فرارو تد گِیلِن کارپنتر، مدیر مطالعات سیاست خارجی موسسه کاتو

به نقل از نشریه ریسپانسیبل استیت کرفت، دونالد ترامپ مدت هاست از به کارگیری نیروی نظامی ایالات متحده برای شدت بخشیدن به جنگ علیه کارتل های مواد مخدر در آمریکای لاتین حمایت می کند. او همچنین نشانه هایی از استفاده از این توجیه به عنوان پوششی برای برکناری رژیم هایی که دشمن منافع دیگر آمریکا تلقی می شوند، بروز داده است.

آخرین رخداد در کمپین فزایندهٔ ضدمواد مخدر دولت در سوم اکتبر روی داد؛ جایی که وزیر جنگ مایک هگست (به عنوان نقل قول) اعلام کرد نیروهای دریایی آمریکا بار دیگر یک قایق کوچک را در سواحل ونزوئلا غرق کرده اند. این یکی از چهار شناور منهدم شده از اواخر سپتامبر تاکنون است که در مجموع 21 کشته بر جای گذاشته اند. دولت مدعی است همهٔ این کشتی ها در تلاش برای قاچاق غیرقانونی مواد مخدر به ایالات متحده بودند.

گوستاوو پِترو، رییس جمهور کلمبیا روز چهارشنبه علناً اعلام کرد یکی از این شناورها حامل شهروندان کلمبیایی بوده و آنان کشته شده اند. دو مقام دولتی به نیویورک تایمز تأیید کردند که در یکی از قایق های هدف قرار گرفته، اتباع کلمبیایی حضور داشته اند. کاخ سفید اظهارات پِترو را بی اساس و قابل نکوهش توصیف کرد.

با این حال، علاقهٔ ترامپ به گزینهٔ نظامی در مبارزه با مواد مخدر محدود به این حادثه نیست و ریشه های دیرینه تری دارد. مایک اِسپر، وزیر دفاع در مراحل پایانی دورهٔ نخست ترامپ، در خاطرات خود نقل می کند که رییس جمهور به طور جدی گزینهٔ حملات موشکی علیه مظنونان قاچاقچی در مکزیک را بررسی کرده است. اِسپر می نویسد رییس جمهور دست کم دو بار در سال 2020 از او دربارهٔ امکان پرتاب موشک به داخل مکزیک برای نابودی آزمایشگاه های مواد مخدر و ریشه کن کردن کارتل ها پرسیده است. ترامپ چنین اقدام شدیدی را موجه می دانست زیرا به گفتهٔ او رهبران مکزیک کنترل کشورشان را در دست ندارند.

حکایت اِسپر تنها سند اشتیاق ترامپ به گزینهٔ نظامی نیست. پس از واقعهٔ 2019 که در آن افرادی وابسته به کارتل در شمال غرب مکزیک یک خانوادهٔ آمریکاییِ سابق مورمون را قتل عام کردند، ترامپ با توییتی واکنش نشان داد و تأکید کرد: این زمانِ مناسب برای مکزیک است تا با کمک ایالات متحده علیه کارتل های مواد مخدر اعلام جنگ کند و آن ها را از صفحهٔ زمین محو کند. ما فقط منتظر تماس از طرف رییس جمهور بزرگ جدید شما هستیم! او تاکید کرد: اگر مکزیک نیاز دارد یا درخواست کمک برای پاک سازی این هیولاها را کند، ایالات متحده آماده، خواهان و توانا برای دخالت و انجام سریع و مؤثر کار است.

چند هفته پس از ورود به کاخ سفید در دورهٔ نخست ریاست جمهوری اش، دونالد ترامپ در دیداری با انریکه پِنا نیتو رییس جمهور وقت مکزیک، موضعی مشابه اما با لحنی تندتر اتخاذ کرد. او به صراحت گفت: ما مایل به کمک به شما هستیم، اما آن ها [کارتل ها] باید از میان برداشته شوند و شما در این کار موفق نبوده اید. ترامپ اطمینان داد که ترجیح می دهد به ارتش مکزیک برای مقابله با کارتل ها کمک کند تا اینکه مستقیماً وارد عمل شود، اما از لحن او پیداست که گزینهٔ مداخله مستقیم نظامی همواره روی میز بوده است.

در سال های 2023 و 2024، گزینهٔ استفاده از ارتش آمریکا علیه قاچاقچیان مواد مخدر در آمریکای لاتین نه تنها به یکی از محورهای اصلی سیاست خارجی ترامپ تبدیل شد، بلکه به شعار مشترک بسیاری از رهبران جمهوری خواه نیز تبدیل گشت. در این دوره، ترامپ به سرعت به جریان لابی گری برای صدور مجوز رسمی استفاده از نیروی نظامی علیه کارتل ها پیوست و از طرح های متعددی که در کنگره توسط اعضای حزب جمهوری خواه برای تصویب مجوز استفاده از نیروی نظامی ارائه می شد، آشکارا حمایت کرد.

چهره های شاخص دیگری از حزب جمهوری خواه نیز همین مسیر را دنبال کردند؛ از جمله ویلیام بار دادستان کل پیشین و نیکی هیلی سفیر سابق آمریکا در سازمان ملل بود. آنان نیز از ایدهٔ به کارگیری نیروهای نظامی حتی یگان های ویژه، برای حمله به قاچاقچیان مواد مخدر دفاع کردند. اما ترامپ اکنون دیگر حتی نیازی به صدور چنین مجوزی احساس نمی کند. او به صورت تلویحی باور دارد که رییس جمهور می تواند هر اقدامی را که برای دفاع از ایالات متحده ضروری بداند، بدون نیاز به تأیید کنگره انجام دهد. در نگاه او، مهاجران غیرقانونی و قاچاقچیان مواد مخدر هر دو در زمرهٔ تهدیدهای امنیت ملی قرار دارند و بنابراین هر اقدام نظامی علیه آنان را مشروع و لازم می داند.

