فرارو- بیش از 40 درصد خریدهای لوازم دیجیتال و خودرو در شش ماهه دوم سال 1404 به صورت اقساطی انجام شده است.

به گزارش فرارو؛ فروش اقساطی کالا این روزها دیگر فقط نقش مکمل ندارد، بلکه به مسیر اصلی خرید تبدیل شده است. اقساطی فروشی کالا تقریبا در تمام پلتفرم های آنلاین و فروشگاه های بزرگ جریان پیدا کرده؛ از تلفن های همراه 50 میلیونی گرفته تا خودرو که گاه با رقم های میلیاردی خرید و فروش می شوند.

سطح ظاهری ماجرا شبیه کمک مالی است؛ پشت عنوان هایی مانند اقساط بدون بهره اما واقعیتی نهفته: نرخ های مؤثر سود در این طرح ها از نرخ رسمی وام های بانکی بالاتر رفته و تبدیل به نوع تازه ای از اعتبار شده اند؛ اعتباری که نظام وام دهی سنتی را کنار زده و هر خانواده ایرانی را در مسیر بدهکاری دائمی قرار داده است.

بر اساس داده های بانک مرکزی و رصد بازار پلتفرم ها، بدهی ناشی از وام های خرد خانوار در نیمه دوم 1404 حدود 27 درصد افزایش یافته است. هم زمان حجم طرح های فروش اقساطی در پلتفرم های بزرگی مانند دیجی کالا، بانی مد یا سامانه های فروش اقساطی خودرو رشد چشمگیری را تجربه کرده و سهم این شیوه از معاملات مصرفی به طور محسوسی بالا رفته است.

دلایل این موج استقبال چندان پیچیده نیست:

نخست، مسیر سنتی وام های خرد بانکی تقریبا از کار افتاده؛ بطوریکه روند طولانی اعتبارسنجی، مدارک متعدد و سقف پایین وام نیاز فوری خانوار را پاسخ نمی دهند.

دوم، با تورم مصرفی بالای 40 درصد، خانواده ها به ناچار برای حفظ سطح زندگی، هزینه امروز را به پرداخت های آینده تبدیل کرده اند.

و سوم، در فضای بی اعتمادی نسبت به نهادهای مالی رسمی، پلتفرم های شناخته شده اقساطی جای امن تری به نظر می رسند؛ خریدار امنیت روانی خرید از فروشگاه معتبر را ترجیح می دهد -حتی اگر سود واقعی معامله از نرخ بانکی بیشتر باشد.

طبق گزارش رسمی بانک مرکزی در شهریور 1404، نرخ سود مؤثر لیزینگ کالاهای مصرفی بین 39.2 تا 46.5 درصد برآورد شده است.

آماری که با داده های میدانی پلتفرم های اقساطی هم خوان است؛ بررسی آگهی های فروش در دوره های 12 تا 36 ماهه نشان می دهد که سود واقعی پرداختی خریداران معمولا در محدوده 36 تا 48 درصد نوسان دارد.

یعنی خریدار برای یک موبایل 50 میلیونی در طرح 24 ماهه، در مجموع حدود 20 میلیون تومان بیش از قیمت نقدی پرداخت می کند؛ معادل سود موثر 42 درصد سالانه.

همین الگو در فرایند خرید خودرو هم تکرار می شود: برای مثال خرید اقساطی کوییک در دوره های سه ساله با مبالغ نهایی حدود 40 تا 45 درصد بالاتر از بهای نقدی انجام می شوند.

با وجود این، پلتفرم ها در تبلیغات خود اغلب یا بدون سود بودن را علم می کنند یا نهایتا به اعلام نرخ 18 درصد (به دلیل نادیده گرفتن نرخ بهره مرکب) بسنده می کنند؛ از همین رو، فروشنده بیش از آنکه از فروش کالا سود ببرد، از فروش زمان پرداخت درآمد دارد. یعنی همان نقطه ای که اقساطی فروشی از ابزار خرید به ابزار بدهکارسازی خانوار شهری تبدیل می شود.

بدین ترتیب، نرخ بهره موثر اقساطی از میانگین سود رسمی بانکی عبور کرده و ساختار تازه ای از اعتبار غیررسمی شکل گرفته است. اقساط، پوشش تورم را ممکن کرده اند اما در همان زمان، به تدریج ستون بدهی خانوار شهری را بالا برده اند.