نوبل ادبیات 2025 به کراسناهورکایی رسید به عنوان نویسنده بزرگ حماسی در سنت ادبیات اروپای مرکزی که آثارش با ویژگی هایی چون ابزوردیسم و افراط های گوتیک شناخته می شود.

به گزارش روزنامه اعتماد، در بیانیه آندرس اولسون، نویسنده، منتقد و رییس آکادمی نوبل به موارد مختلفی درباره برنده امسال از جمله رمان تانگوی شیطان اشاره شده است: این رمان به طرزی نیرومند و نمادین، گروهی از ساکنان درمانده را در مزرعه ای اشتراکی و متروک در روستای مجارستانی، اندکی پیش از فروپاشی کمونیسم به تصویر می کشد. در این رمان، هر کسی در انتظار وقوع معجزه ای است، اما این امید ممکن است زیر بار خود انتظار خرد شود، همچون نقل قول کافکا در آغاز کتاب: …آن چیز را از دست خواهم داد، چون منتظرش مانده ام. اولسون که خود از منتقدان برجسته و قدیمی است به دومین اثر این نویسنده یعنی اندوه مقاومت اشاره می کند که سوزان سانتاگ به خاطرش، کراسناهورکایی را استاد آخرالزمان در ادبیات معاصر نامید. اثری کابوس وار و تب آلود که نشانه های شوم در تمام صفحات آن آشکار است. اولسون می گوید: کراسناهورکایی با بهره گیری از صحنه هایی رویاگونه و شخصیت پردازی گروتسک، به استادی نبرد بی رحمانه میان نظم و بی نظمی را به تصویر می کشد. در این رمان هیچ کس از تاثیر ترس در امان نمی ماند. اما یکی از معروف ترین رمان های این نویسنده، جنگ و جنگ است که سال 1999 منتشر و سال 2006 به انگلیسی ترجمه شد. او در این رمان توجه خود را به فراتر از مرزهای وطن مجازی اش معطوف می کند.

قهرمان فروتن داستان تصمیم می گیرد آخرین کنش زندگی اش این باشد که از حاشیه های بوداپست به نیویورک سفر کند تا بتواند حتی برای لحظه ای در مرکز جهان بایستد. اولسون درباره نثر کراسناهورکایی در این رمان می گوید: نثر او به سوی نحوی سیال و جاری پیش می رود، با جمله هایی بلند و پرپیچ و خم که بی وقفه اند و نقطه در آن ها تقریبا وجود ندارد؛ ویژگی ای که به امضای سبک کار او تبدیل شده است. خود کراسناهورکایی در یکی از گفت وگوهایش گفته نقطه پایان از آن خداست.

جنگ و جنگ پیش درآمدی بر رمان بزرگ تر و متاخر بازگشت بارون ونکهایم است که سال 2016نوشته و سال 2019 به انگلیسی ترجمه شد. رمانی که تمرکزش بر بازگشت به وطن است و نویسنده با زبانش با سنت های ادبی بازی می کند. به نظر اولسون در این رمان، ابله داستایوفسکی در قالب بارونی بیچاره و عاشق پیشه که گرفتار اعتیاد به قمار است، دوباره زاده می شود. او پس از سال ها تبعید در آرژانتین، راهی مجارستان می شود به امید آنکه معشوقه کودکی اش را که هرگز فراموشش نکرده، بازیابد. اما در طول سفر زندگی اش را به دست مردی خیانتکار به نام دانته می سپارد، دغل بازی که یادآور سانچو پانزای دون کیشوت است، اما در هیئتی تیره و کثیف. نقطه اوج رمان، استقبال باشکوهی است که مردم شهر برای بازگشت بارون تدارک می بینند؛ مراسمی که قهرمان اندوهگین داستان با تمام وجود می کوشد از آن بگریزد.

اولسون معتقد است که در هرشت 07769 دیگر با کابوسی تب زده روبه رو نیستیم، بلکه با بازنمایی باورپذیر از شهری کوچک در ایالت تورینگن آلمان سروکار داریم که با این حال گرفتار بی نظمی اجتماعی، قتل و آتش سوزی است. در عین حال، وحشت در این رمان بر بستر میراث عظیم یوهان سباستیان باخ جریان دارد. کتابی درباره خشونت و زیبایی ای که به شکلی غیرممکن در کنار هم قرار گرفته اند. کراسنا هورکایی که در روستایی کوچک به دنیا آمد و بزرگ شده در یکی از گفت وگوهای خود که در سایت wordswithoutborders. org منتشر شده توضیح داده نویسندگان در مجارستان کمونیستی از نوشتن بازداشته می شدند، اما اجازه ترجمه داشتند و به همین دلیل حتی در آن روستای دورافتاده نیز کراسناهورکایی به کتاب های کلاسیک نویسندگانی مانند داستایوفسکی و فاکنر دسترسی داشت.