دولت ترامپ و مشاورانش تمرکز اصلی خود را از مکزیک به ونزوئلا منتقل کرده اند. هرچند ترامپ در کارزار انتخاباتی 2024 بارها با لحنی تند از دولت مکزیک انتقاد کرده بود، اما اکنون به نظر می رسد از سطح همکاری فعلی دولت مکزیکوسیتی در مبارزه با قاچاق مواد مخدر رضایت دارد. مارکو روبیو، وزیر خارجه ایالات متحده و کلودیا شِینباوم، رییس جمهور مکزیک، اخیراً توافق نامه ای تازه امضا کرده اند که هدف آن تشدید عملیات مشترک علیه کارتل هاست؛ توافقی که به گفته دو طرف، با احترام متقابل به حاکمیت ملی همراه است. در مقابل، دولت ترامپ متعهد شده است برای مهار جریان انتقال غیرقانونی سلاح از خاک آمریکا به باندهای مسلح مکزیکی اقداماتی عملی انجام دهد. در نتیجه، فشار واشنگتن بر مکزیک در موضوع مواد مخدر فعلاً کاهش یافته و روابط اقتصادی عظیم میان دو کشور انگیزه بیشتری برای انتخاب مسیر دیپلماتیک به جای تقابل ایجاد کرده است.

اما در سوی دیگر، نگاه تهاجمی ترامپ اکنون به کاراکاس دوخته شده است. مقام های ارشد دولت آشکارا اعلام کرده اند که مظنونان قاچاق مواد مخدر در ونزوئلا معادل تروریست ها تلقی می شوند و بنابراین مستحق برخورداری از روند دادرسی عادلانه نیستند. این رویکرد بر پایه همان سنت خطرناک دولت های جورج بوش و باراک اوباما بنا شده که در آن صرفِ اتهام به فعالیت تروریستی، معادل اثبات قطعی جرم تلقی می شد.

نشانه های فزاینده ای وجود دارد که ترامپ ممکن است از جنگ با مواد مخدر و جنگ با تروریسم به عنوان پوششی برای اقدام نظامی با هدف سرنگونی حکومت چپ گرای نیکلاس مادورو در ونزوئلا استفاده کند. رژیم مادورو سال هاست برای محافظه کاران آمریکایی مایه آزار بوده و حتی بسیاری از لیبرال های میانه رو نیز تمایلی به دفاع از حکومت اقتدارگرای او ندارند. چنین سناریویی، اگر عملی شود، می تواند نقطهٔ عطفی خطرناک در سیاست خارجی آمریکا باشد: تلفیق مبارزه با مواد مخدر با تغییر رژیم ؛ همان نسخه ای که از آمریکای مرکزی دههٔ 1980 تا خاورمیانه قرن بیست ویکم بارها به فجایع انسانی انجامیده است.

دولت کنونی ایالات متحده به وضوح وسوسه شده است تا مأموریتی ظاهراً ضد مواد مخدر و ضد تروریسم را به یک جنگ تمام عیار برای تغییر رژیم در ونزوئلا تبدیل کند. گزارش ها حاکی است در هفته های اخیر، آمریکا یک نیروی دریایی رزمی به دریای کاراییب اعزام کرده که شامل حدود 4500 تفنگدار و ملوان، چند ناوشکن، یک زیردریایی تهاجمی و 10 جنگندهٔ رادارگریز اف 35 است. چنین تجمیع گسترده ای از قدرت نظامی در سواحل ونزوئلا، نشانه ای هشداردهنده و نگران کننده تلقی می شود.

تحلیلگران هشدار می دهند که استفاده از شعار مبارزه با مواد مخدر به عنوان پوششی برای جنگ تغییر رژیم، اقدامی غیرعاقلانه و بالقوه فاجعه بار خواهد بود. ترامپ بخش زیادی از موفقیت سیاسی خود را مدیون ترویج سیاست اول آمریکا بوده است؛ هرچند فاصله میان لفاظی هایش و واقعیت عملکردش بسیار زیاد است؛ همان گونه که تداوم حمایت نظامی آمریکا از جنگ اوکراین نشان می دهد.

با این حال، یکی از محورهای ثابت در سیاست ادعایی اول آمریکا ی ترامپ، مخالفت او با جنگ های تغییر رژیم و پروژه های ملت سازی خارجی بوده است. اکنون هرگونه مداخله نظامی در ونزوئلا دقیقاً در تضاد با همین شعار قرار می گیرد، زیرا چنین اقدامی هم به تغییر رژیم منتهی خواهد شد و هم به درگیری ای طولانی و پرهزینه منجر می شود.

البته از نظر نظامی، احتمال موفقیت آمریکا در برکناری نیکلاس مادورو وجود دارد. از زمان روی کار آمدن هوگو چاوز و سپس مادورو، بیش از 7.7 میلیون نفر از کشور گریخته اند و ونزوئلا عملاً در بحران اقتصادی و فروپاشی ساختاری دست وپا می زند؛ بحرانی که تحریم های واشنگتن نیز آن را تشدید کرده است. اما شکست دادن آن کار ساده ای نخواهد بود. حتی سناریوهای محدودتر مانند تصرف بندرها یا فرودگاه های کلیدی نیز می تواند به درگیری های سنگین و خونین منجر شود. ورود به جنگ تمام عیار برای تغییر رژیم، به آسانی می تواند آمریکا را با یک فاجعه جدید در جهان جنوب روبه رو کند که می تواند مشابه تجربه های تلخ افغانستان و عراق باشد.