احمد طالبی نژاد معتقد است یکی از دلایل فیلم نساختن ناصر تقوایی برای بیش از دو دهه، در پاسخ این سوال نهفته است که آیا حاکمیت می خواست تقوایی فیلم بسازد یا خیر؟ او ادامه می دهد: من گمان می کنم نمی خواست. چون اگر می خواست اولا زمینه را برای رفع و رجوع مشکلات شخصی تقوایی فراهم می کرد و ثانیا در سرمایه گذاری اولیه برای تولید فیلم به او کمک می کرد.

به گزارش خبر آنلاین، ناصر تقوایی، از مهم ترین چهره های مؤلف و تأثیرگذار در تاریخ سینمای ایران پس از بیش از دو دهه دوری از سینما، در 84 سالگی درگذشت. دو دهه دوری که احمد طالبی نژاد، فیلمنامه نویس، کارگردان و منتقد سینما معتقد است اگر می خواستند تقوایی فیلم بسازد، می توانستند نگذارند اتفاق بیفتد. دوستی طالبی نژاد، نویسنده کتاب به روایت ناصر تقوایی از نقد تندی که بر فیلم ای ایران (1368) نوشت، آغاز شد. هرچند طالبی نژاد پنهان نمی کند که غیر از این فیلم، شیفته سایر کارهای تقوایی بود و هنوز هم ناخدا خورشید را سند افتخار تاریخ سینمای ایران می داند.

احمد طالبی نژاد در خصوص این که دوستی اش با تقوایی چگونه شکل گرفت، به خبرآنلاین این طور می گوید: به راه افتادن جریان موج نوی سینمای ایران در سال های پایانی دهه چهل برای من هم مثل هر جوانِ عاشق سینمای دیگری در سال های قبل از انقلاب ، از اهمیت برخوردار بود. جریانی که با سه فیلم شاخص گاو ، قیصر و آرامش در حضور دیگران شکل گرفته بود. هرچند آرامش در حضور دیگران مدتی توقیف بود و گاو هم همین طور اما قیصر اکران شد. آن زمان من دانشجو بودم و احساس می کردم شاهد چیزی دیگر، غیر از سینمای متعارف و عامه پسند، هستم.

همین جا بگویم که قائل به اصطلاح فیلمفارسی به عنوان نام این سینما نیستم و اصطلاح عامه پسند را ترجیح می دهم. به هر حال، این سه اثر از داریوش مهرجویی، مسعود کیمیایی و ناصر تقوایی، اگرچه هنوز اثر مهرجویی و تقوایی را ندیده بودیم، برای من حس وحال و رنگ وبوی دیگری داشت. شیفتگی من به این نام ها، به این دلیل بود، به خصوص در مورد ناصر تقوایی. چون فیلم اولش؛ آرامش در حضور دیگران را بسیار دوست داشتم و بعد هم فیلم دومش را؛ صادق کرده که به گونه ای بازسازی قیصر بود و حول مفهوم انتقام شخصی می گشت.

تقوایی بعد از صادق کرده فیلم درجه یک نفرین را با بازی درخشان فخری خوروش و بهروز وثوقی ساخت که متاسفانه چندان دیده نشد. بعد از نفرین نوبت به سریال دایی جان ناپلئون رسید. با ساخت دایی جان ناپلئون مردم ایران با نامی درخشان به نام ناصر تقوایی مواجه شدند و توقع جمعی از او ناگهان بالا رفت. سریالی که تصور می کنم همه میانسالان آن را دیده اند و هر بار پخشش از شبکه های ماهواره ای، از سوی مخاطبی انبوه پیگیری می شود.

با این حساب ناصر تقوایی چنان چه احمد طالبی نژاد می گوید با ساخت دایی جان ناپلئون توقع جمعی را از خود ناگهان بالا برد. اما چرا ای ایران که پس از دایی جان ناپلئون ساخته شد، انتقاداتی ازجمله انتقاد احمد طالبی نژاد را برانگیخت؟ طالبی نژاد در این مورد چنین می گوید: من در جواب سوال تان باید اعترافی بکنم که پیش تر نکرده ام.

ای ایران فیلمی سفارشی بود. یعنی از ناصر تقوایی خواسته شده بود برای 10 سالگی پیروزی انقلاب اثری بسازد و او ای ایران را ساخت. فیلمبرداری ای ایران دو سال طول کشید و زمانی که روی پرده رفت، مشخص بود که در قیاس با آثار قبلی تقوایی، اثری درخشان نیست.

