محمدرضا مسجدی در اطلاعات نوشت: روز 23 مهر هر سال همزمان با سالگشت درگذشت زکریای رازی، روز ملی مبارزه با سل اعلام شده است. بدین اتفاق مروری بر وضعیت این بیماری تقدیم می شود:

از هنگامی که بررسی اجساد مومیایی مصربا فن آوری های نوین وجود سل ستون فقرات را نزد آن ها نمایان ساخت و تا سال 1882 که رابرت کخ باسیل سل را شناسایی کرد و از آن پس وعلی رغم تلاش های همه جانبه ملی و بین المللی، این بیماری همچنان همراه بشر امروزی است. اگرچه فراز و فرود به علت جنگ، قحطی، فقر، بیماری های تضعیف کننده سیستم ایمنی بر بروز و شیوع این بیماری تأثیر گذاشته است، ولی حکایت همچنان باقیست.

تقریبا 10 میلیون نفر در سال در سطح جهانی گرفتار بیماری سل می شوند. این رقم از 10/1 میلیون در سال 2021 به 10/8 میلیون در سال 2023 رسیده است. برنامه ریزی شعارگونه برای پایان پذیری بیمارگیری سل تا سال 2030 توسط سازمان بهداشت جهانی طراحی شده و توسط همه کشورهای عضو سازمان ملل متحد مورد تایید قرار گرفته ولی دستیابی به آن، با عوامل بازدارنده جدی به ویژه در کشورهای فقیر و با درآمد متوسط مواجه است.

طبق آمار نزدیک به 1/4 جمعیت بشر کنونی به میکرب سل آلوده هستند ولی سیستم ایمنی مانع از تبدیل آن به بیماری فعال می شود. خطر بیمار شدن در دوسال اول زندگی بیشتر است و در طول عمر نزدیک به 5٪افراد، عفونت نهفته آنان به شکل بیماری فعال در می آید. از مبتلایان به سل، 90٪افراد بالغ و مردان بیش از زنان گرفتار هستند.

در صورت عدم درمان، تقریبا 50٪مبتلایان فوت می کنند ولی با درمان موجود کنونی که 4 تا 6 ماه طول می کشد، 85٪کاملا بهبود می یابند. مهمترین عوامل تأثیرگذار بر گسترش بیماری سل فقر، سوء تغذیه، عفونتHIV، استعمال دخانیات و دیابت هستند. 56٪موارد سل در 5 کشور شامل هند، اندونزی، چین، فیلیپین و پاکستان قرار دارند و در حال حاضر هنوز هم بیماری سل اصلی ترین علت مرگ ناشی از بیماری های عفونی محسوب می شود.

بیماری سل که عامل آن باسیل سل یا میکوباکتریوم توبرکولوزیس است، عمدتا ریه ها را درگیر می کند و مهمترین علایم آن سرفه، خلط، گاهی خلط خونی، درد سینه، تنگی نفس همراه با تب، عرق و لاغری و بی حالی است. از این رو مبتلایان به این بیماری از طریق سرفه و عطسه، این میکرب را در هوا پخش می کنند و افراد در معرض، به آن آلوده می شوند. البته باسیل سل همه اعضای بدن از جمله غدد لنفاوی، استخوان، سیستم عصبی، دستگاه ادراری، تناسلی و سایر احشا را نیز می تواند گرفتار سازد با این تفاوت که این انواع گرفتاری ها سرایت کننده نیستند.

بر اساس آمار منتشرشده توسط سازمان بهداشت جهانی، دو عامل خطرناک برای ابتلا بیماری سل در ایران، دیابت و استعمال دخانیات است. بر همین اساس در سال 2023، تعداد موارد ثبت شده سل در کشورمان 9800 مورد بوده ودر بازه زمانی 2015 تا 2023، میزان بروز بیماری 33٪کاهش یافت. به همین منوال حدود 76٪موارد پیش بینی شده بیماری سل در کشور شناسایی و ثبت شده اند و میزان موفقیت درمان تقریبا 86٪است.

فعالیت های محققین در سرتاسر جهان منجر به ارائه روش های تشخیص سریع تر و عرضه داروهای مؤثرتر و با مدت زمان درمانی کمتر گشته تا با تشخیص به موقع و درمان مؤثر، زنجیره انتقال شکسته و کنترل بیماری عملیاتی تر شود.

موفقیت های اخیر در زمینه تولید واکسن های تأثیر گذار و طولانی اثر و فراهم آوری داروهای جدید برای جلوگیری از بروز مقاومت دارویی و درمان نتیجه بخش اشکال مقاوم، امید دستیابی به اهداف پیش بینی شده را میسرتر می سازد. تلاش های مجدانه در واحدهای وزارت بهداشت و مراکز متولی در سرتاسر کشور امکان دسترسی به شرایط مطلوبتر را ممکن می کند و مشارکت فعالانه نهادهای مردمی در کنار خدمت رسانان برای حمایت از برنامه ها و بیماران، به ویژه در مناطق کم برخوردار، بسیار حائز اهمیت است. با یاری و همکاری همگان.