فرارو- لیلی کو روزنامه نگار برجسته و رییس دفتر چین در روزنامه واشنگتن پست

به نقل از روزنامه نیویورک تایمز، سانسورچیان چینی دیگر تنها به خاموش کردن صداهای مخالف سیاسی در فضای مجازی بسنده نمی کنند؛ اکنون آنان خودِ حال و هوای عمومی را نشانه گرفته اند. بلاگرها و تأثیرگذارانی که نوشته هایشان بازتابی از خستگی و دل زدگی در جامعه ای با خوش بینی رو به افول است، هدف مجازات قرار گرفته اند. مقامات، دو وبلاگ نویس را که از سبک زندگی با کار و فشار کمتر دفاع کرده بودند، مورد تنبیه قرار داده اند. یکی از آن ها گفته بود که ازدواج نکردن و بچه دار نشدن از نظر مالی منطقی تر است و دیگری گفته بود چین هنوز از نظر کیفیت زندگی از غرب عقب تر است.

در هفته های اخیر، منتقدان با تعلیق یا مسدود شدن حساب های خود روبه رو شده اند. این اقدام بخشی از موج تازه ای از پاکسازی در شبکه های اجتماعی چین است که از سوی نهاد ناظر بر اینترنت این کشور اجرا می شود. این کارزار دوماهه که ادارهٔ فضای مجازی چین آن را در اواخر سپتامبر آغاز کرده، با هدف حذف محتوایی انجام می شود که به گفتهٔ مقامات، احساسات بیش از حد بدبینانه ایجاد می کند، موجب هراس عمومی می شود یا اندیشه هایی چون تلاش بی فایده است را ترویج می دهد.

در اطلاعیه ای از سوی این نهاد آمده است: همهٔ ما در زندگی و کار دچار خستگی و اضطراب می شویم، اما این احساسات واقعی شایستهٔ احترام اند و نباید برای جلب بازدید بیش تر عامدانه بزرگ نمایی شوند. اینترنت نباید به محلی برای تخلیهٔ منفی نگری تبدیل شود. شبکهٔ تلویزیونی سی.سی.تی وی، نیز در سرمقاله ای از این کارزار دفاع کرده و آن را ضرورتی برای حفظ سلامت فضای مجازی دانسته است.

در سراسر جهان، دولت ها با چالش مشابهی روبه رو هستند: چگونه می توان از گسترش خشم، نفرت و قطبی سازی در شبکه های اجتماعی که گاه به خشونت و آسیب های واقعی در جامعه می انجامد جلوگیری کرد؟ ادارهٔ فضای مجازی چین نیز تلاش خود را در همین چارچوب توصیف کرده و از پیام هایی ابراز نگرانی کرده است که با تکیه بر جنسیت یا هویت گروهی به تفرقه افکنی دامن می زنند یا از پخش زنده هایی که خودآزاری و خشونت را تجلیل می کنند. این نهاد می گوید هدفش نه خاموش کردن مردم، بلکه حفظ روحیهٔ مثبت جمعی در فضای آنلاین چین است.

اما موج سرکوب کنونی در چین آشکارا رنگ و بوی سیاسی دارد. این اقدام، بازتابی از نگرانی عمیق رهبران پکن نسبت به گسترش احساس دل زدگی و بی اعتمادی عمومی است؛ احساسی که در بحبوحهٔ عدم اطمینان اقتصادی، رقابت پرتنش با ایالات متحده و نارضایتی رو به افزایش نسل جوان رو به گسترش است.

در سال های اخیر، بسیاری از جوانان چینی از چرخهٔ بی پایان رقابت کاری و اجتماعی فاصله گرفته اند و به سبک زندگی حداقلی و آرامی روی آورده اند که در چین به دراز کشیدن (Tangping) مشهور شده است یا حتی فراتر از آن، به کلی از هدف گذاری و تلاش دست کشیده و آنچه را خودشان گند زدن و رها کردن می نامند، برگزیده اند. در اواخر ماه گذشته، حساب های دو وبلاگ نویس پرطرفدار که از این نوع زندگی آرام و کم فشار دفاع می کردند، از جذب دنبال کنندهٔ جدید منع شد.

رسانه های دولتی چین نیز تلاش کرده اند این پاکسازی اینترنتی را اقدامی در برابر کسانی جلوه دهند که به زعم آنان ناامیدی را برای جذب فالوور می فروشند . شبکهٔ تلویزیونی دولتی سی.سی تی وی در گزارشی هشدارآمیز، پست هایی را که تصویری تیره و افسرده از زندگی در چین ترسیم می کنند، هدف قرار داد و نوشت: والدینی داریم که از فرزندان ناخلف خود شکایت دارند؛ مردانی داریم که از احاطه شدن در میان زنان مادی گرا می نالند؛ زنانی داریم که قربانی مردان بد و خیانت کار شده اند؛ و محیط های کاری از جوانان بی انگیزه پر شده است. این شبکه تلوزیونی این روایت ها را ساخته و پرداختهٔ شکارچیان عاطفی توصیف کرد؛ افرادی که با تغذیهٔ تاریک ترین احساسات و داستان ها تلاش می کنند توجه عمومی را جلب کنند و فضای جامعه را به سمت بدبینی و بی اعتمادی سوق دهند.