من آن زمان در مجله فیلم نقدی نوشتم و در مورد ای ایران از واژه ابتذال استفاده کردم. پیش از ادامه صحبت بگویم که ابتذال و مبتذل واژه هایی هستند که بد فهمیده شده اند و شعر، مضمون یا کلامی مبتذل، آن است که بسیار گفته شده باشد یا بسیار شنیده شده باشد. منظور من و گلایه ام از مضمون و لحن سفارشی فیلم بود که پیش از آن نیز بسیار گفته و شنیده شده بود.

پس از چاپ این نقد بود که من در جایی ناصر تقوایی را دیدم و خودم را به او معرفی کردم. تقوایی همین که متوجه شد من که هستم اولین سوالی که پرسید این بود که چه طور روی ات شد فیلم مرا مبتذل بنامی؟ همین مکالمه کوتاه سرآغاز دوستی ما بود که تا چند سال پیش هم ادامه داشت. تا زمانی که تقوایی خانه نشین نشده بود و امکان دیدارش فراهم بود.

احمد طالبی نژاد دلیل فیلم نساختن ناصر تقوایی را برای بیش از دو دهه به دو شاخه تقسیم می کند و می گوید: از نظر من، دو دهه دوری ناصر تقوایی از سینما، به دو دلیل اتفاق افتاد. دلایلی که یکی از آن ها به خود او مربوط می شود و دیگری به شرایط. ضمن این که شرایط نیز خود به دو بخش تقسیم می شود؛ یکی شرایط اجتماعی و همچنین وضعیت اقتصاد سینما، دیگری حاکمیتی که باید به این سوال پاسخ می داد که آیا می خواهد ناصر تقوایی فیلم بسازد یا خیر؟ من گمان می کنم نمی خواست.

چون اگر می خواست اولا زمینه را برای رفع و رجوع مشکلات شخصی تقوایی فراهم می کرد و ثانیا در سرمایه گذاری اولیه برای تولید فیلم به او کمک می کرد. چنان چه این کار را برای بسیاری از خودی ها انجام می دهد و از سرمایه گذاران می خواهد در ساخت فیلم کارگردان های مورد نظرش با آن ها همیاری کند. اما چنین اتفاقی متاسفانه برای آدم هایی مثل بهرام بیضایی و ناصر تقوایی رخ نمی دهد. من به این نکته در کتاب به روایت ناصر تقوایی هم اشاره کرده ام. این اتفاق به این دلیل هیچ وقت رخ نداد که در مورد ناصر تقوایی گفته می شد همان است که دایی جان ناپلئون را ساخته است!

سریالی که از نظر برخی مقامات اثری کفرآمیز است. در حالی که یکی از شاهکارهای ادبیات و سینمای ایران محسوب می شود. با این حساب متاسفانه هموار کردن مسیر برای ناصر تقوایی نه تنها هیچ گاه اتفاق نیفتاد که موانعی هم بر سر راهش ایجاد کردند. موانعی که موجب شد ناصر تقوایی احساس کند برای فیلم ساختن کارش دارد به التماس می کشد. کاری که او با توجه به خلق وخوی شخصی اش و غرور خوزستانی اش هیچ وقت انجام نمی داد. این طور شد که عملا 20 سال از زندگی ناصر تقوایی تباه شد.

احمد طالبی نژاد در مورد این که هم چنان ناخدا خورشید را بهترین اثر تقوایی می داند یا نه؟ توضیح می دهد: فیلم ناخدا خورشید از نظر من نه تنها بهترین فیلم ناصر تقوایی که یکی از 10 فیلم برگزیده تاریخ سینمای ایران است. این اثر، اگرچه اثری اقتباسی از داشتن و نداشتن ارنست همینگوی است اما به عقیده من حتی از آن نیز بهتر از کار درآمده و به لحاظ گویش ها، رفتارها، عادت ها و پندارها اثری کاملا بومی است.

طالبی نژاد در پاسخ به این که حسرت بزرگش پس از درگذشت ناصر تقوایی چیست می گوید: هرچند نمی دانم ناصر تقوایی این کار را انجام داد یا نه، ولی با توجه به این که گمان می کنم انجام نداد، بزرگترین حسرت من بابت درگذشت ناصر تقوایی به خاطر ننوشتن خاطراتش است. او اگر خاطراتش را از کودکی، نوجوانی، جوانی و... می نوشت، اگر از فضای جنوب و تاثیر سینما تاج آبادان بر فیلم بین شدن بسیاری از نوجوان ها و حتی زبان آموختن شان می گفت و... فصلی درخشان از تاریخ اجتماعی، سیاسی و هنری این مملکت را مدون کرده بود. حسرت دیگرم به این خاطر است که چرا ناصر تقوایی نتوانست فیلم هایی را که می خواست بسازد؟ چرا زنگی و رومی و چای تلخ هیچ گاه تمام نشدند؟ و...