نیسان کلعباس ، حوالی ساعت چهار و چهل دقیقه سر چهار کوچه ایستاده است. کارگران یکی پس از دیگری از کوچه پس کوچه های آبادی به سمت سرویس سرازیر می شوند تا راهی زمین های کشاورزی شوند.

به گزارش اطلاعات، هوا گرگ و میش است، هنوز انوار طلایی خورشید بر پوسته زمین های آبادی نتابیده که کلعباس از روستا خارج می شود.

16نفر پشت نیسان آبی جا گرفته اند، نیسان های بعدی هم از دل سیاه جاده پیدا می شوند، هر روز این وقت صبح، از روستاهای جنوب شرق استان فارس زنان برای لقمه ای نان جانشان را به کف دست می گیرند تا از دل باغات انار، لیمو، زیتون و یا مزارع گوجه و بادمجان که سه ساعت با روستاهایشان فاصله دارد، توشه بردارند.

این زنان، هر روز از جاده هایی تردد می کنند که استاندارد نیست و بارها خبر واژگونی خودرو رسانه ای شده است. به قول خودشان جانشان کف دستشان است.

صغری که ننه حسین صدایش می کنند، یکی از همین کارگران فصلی در جنوب شرق استان فارس است. 54ساله است. زنی میانسال که همه سالهای زندگیش را با دو دو تا چهارتا کردن چندغاز درآمدش گذرانده است.

ننه حسین که رد آفتاب سوختگی روی گونه های استخوانی و گردنش خودنمایی می کند می گوید؛ در فصل کار هر روز باید در گرمای 40 تا 50 درجه بسوزیم تا لقمه نانی به دست آوریم.

آنان در تابستان جنوب که نه سایبانی برای در امان ماندن از تیغ تیز آفتاب و نه حتی آب خنکی که لبهای خشکیده شان را تر کنند، باید در زیر تش بادهای جنوب جان بکنند.

این زنان، زمستان ها هم طعمه تازیانه های سرمایند، تا آنجا که دستان زمخت و کرخت شده شان از برودت هوا، رنج سالهای کارگری شان را در مزارع فریاد می کشد.

ننه حسین می گوید: چه کنیم، مجبوریم. همانگونه که بقیه زنان بی سرپرست و یا بدسرپرست، مجبورند.

کارشان تعطیل و غیرتعطیل ندارد، هر روزی که بروند، روزی دارند وگرنه هیچ. نه بیمه دارند و نه عایدی. آنان از اینهمه کار مضاعف فقط انواع دردهای جسمی سهمشان شده و اندوه سالهای رفته از دست زندگانیشان.

در صنف زنان کارگر فصلی، پیر و جوان معنایی ندارد. همه سنی در این دسته حضور دارند، از دختر 19ساله تا پیرزن 75ساله ای که کتف و کولش در این راه خمیده است.

به گواه آمارهای سازمان بهزیستی فارس، 14 هزار و 424 زن سرپرست خانواده تحت حمایت بهزیستی این استان هستند که همسرانشان از کار افتاده، فوت و یا طلاق گرفته اند.

عواملی که به گفته محمدرضا هوشیار مدیر کل بهزیستی استان فارس، بیشترین عوامل تاثیرگذار در این حوزه است. البته این آمار معطوف به سازمان بهزیستی است و در سنوات گذشته زنان بی سرپرست و یا بد سرپرست زیادی نیز تحت پوشش کمیته امداد فارس بوده و یا هستند.

با اینحال، عبدالله هاشمی روانشناس و مشاور خانواده؛ کار مضاعف زنان در مزارع و مشاغل سخت در درازمدت را باعث شکستگی و تحلیل رفتن جسمشان می داند که ساختار عاطفی آنان را در نظام خانواده متزلزل و همچنین سایه محبتشان از فرزندانشان دریغ و نهایتاً کانون گرم خانواده، در سایه خستگی وعدم امنیت آنان در رابطه با همسرانشان از بین می رود.

به گفته وی؛ فقدان حمایتگری اقتصادی و بی توجهی به وضعیت اقتصادی و روحی زنان، موجب رها شدگی آنان شده و آسیب های جبران ناپذیری به روان آنان وارد می کند.