با این حال، پس از آنکه او توانست سفر کند این محدودیت را به خوبی جبران کرد. او زمان زیادی را در آسیا و اروپا گذراند. به نیویورک رفت تا برای رمان جنگ و جنگ جزییات پژوهشی گردآوری کند و در آنجا همراه با آلن گینزبرگ اقامت داشت. او به خوبی با فرهنگ ژاپن، اسپانیا، ایتالیا و یونان آشناست و همزمان به ذهن و عمل انسان هایی از دو هزار سال تاریخ بشر نفوذ می کند. آثار کراسناهورکایی با سبک نوشتاری منحصر به فرد و موضوعات عمیق و فلسفی خود، جایگاه ویژه ای در ادبیات معاصر جهان دارد. نمونه هایی از ادبیات پست مدرن که وضعیت پیچیده انسان معاصر را دستمایه قرار می دهد. آثار او اغلب به دلیل جملات طولانی و ساختارهای پیچیده نحوی، نیازمند تمرکز و دقت بالای خواننده هستند. این ویژگی ها آثار کراسناهورکایی را در دسته ادبیات تجربی و پست مدرن قرار می دهند.

او گفته است: بدون کافکا، من وجود نداشتم. علاوه بر کافکا، تاثیر نویسندگان دیگری نیز بر سبک نوشتاری او مشهود است. منتقدان ادبی، سبک نوشتاری کراسناهورکایی را با نویسندگانی چون کافکا، گوگول و توماس برنهارد مقایسه کرده اند و البته از تاثیر داستایفسکی و جیمی هندریکس بر جهان داستانی او نیز نباید غافل شد.

کراسناهورکایی در آثار خود از جملات طولانی و پیچیده استفاده می کند که اغلب نقطه پایان ندارند. این جملات، با ساختار پیچیده و استفاده مکرر از جملات معترضه، به نوعی جریان سیال ذهن را در روایت ایجاد می کنند. برای مثال در رمان تانگوی شیطان ، جملات طولانی و پیچیده ای به کار رفته است که خواننده را در دنیای درونی شخصیت ها غرق می کند. رمان های این نویسنده، ترکیبی از ظرافت هنرمندانه و سیلابی از حاشیه روی هاست و به نوعی انگیزه بکت گونه اشاره دارند که در سیطره تمایلات وسواسی غرق شده است.

طول جمله های کراسناهورکایی واقعیت خود را به تدریج نشان می دهد، بند به بند، تا سرانجام تاریکی هولناکی را که در درون خود پنهان کرده، آزاد کند. بسیاری از نشانه های ادبی او مانند تک گویی وسواس گونه، خروج آخرالزمانی و تیرگی مرگبار جهانش، به وضوح متعلق به دوران مدرن است. از سوی دیگر فروپاشی افراطی و بازیگوشی آثارش، یکی از امضاهای او به شمار می رود.

تک گویی شخصیت پروفسور یکی از چهره های محوری رمان مالیخولیای مقاومت که سال 1401 در ایران ترجمه و منتشر شد، یکی از نمونه های برجسته زبان سیال و جمله سازی طولانی کراسناهورکای است که در مرز میان عقل و جنون حرکت می کند؛ همان نقطه ای که ذهن شخصیت هایش اغلب در آن فرو می پاشد و از دل آن، جهان داستانی به سوی نوعی آخرالزمان درونی می رود. در آثار کراسناهورکایی، فروپاشی ذهنی یا روحی اغلب پیش درآمد کنشی آخرالزمانی است.

پروفسور که پس از شلیک به یکی از افراد باند موتورسواران در دفاع از خود در حال فرار است، مرگ خود را جعل می کند و از شهر می گریزد. پیش از ناپدید شدن کامل از رمان، واپسین تک گویی تب آلود خود را بیان می کند. او می گوید: تلاش برای نابود کردن اندیشه بیهوده است؛ کوشش سختگیرانه، وحشتناک و مداومی که باید همواره به خرج دهیم تا مانع از آن شویم که به نتیجه ای در اندیشیدن برسیم. جهان چیزی نیست جز رویداد، دیوانگی، دیوانگی میلیاردها و میلیاردها رویداد و هیچ چیز ثابت نیست، هیچ چیز محدود نیست، هیچ چیز قابل لمس نیست، همه چیز می گریزد اگر بخواهیم به آن چنگ بزنیم.

