فرارو فلِیسیا شوارتز خبرنگار امور دیپلماتیکِ پولیتیکو و خبرنگار سابق بخش مسائل دفاعی روزنامه فایننشال تایمز

به نقل از پولیتیکو، گزارش ها حاکی از آن است که گفت وگوهای آتش بس میان اسراییل و حماس که در اوایل هفته جاری به بن بست رسیده بود، تنها پس از ورود استیو ویتکاف و جرد کوشنر از سر گرفته شد و به مصالحه انجامید. بنا بر گفته سه منبع آگاه از روند مذاکرات و یک مقام رسمی دولت آمریکا، این دو فرستاده با دخالت مستقیم خود محورهای اصلی توافق را دیکته کردند و طرفین را به پذیرش سریع آن واداشتند.

به گفته یکی از افراد مطلع از گفت وگوها که از روز دوشنبه آغاز شده بود، در چند روز نخست، روند کار بسیار کند پیش می رفت و هیچ کدام از طرف ها تمایلی به عقب نشینی از مواضع کلیدی خود نداشتند. موضوعات مورد اختلاف شامل محل دقیق عقب نشینی نیروهای اسراییلی، جزییات فنی آزادی گروگان ها و تبادل زندانیان، نحوه انتقال کمک های انسانی به داخل نوار غزه و فهرست زندانیان فلسطینی مشمول آزادی بود.

اما روز چهارشنبه، با ورود ویتکاف و کوشنر به همراه محمد بن عبدالرحمن آل ثانی ، نخست وزیر قطر، ورق برگشت. آنان مجموعه ای از شروط مشخص را ارائه کردند و با فشار شدید دیپلماتیک از دو طرف خواستند بی درنگ با آن موافقت کنند. سرعت غیرمنتظره ای که توافق پس از مداخله مستقیم این دو مقام آمریکایی به خود گرفت، بیانگر فشار سنگینی است که همه طرف ها به ویژه پس از چندین هفته اظهارات ترامپ درباره نزدیکی توافق احساس می کردند تا هرچه زودتر به نتیجه برسند.

این تحولات همچنین نشانه ای از تغییر رویکرد دولت ترامپ در قبال مناقشه غزه؛ از میانجی گری محتاطانه به سیاست فشار آشکار بر هر دو طرف است. این روند از دیدار هفته گذشته ترامپ با بنیامین نتانیاهو، آغاز شد؛ دیداری که در آن ترامپ شخصاً از نتانیاهو خواست بابت حمله اسراییل به مذاکره کنندگان حماس در دوحه از قطر عذرخواهی کند. به گفته یکی از منابع مطلع، در فهرست شروط واشنگتن بندی وجود داشت که از اسراییل می خواست پیش از آزادی هرگونه گروگان، روند عقب نشینی نیروهایش از غزه را آغاز کند. این امتیاز یکی از چند تبادل امتیاز متقابل بود که در نهایت به امضای توافق آتش بس انجامید.

گفت وگوهای فشرده میان نمایندگان اسراییل و حماس تا ساعات پایانی شب ادامه یافت، اما سرانجام زمینه های توافق شکل گرفت. به گفته مقام های ارشد آمریکایی، حدود ساعت 2:30 بامداد پنج شنبه در مصر، دونالد ترامپ آخرین مشورت خود را با تیم مذاکره کننده انجام داد و سپس با انتشار پستی در شبکه تروث سوشال پایان رسمی جنگ را اعلام کرد.

در حالی که استیو ویتکاف و جرد کوشنر نقش کلیدی در نهایی سازی توافق داشتند، بازیگران دیگری نیز در روند مذاکرات اثرگذار بودند؛ از جمله مقام هایی از مصر و ترکیه که نفوذ عمیقی بر حماس دارند و توانستند گره های آخر گفت وگو را باز کنند. به گفته برخی منابع آگاه، بسیاری از طرف های درگیر در واقع منتظر ورود نمایندگان آمریکا بودند تا تصمیمات نهایی اتخاذ شود. شگفتی اصلی برای مقام های مذاکره کننده، سرعت غیرمنتظره پیشرفت در شامگاه چهارشنبه بود. دو نفر از افراد مطلع از مذاکرات گفتند که انتظار می رفت گفت وگوها تا آخر هفته ادامه یابد. یکی از آنان تصریح کرد: ما فکر می کردیم به پنج روز دیگر وقت نیاز داریم، اما توافق زودتر از حد انتظار بسته شد.

مطابق شرایطی که ویتکاف و کوشنر تعیین کردند، در صورت اجرای کامل طرح، باقی مانده گروگان های اسراییلی و صدها زندانی فلسطینی آزاد خواهند شد، بخشی از نیروهای اسراییلی از غزه عقب نشینی می کنند و ارسال کمک های انسانی به طور قابل توجهی افزایش می یابد؛ تحولاتی که می تواند به پایان دو سال جنگ خونین بینجامد؛ جنگی که منطقه را درگیر کرد و هزاران قربانی بر جای گذاشت. با این حال، مقام های آمریکایی هشدار داده اند احتمال فروپاشی توافق در روزهای آینده همچنان بالاست. از همین رو، دولت ترامپ تلاش های دیپلماتیک خود را در چند جبهه هم زمان افزایش داده تا از تحقق آن اطمینان یابد.

