موسسه مطالعات ایران و اوراسیا اخیراً نشستی با حضور مهدی سنایی معاون سیاسی دفتر رییس جمهور و محمد جواد ظریف وزیر خارجه اسبق کشورمان و معاون مستعفی راهبردی دولت برگزار کرده که طی آن درباره آینده سیاست خارجی ایران بحث شده است.

به گزارش تسنیم, آن طور که رسانه های نزدیک به دولت گزارش داده و جمع بندی کرده اند، بیت الغزل این نشست انتقادات تلویحی و یا بعضاً صریح از دستگاه دیپلماسی دولت است! سنایی در این نشست ضمن هشدار درباره نبود برنامه در وزارت خارجه برای آینده گفته است که نمی داند دست فرمان سیاست خارجی به خصوص بعد از جنگ 12 روزه و بازگشت تحریم ها چیست !

درباره این نشست و اظهارات آقایان سنایی و ظریف می توان چند نکته را به صورت مختصر مطرح کرد:

1- محتوای طرح شده در این نشست و نوع بازنمایی آن در رسانه نزدیک به دولت، عملاً معنایی جز انتقاد دولت از دولت برای مخاطب ندارد! معاون سیاسی دفتر رییس جمهور به همراه محمدجواد ظریف، رسماً دولت را محکوم می کنند که برنامه ای برای حوزه دیپلماسی در دوران مکانیسم ماشه و پس از آن و بویژه با نگاه به تغییرات نظم جهانی ندارد! مخاطبی که این محتوا را می خواند دقیقاً باید چه حسی نسبت به دولت پیدا کند؟ آیا تصور می کند که در شرایط واقعاً حساس فعلی، مجموعه ای به نام دولت درصدد اقدام برای منافع ملی است و یا اینکه به این جمع بندی می رسد که معاون سیاسی دفتر رییس جمهور، در کنار جناب ظریف بیشتر ترجیح داده است که سر دستگاه دیپلماسی دولت را در ملأ عام بتراشد؟!

2- میزانسن نشست در نوع خود جالب است؛ آقای سنایی و جناب ظریف با اشاره به وضعیتی که در دوره مکانیسم ماشه برای کشور پدید آمده، سوالات تئوریک ناقصی درباره دیپلماسی ایران مطرح می کنند. در واقع، جناب سنایی دوشادوش جناب ظریف که خود از بنیانگذاران مکانیسم ماشه در برجام است، ایران را ملامت می کند که چرا به فکر راهکارهای شگرفی برای برون رفت نیستید؟ مفهوم کلی این میزانسن این است که دیگران آنقدر که سخنرانان این نشست عاقلند، از عقلانیت دیپلماتیک برخوردار نیستند که کشور را از مسئله برهانند! چه کسی این ادعا را مطرح می کنند؟ طرفداران یا عاملان همان مسئله؛ یعنی مکانیسم ماشه. این سوپرتناقض، اگر هم بنا به دلایلی سخنرانان محترم را آزار ندهد، مخاطب را بسیار متعجب می کند.

3- از دیگر نشانه های سطح بالای توهم دیپلماتیک حاکم بر این نشست آنجاست که جناب سنایی با اشاره به طرح دو دولتی در فلسطین اشغالی، یعنی تشکیل دولت فلسطینی در کنار دولت اسراییلی، از موضع مطالبه گر، از دولت می پرسد که در برابر این دیدگاه ها چه استراتژی خاصی دارد؟ آنها که با مواضع جناب سنایی آشنا هستند این گمانه را پیش می کشند که احتمالاً ایشان معتقد است ایران هم باید به چنین دیدگاهی فکر کند! توهم بودن این دیدگاه آنجاست که اولین و بزرگترین مخالف این طرح دو دولتی خود رژیم صهیونیستی و حامی اصلی اش آمریکاست؛ آنان اساساً از اینکه چیزی به نام دولت فلسطینی تشکیل شود، کاملاً بیزارند و مانع آن بوده اند و خواهند بود. حالا چه عقلی می تواند به ایران بگوید که به چنین تئوری توهمی و از اساس غلط، فکر کرده و کشور را باز هم سر کار بگذارد؟ آیا همان برجام و ماشه که ده سال کشور را سر کار گذاشت کفایت نکرد؟

4- برخی تحلیل می کنند که این اقدام در واقع نوعی تحرک ظاهراً تئوریک علیه دستگاه دیپلماسی خود دولت و وزارت خارجه دولت آقای پزشکیان است؛ یعنی در شرایطی که انسجام و عقلانیت دولت بویژه در حوزه سیاست خارجی جزو واجبات است، معاون سیاسی به همراه معاون مستعفی، در نشست ظاهراً تئوریک علیه وزارت خارجه خود دولت سخنرانی می کنند. ما قصد نیت خوانی نداریم که آقای سنایی به دنبال چه چیزی است، اما چه آقای عراقچی را موفق بدانیم و چه کمتر موفق، باز هم این چنین تحرکی، معقول نیست.

5- در برخی اخبار آمده است که جناب سنایی بنا دارد بار دیگر به عنوان سفیر ایران در روسیه منصوب شود؛ این خبر هنوز توسط منابع رسمی تایید نشده اما اصطلاحاً همین شایعه و شوخی اش هم قشنگ نیست؛ به چند دلیل:

یکم: آقای سنایی پیش از این نیز یک دور سفیر ایران در روسیه بود و از قضا این دوره جزو ناموفق ترین دوره ها به شمار می رود.

دوّم: آقای سنایی در مواضع بسیاری نشان داده که بیش از آنکه معتقد به گزینه نگاه به شرق باشد، غربگراست و دل در گرو همان فانتزی های غربگرایی دارد؛ حال چنین فردی چرا باید مجدداً سفیر ایران در روسیه شود؟

سوم: آقای سنایی کلیت دیپلماسی خارجی دولت را سردرگم می بیند، حال اگر این شایعه حقیقت داشته باشد و بخواهد سفیر همین دستگاه در روسیه شود، بیش از حد متناقض نیست؟ آیا نباید صراحتاً پرسید که چنین اتفاقی در صورت وقوع آیا مشکوک به نظر نمی رسد؟ چه کسانی در پشت صحنه چنین طراحی های عجیب و غریبی برای دولت می توانند باشند؟