل کرد و... که در این سال ها زیاد شنیده شد.

مرور مواضع و تحلیل های رسانه ای و سیاسی جریان تندرو نشان می دهد که تصورات خاصی در خصوص برنامه هسته ای دارند و ارزش بالایی برای آن قائل هستند. در موارد زیادی نیز پیش آمده که از دایره واقعیت ها به راحتی خارج می شوند. مثلاً یکی از آن ها اخیراً گفته بود اگر برجام نبود الان 10 نیروگاه بوشهر در ایران ساخته شده بود و مشکل برق نداشتیم. البته اشاره نکرد که چه کسی قرار بود این نیروگاه ها را بسازد چون ایران توانایی علمی و فنی آن را در اختیار ندارد. همچنین به نظر می رسد که معتقدند هیچ اتفاق سیاسی، امنیتی و بین المللی دیگر در این 10 سال رخ نمی داد.

توافق هسته ای به سختی به دست آمد و هر طرفی از آن برداشت خود را داشت. برخی می گویند اقدامی اقتصادی بود، برخی دیگر آن را اقدامی برای نخستین گام حل مسائل با آمریکا می دانستند و برخی نیز معتقد بودند که این توافق برای شکست اجماع جهانی ایجاد شده علیه ایران در دهه 80 و توقف روند امنیتی سازی پرونده ایران صورت گرفت. در نهایت هم با تمام نقاط قوت و ضعفش نیز وضعیت امنیتی ایران را تغییر داد و بحران را 10 سال به تاخیر انداخت.

اما در این میان، همنوایی یک جریان تندرو داخلی ضددیپلماسی با جریان ضددیپلماسی در آمریکا و اسراییل از کجا نشأت می گیرد، نامشخص است. نکته جالب توجه اینکه طیف تندروی جریان اصولگرا پس از اعلام مواضع صریح اخیر ترامپ و نتانیاهو علیه برجام نیز ترجیح داده اند سکوت کنند و موضعی دراینباره اعلام نکرده اند.