پس از پایان مذاکرات در شرم الشیخ، کوشنر و ویتکاف به قاهره رفتند تا رییس جمهور مصر، عبدالفتاح السیسی را در جریان جزییات طرح قرار دهند و بر ضرورت همکاری او در اجرای توافق تأکید کنند. سپس رهسپار اورشلیم شدند تا مرحله نخست و شکننده اجرای آتش بس را آغاز کنند.

به گفته مقام های ارشد آمریکایی، استیو ویتکاف و جرد کوشنر شامگاه پنج شنبه به مدت حدود یک ساعت با اعضای کابینه اسراییل دیدار کردند تا مزایای توافق آتش بس را تشریح کنند و توضیح دهند چرا دولت ترامپ از آن حمایت می کند. ساعاتی بعد، کابینه اسراییل توافق مربوط به آزادی گروگان ها را به تصویب رساند. کاخ سفید از ارائه جزییات بیشتر درباره روند مذاکرات خودداری کرده و تنها به توضیحاتی که در نشست خبری رسمی بیان شده بسنده کرده است.

بر اساس برنامه زمان بندی توافق، انتظار می رود عقب نشینی نیروهای اسراییلی ظرف یک روز پس از تأیید کابینه آغاز شود و سپس حماس باقی مانده گروگان های اسراییلی را آزاد کند. در مقابل، اسراییل پذیرفته است صدها زندانی فلسطینی را آزاد کند و جریان کمک های انسانی به نوار غزه را به طور قابل توجهی افزایش دهد. طبق اعلام یک مقام اسراییلی و یک مقام آمریکایی، دونالد ترامپ قرار است روز یکشنبه به اسراییل سفر کند، در کنست سخنرانی داشته باشد، با خانواده های گروگان ها دیدار کند و از نزدیک شاهد آزادی شماری از آنان باشد؛ هرچند هنوز احتمال تغییر در این برنامه ها وجود دارد. ویتکاف و کوشنر نیز در طول تعطیلات آخر هفته در اسراییل باقی خواهند ماند تا از اجرای کامل مرحله نخست توافق اطمینان یابند.

یکی از مقام های ارشد آمریکایی در توضیح حساسیت اوضاع گفت: هنوز راه های زیادی وجود دارد که ممکن است اوضاع از مسیر درست خارج شود، بنابراین ما با دقت تمام جزییات را پیگیری می کنیم تا همه طرف ها به تعهدات خود پایبند بمانند و هر سوءتفاهمی سریعاً حل وفصل شود. اگر همه مراحل با موفقیت پیش برود، آزادی کامل گروگان ها نقطه عطفی در دو سال جنگ خواهد بود؛ نقطه ای که می تواند فضای سیاسی و دیپلماتیک تازه ای برای آمریکا، شرکای عربش و اسراییل ایجاد کند. با این حال، این تنها نخستین گام از طرح 20 ماده ای صلح ترامپ است و هنوز پرسش های بزرگی بی پاسخ مانده اند؛ از جمله اینکه آیا حماس واقعاً خلع سلاح خواهد شد و چه کسی اداره غزه را پس از پایان جنگ بر عهده می گیرد. رابرت گرینوی، مدیر ارشد امور خاورمیانه در دولت نخست ترامپ و از طراحان توافق ابراهیم در گفت وگویی گفت: روزهای سخت تر تازه بعد از دوشنبه شروع می شوند .

به گفته یک مقام وزارت دفاع آمریکا، دویست سرباز آمریکایی وارد اسراییل شده اند تا یک نیروی ویژه مشترک را برای نظارت بر اجرای آتش بس، هماهنگی لجستیکی و ارتباطات عملیاتی تشکیل دهند. به گفته او، استقرار کامل این نیرو تا پایان تعطیلات آخر هفته تکمیل خواهد شد. مقام های آمریکایی در نشست خبری اعلام کردند که نیروهای مصری، قطری، ترکیه ای و اماراتی نیز به این مأموریت خواهند پیوست. یک مقام ارشد دولت آمریکا تأکید کرد که نیروهای آمریکایی وارد نوار غزه نخواهند شد و قرار است طی آخر هفته درباره محل دقیق استقرار آن ها گفت وگو شود.

در جریان مذاکرات اخیر، کشورهای عربی به اسراییل تعهد داده اند که از روند خلع سلاح حماس حمایت کنند. در مقابل، ایالات متحده به حماس تضمین داده که در صورت آزادی کامل گروگان ها، اسراییل جنگ را از سر نخواهد گرفت. پس از اجرای توافق آزادی گروگان ها و تبادل زندانیان، آمریکا قصد دارد وارد مرحله دشوارتری از گفت وگوها شود که شامل سه محور اصلی است:

الف خلع سلاح کامل حماس

ب - تشکیل دولت تکنوکرات فلسطینی برای اداره غزه

ج - عقب نشینی کامل ارتش اسراییل از مناطق اشغالی در غزه.

بر اساس اظهارات مقام های دفاعی آمریکا، نیروی مشترک سنتکام مأموریت دارد با ارتش اسراییل همکاری کند و روند شکل گیری یک نیروی بین المللی امنیتی را آغاز نماید؛ نیرویی که متشکل از نظامیان عرب و کشورهای دیگر خواهد بود و هدف نهایی اش جایگزینی تدریجی ارتش اسراییل در بخش هایی از غزه است. با این حال، مقام ها اذعان کرده اند که تشکیل واقعی چنین نیرویی با چالش های بزرگ سیاسی و عملیاتی روبه رو خواهد بود.