اما تلاش های رسمی برای مهار محتوایی که از ناامیدی و خستگی اجتماعی سود می برد، در عمل ممکن است صدای واقعی نارضایتی را خاموش کند. کاتیا درین هاوزن، رییس بخش سیاست و جامعهٔ چین در مؤسسهٔ مطالعات چین مرکاتور می گوید: پیام رسمیِ مثبت نگری در تضاد آشکار با واقعیت اقتصادی امروز چین است؛ شرایطی که نسبت به دهه های گذشته بسیار دشوارتر شده است. چنین پیام هایی برای مهار احساسات منفی در فضای مجازی کافی نخواهد بود.

بسیاری از شهروندان از رکود دستمزدها شکایت دارند و در هفته های اخیر نگرانی تازه ای نیز مطرح شده است: اینکه طرح جدید دولت برای صدور نوعی ویزای کاری ویژهٔ دانشجویان خارجی در رشته های علوم و مهندسی، ممکن است در آینده فرصت های شغلی را برای خود چینی ها کمتر کند. امسال حدود 12.2 میلیون فارغ التحصیل جدید وارد بازار کار می شوند، در حالی که نرخ بیکاری جوانان همچنان سرسختانه بالا مانده است ؛ واقعیتی که هر اندازه هم پیام های رسمی رنگ امید بگیرند، نمی توان آن را نادیده گرفت.

تلاش های دولت چین برای بازگرداندن اعتماد عمومی از جمله گسترش شبکهٔ ضعیف حمایت اجتماعی، پرداخت یارانه به خانواده های دارای فرزند و اجرای برنامه های تعویض کالا برای تحریک مصرف تاکنون نتیجهٔ محسوسی نداشته است. در همین حال، حساب های کاربری هو چن فِنگ ، تعمیرکار خودرویی که به یکی از چهره های پرطرفدار فضای مجازی تبدیل شده بود و ویدیوهایش به فقر و نابرابری در جامعهٔ چین می پرداخت، از چندین پلتفرم حذف شده است. مقام های تبلیغاتی در استان ژجیانگ او را به غرب پرستی متهم کرده اند.

هو چن فِنگ بیش از همه به خاطر ابداع عبارتی خلاصه و طعنه آمیز برای توصیف شکاف طبقاتی در چین شهرت یافت: کاربران اپل در برابر کاربران اندروید . او می گفت این تمایز ساده، نمادی از فاصلهٔ روزافزون میان برخورداران و محرومان است. در یکی از ویدیوهایش توضیح داده بود: اندروید دیگر فقط یک سیستم عامل نیست، بلکه یک صفت شده. مثلاً وقتی می گوییم یک کامپیوتر اندروید ، یعنی دستگاهی ارزان و بی کیفیت یا خانهٔ اندروید یعنی خانه ای با دیوارهای نازک، نقشهٔ بد و نور نامناسب.

یکی دیگر از چهره های تأثیرگذار، ژانگ زیبیاو است که در فضای مجازی با نام ژانگ شُئه فِنگ شناخته می شود؛ معلمی که در ویدیوهایش استدلال می کرد دانشجویان خانواده های فقیر، بدون داشتن روابط سیاسی یا اجتماعی مناسب، عملاً شانسی برای دستیابی به مشاغل نخبه محور مانند امور مالی یا پزشکی ندارند. اما این موج سرکوب، تنها متوجه منتقدان اجتماعی نیست؛ بلکه تلاشی گسترده تر برای کنترل نفوذ بزرگ ترین پلتفرم های دیجیتال چین نیز به شمار می رود. در ماه سپتامبر، نهاد ناظر بر اینترنت، نمایندگان چند پلتفرم محبوب را به دلیل نقض محتوایی احضار کرد.

روزنامهٔ مردم، ارگان رسمی حزب کمونیست چین، در سرمقاله ای نوشت که این کارزار نشانهٔ آن است که پلتفرم ها دیگر اجازه ندارند به گسترش افسردگی و بدبینی در فضای مجازی بی مهار ادامه دهند. در پایان سرمقاله با لحنی هشدارآمیز آمده بود: شیپور اخطار به صدا درآمده است، و همهٔ طرف ها باید بر اساس آن عمل کنند.