هاشمی می گوید: فعالیت زنان در مزارع ظرافت زنانگی آنان را مخدوش و ضمن بروز درد در جسم و روحشان، چالش های روحی و روانی خود را به بقیه اعضای خانواده و زیر مجموعه خود انتقال می دهند، چرا که دیگر در هیچ حوزه ای امنیت روان ندارند، زیرا فعالیت طاقت فرسای روزمره، آنان را آرام آرام درگیر کرده بطوریکه گاهاً نه حوصله تحمل خود و نه اطرافیانش دارند.

تعاملات ناسالم در حوزه کار از دیگر مواردیست که این روانشناس به آن اشاره می کند و می افزاید: در این میان آسیب های روانی زیادی از قبیل وابستگی، سو استفاده قرار گرفتن و یا حتی آزار و اذیت جنسی در انتظار این افراد است که ضربه های بسیار مهلکی به آنان وارد کرده و حوزه امنیت و سلامت زنان کارگر فصلی را با چالش جدی مواجه می کند.

البته، حضور ناکافی زنان در کانون خانواده، بُعد تربیتی فرزندان را هم دچار آسیب کرده و منجر به بروز آسیب های اجتماعی بی شمار می شود.

زنان کارگر فصلی در جامعه مرد سالار همواره از نبود امنیت شغلی بیشتری رنج می برند؛ این زنان به دلیل محدودیت های اجتماعی در جوامع سنتی مجبور به فعالیت های یدی در مزارعی می شوند که نه تنها فعالیتشان از مردان کمتر نیست بلکه کاهی از حجم کار آنان نیز به مراتب بالاتر و برابری دستمزد ندارند.

در قانون کار ایران تنها در بند 68 به کارگران فصلی اشاره شده است. در این بند عنوان شده که مرخصی کارگران فصلی بر اساس ماه هایی که در سال در آن مشغول به کارند محاسبه می شود. بر این اساس حقوق این کارگران تنها در صورت انعقاد قرارداد کار و در فصولی که مشغول به کارند و در حدود قانون کار و قرارداد منعقده میان کارفرما و کارگر تأمین می شود، اما کدام زن کشاورز در جوامع روستایی کشورمان را می شناسید که دارای یک برگ قرارداد باشد!؟

شوربختانه اغلب زنان کارگر فصلی بدون امضا، بی هیچ قرارداد ثبت شده ای و با رد و بدل شدن چند کلمه به عنوان توافق در زمین های کشاورزی مشغول به کار می شوند.

در همین حال مدیر کل تامین اجتماعی فارس در گفت و گو با اطلاعات آنلاین بر لزوم پوشش بیمه ای بانوان فارس و ضرورت حمایت از زنان شاغل فصلی تاکید می کند و می گوید: در حال حاضر در استان فارس حدود 200 هزار بانوی شاغل در کارگاه ها (بیمه اجباری) و به صورت بیمه های اختیاری و صاحبان حرفه و مشاغل آزاد و دانشجویی بعنوان بیمه شده اصلی تحت پوشش صندوق تأمین اجتماعی قرار دارند که طبق قانون سازمان، از مزایا بهره مند هستند.

ایرج نادری بیان میکند: با توجه به اینکه زنان کارگر فصلی معمولا در حاشیه شهرها، شهرستانها و روستاها در باغ ها و مزارع اشتغال دارند، معمولاً توافقاتی که میان کارفرما و شخص حقیقی صورت می گیرد به نفع آنان نیست و صاحبان کار و اشخاص حقیقی روزانه از زحمات آنان بهره مند و در پایان روزمزد آن ها پرداخت می کنند.

وی می افزاید: متاسفانه زنان کارگر فصلی مورد حمایت های بیمه ای قرار ندارند و در میان توافقات کارفرما و پیمانکار، بیمه نمودن جایگاهی ندارد.

به عقیده کارشناسان؛ ایجاد انجمن صنفی بانوان کارگر فصلی و تدوین مصوبه حمایتی مجلس می تواند راه گشای این قشر باشد. در این طرح، پیشنهاد می شود با توجه به اینکه این کارگران کارفرمای واحدی ندارند منبع تامین سهم کارفرما مشخص تا کارگران فصلی هم بتوانند از بیمه و درمان و آینده نگری بهره مند شوند. (سهم کارفرما 20 درصد و سهم کارگر 7 درصد)

اما در حال حاضر، به دلیل نبود ساختار شناسایی رسمی برای این قشر، اطلاعاتی دقیقی در دسترس نمی باشد.