جورج سیرتس، مترجم انگلیسی زبان آثار کراسناهورکایی معتقد است او نویسنده ای هیپنوتیزم کننده است. او در گفت وگو با خبرگزاری فرانسه گفته: او تو را در خود می کشد تا جهانی که می آفریند درونت پژواک یابد، آنقدر که نظم و هرج و مرج او، به دیدِ خودت بدل می شود.

گفتنی است رمان ها، داستان های کوتاه و مقالات او بیش از هر جا در آلمان شناخته شده اند، کشوری که سال ها در آن زیسته و نیز در مجارستان، جایی که بسیاری او را مهم ترین نویسنده زنده کشور می دانند. آثار کراسناهورکایی معمولا به موضوعاتی مانند انزوا، فساد، پوچی و بحران های انسانی می پردازند. فضای داستان های او اغلب تیره و پر از تنش است، جایی که شخصیت ها در مواجهه با شرایط پیچیده و بی رحمانه جهان معاصر قرار دارند. این فضاها معمولا به گونه ای طراحی شده اند که خواننده را به تفکر عمیق درباره وضعیت انسان در دنیای مدرن وادار می کنند.

برای مثال، در رمان مالیخولیای مقاومت ورود یک سیرک به یک شهر کوچک مجاری، تحولی عظیم در جامعه محلی ایجاد می کند و مفاهیمی چون قدرت، فساد و هویت را به چالش می کشد یا رمان تانگوی شیطان درباره زندگی در یک مزرعه اشتراکی در دوران پیش از فروپاشی کمونیسم است. شخصیت ها در این داستان با بحران های اخلاقی و اجتماعی مواجه هستند و تلاش می کنند تا معنای زندگی خود را در دنیای پرآشوب پیدا کنند. جنگ و جنگ ، داستان مردی به نام کورین است که تلاش می کند کتابی درباره جنگ بنویسد، در حالی که خود درگیر جنگ های داخلی و جهانی است. روایتی که به بررسی مفاهیم جنگ، تاریخ و هویت پرداخته و خواننده را به چالش می کشد تا درباره این مفاهیم تامل کند.

فرشته ای بر فراز ما گذشت آخرین داستانی است که کراسناهورکایی اخیرا درThe Yale Review منتشر کرده است. داستانی درباره خندق های گل آلود جنگ در اوکراین. او در آخرین گفت وگویی که با یال ریویو درباره امید، آخرالزمان و هنر داستان نویسی داشته، تاکید کرده که نویسنده باید با واقعیت های موجود روبه رو شود و از آن ها برای خلق آثار خود بهره ببرد. او همچنین به اهمیت توجه به جزییات و استفاده از زبان به عنوان ابزاری برای بیان عمیق ترین احساسات و تفکرات اشاره کرده است. کراسناهورکایی معتقد است: ما تنها می توانیم خودمان را با آینده فریب بدهیم؛ امید همیشه متعلق به آینده است و آینده هرگز نمی آید. همیشه در شرف آمدن است. تنها چیزی که وجود دارد، اکنون است.

او به این ایده که هنر بهترین منبع ما برای جلوگیری از سقوط به بربریت است، اعتقاد دارد و می گوید: هنر پاسخ فوق العاده بشریت به حس گمشدگی است که سرنوشت ماست. زیبایی وجود دارد. این زیبایی فراتر از مرزی است که ما دایما باید در آن توقف کنیم؛ ما نمی توانیم جلوتر برویم تا زیبایی را درک یا لمس کنیم ما تنها می توانیم از این مرز به آن نگاه کنیم و اذعان کنیم که بله، واقعا چیزی در دوردست وجود دارد.

زیبایی یک ساختار است، یک آفرینش پیچیده از امید و نظم برتر. بعد از دریافت جایزه نوبل از او پرسیده می شود، می توانید بزرگ ترین منابع الهام خود را به ما بگویید؟ و کراسناهورکایی می گوید: تلخی؛ وقتی به وضعیت جهان در حال حاضر فکر می کنم، بسیار ناراحت می شوم. این عمیق ترین الهام من است. این می تواند الهام بخش نسل یا نسل های بعدی در ادبیات نیز باشد. الهام بخشی برای نسل بعدی، به نحوی برای زنده ماندن در این دوران، زیرا این دوران، بسیار بسیار تاریک است و ما برای زنده ماندن در این دوران به قدرت بسیار بیشتری نسبت به قبل نیاز داریم.