فرارو- راجا عبدالرحیم روزنامه نگار برجسته لبنانی روزنامه نیویورک تایمز

به نقل از روزنامه نیویورک تایمز، محمد شیب با چند کیسه مواد آتش بازی و دانشی ابتدایی از کار با آن ها، رهبری گروهی از دوستانش را برعهده داشت تا خیابانی تاریک را برای استقبال از کاروان عروسی آماده کنند. او با هیجان فریاد زد: دارن میان! چند لحظه بعد، ردیفی از خودروها از دور پدیدار شد؛ در صدرشان، خودروی سفید عروس و داماد که با گل های رز قرمز تزیین شده بود، آرام پیش می آمد. ناگهان آسمان شهر بنیّش در شمال غرب سوریه از انفجار رنگ ها و نورها درخشید و فضای شب را به جشن و شور تبدیل کرد. دوستان و خویشاوندان با فشفشه ها و مشعل ها، ورود کاروان را جشن گرفتند و شادی در سراسر خیابان پیچید.

عروسی های سوریه همیشه پرهیاهو و پرشور است: موسیقی در بلندترین صدا پخش می شود، طبل ها گوش را می لرزانند و زنان با نغمه های شاد و دسته جمعی شان فضا را از شادی لبریز می کنند. کاروان عروسی، صفی طولانی از خودروهاست که بوق زنان از خیابان ها عبور می کنند. از گذشته های دور، تیراندازی هوایی نیز بخشی از این جشن ها بوده است ؛ سنتی خطرناک که بارها با گلوله های سرگردان به زخمی یا کشته شدن مردم انجامیده است.

تیراندازی در آسمان تنها به جشن های عروسی محدود نبود. مردم برای ابراز شادی از تولد نوزاد، فارغ التحصیلی یا بازگشت تبعیدیان نیز تفنگ به دست می گرفتند. حتی در مراسم سوگواری و خاک سپاری، گاهی برای ادای احترام گلوله هایی شلیک می شد. اما دولت تازه تأسیس سوریه که پس از سرنگونی بشار اسد در ماه دسامبر بر سر کار آمده اکنون در تلاش است این سنت را برچیند. هدف اصلی، تقویت امنیت عمومی و کاهش حضور سلاح در دست مردم است.

این رسم که ریشه اش احتمالاً به آیین های کهنِ جشن پیروزی های نظامی بازمی گردد، تنها به سوریه محدود نیست. در دوران حکومت اسد نیز از نظر قانونی ممنوع بود، اما مردم می گویند با پرداخت رشوه به پلیس، این ممنوعیت عملاً نادیده گرفته می شد. در طول جنگ داخلی نزدیک به چهارده ساله، مشکل به مراتب وخیم تر شد، زیرا انواع سلاح ها در سراسر کشور پراکنده شد و به سادگی در دسترس مردم قرار گرفت.

در برخی موارد، این رسم از مرز عقلانیت هم گذشته است. محمد دندار، رییس ادارهٔ اطلاع رسانی پلیس استان حلب می گوید در سال 2014، یکی از مهمانان عروسی در همان استان با یک موشک انداز شلیک کرد. در همان سال، در مراسمی دیگر، فردی نارنجک دستی به میان جمع پرتاب کرد. بسیاری از سوری ها از تغییر اخیر استقبال کرده اند و آن را سرکوبی دیرهنگام اما ضروری برای سنتی خطرناک می دانند. پس از سال ها جنگ و ویرانی، مردم آماده اند تا صدای اسلحه ها حتی در جشن ها برای همیشه خاموش شود. بر اساس قوانین جدید، اگر در مراسمی سلاحی شلیک شود، مقامات می توانند آن را ضبط کرده و جریمه ای 100 دلاری برای صاحبش تعیین کنند. در صورتی که سلاح تحویل داده نشود، یکی از بستگان نزدیک داماد مانند پدر یا عمو بازداشت می شود تا زمانی که سلاح تحویل گردد.

آتش بازی ها که در دوران حکومت اسد به دلایل ایمنی ممنوع بودند، اکنون دوباره در دسترس مردم قرار گرفته اند. محمد شیبِ سی ساله می گوید این اولین بار است که با آتش بازی کار می کنم. قبلاً با تفنگ به هوا تیراندازی می کردیم و آسمان را از گلوله پر می کردیم و هر بار چند نفر زخمی می شدند. این ها کسی را مجروح نمی کنند، مگر این که اشتباه نصبشان کنیم. در گوشه ای از حلب، در یک فروشگاه کوچک، احمد زبیده در حال چیدن قفسه ها با جعبه های رنگارنگ آتش بازی بود. او می گوید: تا آخر هفته همه شان فروش می رود. زبیده نه تنها فروشندهٔ مواد آتش بازی است، بلکه نمایش های شبانه نیز برگزار می کند و به گفتهٔ خودش، تابستان امسال تقریباً هر شب برنامه داشته است.

در یکی از عروسی های تابستان امسال در شهر اریحا، در استان شمال غربی ادلب، پدر داماد از مهمانان خواست اگر سلاحی همراه دارند، آن را کنار بگذارند. او گفت: منظرهٔ آتش بازی بسیار زیباتر از تیراندازی در هواست. ما از دوران گلوله عبور کرده ایم و وارد دوران جشن و شادی شده ایم. صفا جهجه و نامزدش، یحیی زیوانی، نیز پیش از عروسی خود در ماه اوت در شهر بنیّش درخواست مشابهی داشتند. خانم جهجه گفت: ما نمی خواستیم هیچ تیراندازی ای در مراسممان انجام شود، چون تازه از چهارده سال جنگ بیرون آمده ایم.

با این حال، تغییر سنت ها کار آسانی نیست. در حالی که او در خانه آماده می شد، جشن در بیرون از خانه از مدت ها پیش آغاز شده بود. مردان در اطراف داماد جمع شده بودند، او را در آغوش می گرفتند، می رقصیدند و شیرینی پخش می کردند. صدای طبل ها در سراسر محله طنین می انداخت و هوا آکنده از شور و هیجان بود. برای همراهی با کاروان عروسی این زوج، دوستانشان آتش بازی ها را روشن کردند و آسمان شب را با رنگ هایی درخشان و چشم نواز آذین بستند. اما چند مهمان، خواستهٔ عروس و داماد را نادیده گرفتند؛ یکی تفنگی را به سوی آسمان نشانه رفت و دیگری چند گلوله از کلت خود شلیک کرد.

در داخل خودرویی که با گل های رنگارنگ تزیین شده بود، صفا جهجه و یحیی زیوانی با نگرانی به بیرون نگاه می کردند؛ می ترسیدند که مبادا مراسمشان قوانین جدید را نقض کرده باشد. در همین حال، مصطفی زیوانی، پسرعموی داماد که مسئول هماهنگی مراسم بود، نگرانی ای نداشت. با لبخندی کمی دیوانه وار گفت: ما نمی ترسیم، این جا در بنیّش مردیم!

چند دقیقه بعد، در میانهٔ جشن و پایکوبی در سالن پذیرایی، مأموران پلیس از راه رسیدند. برادران داماد با آن ها گفت وگو کردند و در نهایت، بدون آن که کسی بازداشت شود، ماجرا ختم به خیر شد. روز بعد، زمانی که داماد باید ماه عسلش را آغاز می کرد، ناچار شد به پاسگاه پلیس برود. او به پرداخت 100 دلار جریمه محکوم شد و مأموران دستور دادند یک قبضه تفنگ تحویل دهد. اما زیوانیِ 25 ساله، که کشاورز بود، سلاحی نداشت. او گفت: مجبور شدم یکی بخرم، 500 دلار دادم و آن را تحویل دادم.